Zaburzenia odżywiania – przyczyny, rodzaje, objawy

Zaburzenia odżywiania? 

Przecież musimy jeść, aby mieć siłę, aby dobrze się czuć, musimy jeść, aby przeżyć!

Choć mogłoby wydawać się, że problemy związane z jedzeniem to sprawa dla dietetyka lub gastrologa, to zaburzenia odżywiania swoje źródło odnajdują nie w funkcjonowaniu układu pokarmowego, a w psychice.

A jednak sporo osób z zaburzeniami odżywiania trafia do naszego Centrum Psychoterapii.

Skąd biorą się zaburzenia odżywiania? 

Czy można się z nimi uporać? 

Jak je rozpoznać?

Gdy jedzenie zaczyna być problemem – czym są zaburzenia odżywiania?

Każdy z nas ma swoją relację z jedzeniem, która kształtuje się na podstawie naszych przekonań, emocji i doświadczeń.

Dla niektórych jedzenie to sposób na nagrodzenie się – jak wyjście na pizzę po udanym egzaminie.

Inni mogą odczuwać poczucie winy, gdy sięgną po czekoladę, mimo że postanowili schudnąć.

Czasem stres sprawia, że tracimy apetyt, a innym razem próbujemy „zajadać” emocje, sięgając po jedzenie, by poczuć się lepiej.

Dla niektórych kwestia jedzenia staje się prostym codziennym rytuałem, inni z kolei starają się dbać o zdrową dietę z dużą uwagą.

Jedzenie to coś więcej niż tylko sposób na zaspokojenie głodu – to także część naszej tożsamości, zdrowia i samopoczucia.

Może być źródłem radości, a także, niestety, ogromnym obciążeniem.

Kiedy nasza relacja z jedzeniem staje się skomplikowana, a jedzenie zaczyna dominować nasze życie, może to prowadzić do zaburzeń odżywiania.

Zaburzenia te to problemy, które nie tylko wpływają na nasze ciało, ale także na emocje i codzienne funkcjonowanie.

O zaburzeniu odżywiania mówimy, gdy nasze nawyki żywieniowe mają poważny negatywny wpływ na zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne.

Zaburzenia odżywiania mają różne oblicza i objawy – od silnej obsesji na punkcie wagi, po unikanie jedzenia.

Warto zrozumieć, czym są te problemy, jak je rozpoznać i jakie mogą mieć konsekwencje.

Czy otyłość jest zaburzeniem psychicznym?

Istnieje wiele zależności między nadwagą lub otyłością a zdrowiem psychicznym, ale otyłość sama w sobie nie jest zaburzeniem psychicznym.

Niezdrowy nadmiar tkanki tłuszczowej w ciele może wynikać z problemów na tle psychicznym, może być z nimi częściowo powiązany lub zupełnie niezależny.

Niektóre zaburzenia psychiczne (np. depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, napady objadania się) i niektóre leki psychotropowe mogą sprzyjać rozwojowi otyłości.

Rodzaje zaburzeń odżywiania

Jak już wiesz, istnieje kilka bardzo różnych zaburzeń odżywiania – są różne do tego stopnia, że praktycznie niemożliwym jest zdiagnozowanie kilku z nich jednocześnie (w dużej mierze się wykluczają).

Zazwyczaj osoby, które do nas trafiają otrzymują jedną diagnozę zaburzeń odżywiania.

Anoreksja – jadłowstręt psychiczny

Anoreksja, znana również jako jadłowstręt psychiczny, to jedna z najgroźniejszych chorób, które mogą zdominować życie człowieka.

Choć obraz anoreksji w kulturze często kojarzy się z wychudzoną sylwetką i szkieletową posturą, jej przyczyny są głębsze i bardziej skomplikowane.

To nie tylko kwestia wagi – to zaburzenie, które ma wpływ na to, jak postrzegamy siebie, jak radzimy sobie z emocjami i jak odnosimy się do jedzenia.

Anoreksja ma trzy główne cechy:

• ograniczanie jedzenia,
• silny strach przed przytyciem lub otyłością,
• zaburzona samoocena.

Te elementy często prowadzą do niezdrowego, skrajnego ograniczenia kalorii i utraty masy ciała do poziomu, który jest daleki od normy zdrowotnej.

Osoby z anoreksją mogą unikać jedzenia w różnorodny sposób – od rygorystycznej diety, przez pomijanie posiłków, po całkowity post, a nawet ukrywanie jedzenia lub pozbywanie się go po spożyciu.

Chociaż widoczna utrata wagi powinna być sygnałem ostrzegawczym, osoby cierpiące na anoreksję wciąż odczuwają silny lęk przed przytyciem, nawet gdy ich waga jest już bardzo poniżej zdrowego poziomu.

Zdarza się, że pomimo wyraźnej utraty masy ciała, pacjenci nadal postrzegają siebie jako „za grube”.

Samoocena jest silnie zniekształcona, co sprawia, że osiągnięcia w postaci utraty wagi są traktowane jako triumf, a przyrost masy ciała jako oznaka porażki.

Bulimia

Bulimia, podobnie jak anoreksja, jest zaburzeniem odżywiania, które ma swoje korzenie w problemach z samooceną oraz nieprawidłowym postrzeganiem własnego ciała.

To choroba, która łączy napady objadania się z destrukcyjnymi próbami kontrolowania wagi, a jej objawy mogą być trudne do zauważenia, ponieważ wiele osób chorych na bulimię stara się ukrywać swoje zachowania.

Bulimia objawia się przede wszystkim w dwóch głównych aspektach:

1. Napadowe objadanie się – osoba chora zjada w krótkim czasie ogromną ilość jedzenia, znacznie więcej niż osoba zdrowa w podobnych okolicznościach. Warto jednak zaznaczyć, że napad objadania się nie zawsze oznacza, że ktoś je więcej niż w sytuacjach społecznych, jak np. podczas wspólnego posiłku z przyjaciółmi. Istotne jest, aby jedzenie odbywało się w kontekście, który nie uzasadnia takiej ilości spożywanego pokarmu, oraz to, że osoba czuje się bezsilna wobec impulsu do jedzenia. To poczucie utraty kontroli jest kluczowe.
2. Próby zapobiegania przybieraniu na wadze – po napadzie objadania się osoby z bulimią stosują różne metody, by uniknąć przyrostu masy ciała. Należą do nich wywoływanie wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających, nadmierne ćwiczenia fizyczne lub głodzenie się. Choć te działania mają na celu „naprawienie” skutków napadu, tak naprawdę tylko pogłębiają problem, prowadząc do błędnego koła, w którym osoba staje się coraz bardziej uzależniona od kontroli nad swoim ciałem i jedzeniem.

Napady objadania się w bulimii często wywołane są przez negatywne emocje, takie jak smutek, stres czy wyrzuty sumienia, a także przez poczucie niezadowolenia z własnego wyglądu.

Bulimia, mimo że na zewnątrz może wyglądać jak kontrolowanie wagi, jest w rzeczywistości głęboko zranioną próbą radzenia sobie z emocjami, które są trudne do wyrażenia w inny sposób.

Inne zaburzenia odżywiania

Choć anoreksja i bulimia są najczęściej rozpoznawanymi zaburzeniami odżywiania, istnieje także szereg innych problemów, które mogą dotyczyć jedzenia i postrzegania ciała.

Warto je poznać, by lepiej zrozumieć różnorodność tych trudności.

Pica to zaburzenie, które nie dotyczy ilości spożywanego jedzenia ani postrzeganego obrazu ciała, a rodzaju produktów, które osoba je.

Główna cecha tego zaburzenia to spożywanie substancji, które nie są przeznaczone do jedzenia.

Mogą to być przedmioty takie jak papier, mydło, tkaniny, włosy, sznurek, kreda, farba, metal, kamyki, węgiel, popiół czy glina.

Dla diagnozy pica kluczowy jest kontekst – zachowanie to nie jest traktowane jako zaburzenie, jeśli jest częścią naturalnego etapu rozwoju (np. małe dziecko, które wkłada do ust przedmioty), albo wynika z określonych zwyczajów kulturowych.

Ponadto jedzenie takich substancji może być objawem innego zaburzenia psychicznego, jak schizofrenia.

Warto dodać, że w przypadku pica osoby nie wykazują niechęci do spożywania „normalnego” jedzenia – zaburzenie to współistnieje z normalną dietą.

Zaburzenie z napadami objadania się jest zbliżone do bulimii, ponieważ obejmuje epizody, w których osoba traci kontrolę nad ilością spożywanego jedzenia.

Główna różnica polega na tym, że w tym przypadku nie występują działania kompensacyjne, takie jak wywoływanie wymiotów.

Osoba z tym zaburzeniem nie podejmuje działań mających na celu zniwelowanie skutków objadania się, co sprawia, że choroba przybiera inny charakter niż bulimia.

Kompulsywne jedzenie, często nazywane „uzależnieniem od jedzenia”, polega na spożywaniu dużych ilości jedzenia w sposób niekontrolowany, mimo braku głodu.

W przeciwieństwie do innych zaburzeń odżywiania, celem tego zachowania nie jest odżywianie organizmu, lecz szukanie ulgi w trudnych emocjach.

Często jest to forma „zajadania problemów”, czyli jedzenie, które ma na celu złagodzenie stresu, smutku czy napięcia emocjonalnego.

Więcej o zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Jak to zwykle bywa, nie możemy określić jednego czynnika decydującego o pojawieniu się zaburzeń odżywiania. 

Najprawdopodobniej jest to wypadkowa kilku przyczyn.

Wydaje się, że zaburzenia odżywiania występują pokoleniowo, co mogłoby sugerować genetyczne predyspozycje do rozwinięcia zaburzenia.

Według badań naukowych, niezwykle istotne są czynniki psychologiczne, interpersonalne i społeczne, takie jak:

• niska samoocena,
• poczucie braku kontroli nad życiem,
• depresja,
• samotność,
• wysoki poziom lęku,
• trudne relacje (np. wewnątrz rodziny),
• trudności w wyrażaniu emocji i uczuć,
• przeżyte traumy i doświadczenie przemocy,
• doświadczenie poniżania ze względu na wygląd,
• kultura gloryfikująca szczupłość i określony kanon piękna,
• neurotyzm, perfekcjonizm i cechy obsesyjno-kompulsywne.

Czynniki ryzyka zaburzeń takich jak pica i zespołu przeżuwania mogą obejmować współwystępujące zaburzenia ze spektrum autyzmu, niepełnosprawność intelektualną lub schizofrenię.

Uporczywe niezadowolenie lub wstręt do własnego ciała może zwiększyć ryzyko, że u kogoś rozwinie się zaburzenie odżywiania, zwłaszcza gdy występuje wraz z rodzinną historią zaburzeń odżywiania lub innymi czynnikami ryzyka. 

Zły wizerunek ciała, zwłaszcza jeśli jest związany z wagą i kształtem ciała, może prowadzić do przyjęcia strategii kontroli wagi, takich jak ścisła dieta lub zbyt intensywne ćwiczenia. 

Z biegiem czasu zachowania te mogą stać się ekstremalne i ostatecznie przekroczyć granicę zaburzeń odżywiania.

Objawy zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania mają wiele różnych możliwych objawów. 

Osoby bliskie danej osobie mogą zauważyć poważną utratę wagi lub przyrost masy ciała, nadmierne skupienie na ścisłych dietach, tajemniczość lub dziwne zachowanie wokół jedzenia, wyraźny strach przed przybraniem na wadze, negatywny obraz własnego ciała i wycofanie społeczne. 

Anoreksja – objawy jadłowstrętu psychicznego

Do zespołu objawów charakterystycznych dla anoreksji zaliczamy:

• ograniczenie przyjmowania pokarmów, 
• intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością,
• zniekształcone postrzeganie masy lub kształtu swojego ciała,
• utrzymywanie masy ciała poniżej minimalnego poziomu normalnego dla wieku, płci i zdrowia fizycznego,
• stosowanie ścisłej diety lub długie okresy postu,
• stosowanie metod przeczyszczających (np. wywoływanie wymiotów),
• zmuszanie się do nadmiernych ćwiczeń fizycznych.

Do zdiagnozowania anoreksji nie jest konieczne stwierdzenie niedowagi (anoreksja atypowa) w wielu przypadkach osoby z atypową anoreksją miały wcześniej nadwagę i przeszły do ​​„normalnego” zakresu wagi w wyniku zaburzonych nawyków żywieniowych.

Bulimia – objawy

Objawy, które mogą świadczyć o zaburzeniu bulimia nervosa, to:

• częste, nawracające epizody napadowego objadania się (jedzenia niezwykle dużych ilości jedzenia w stosunkowo krótkim czasie),
• poczucie braku kontroli nad jedzeniem,
• zachowania przeczyszczające, mające „zrekompensować” objadanie się (np. wywoływanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, lewatywa),
• mocne skupienie na diecie odchudzającej,
• nadmierne ćwiczenia fizyczne.

Przykłady niezdrowej relacji z jedzeniem

Niezdrowa relacja z jedzeniem oznacza, że jedzenie przestaje być naturalną częścią życia, a zaczyna być narzędziem do radzenia sobie z emocjami, poczuciem winy, stresu, czy problemami z samooceną.

Oto kilka przykładów niezdrowej relacji z jedzeniem:

1. Używanie jedzenia jako sposobu na radzenie sobie z emocjami
   Częste sięganie po jedzenie w sytuacjach stresowych, smutnych czy frustracyjnych, nawet gdy nie jesteśmy głodni, jest jednym z sygnałów niezdrowej relacji z jedzeniem. Na przykład, osoba może zajadać smutki – co gorsza, sięga się wtedy zazwyczaj po niezdrowe przekąski.
2. Poczucie winy po jedzeniu
   Jeżeli po każdym posiłku czujesz się winny, niezadowolony lub obwiniasz siebie za to, co zjadłeś, może to świadczyć o problemie z relacją do jedzenia. W takim przypadku jedzenie nie sprawia przyjemności, a staje się źródłem wyrzutów sumienia, nawet jeśli nie zjedliśmy zbyt dużo.
3. Przejadanie się
   Przejadanie się to sytuacja, kiedy osoba je dużo więcej niż potrzebuje jej organizm, by poczuć się pełnym. Może to być wynikiem emocjonalnego głodu, czyli potrzeby poczucia komfortu, który nie ma nic wspólnego z rzeczywistym głodem fizycznym. Często osoby przejadające się próbują „zatkać” swoje emocje jedzeniem.
4. Unikanie jedzenia z powodu obawy o wagę
   Niektóre osoby mają obsesję na punkcie kalorii, wagą ciała lub jedzeniem, co może prowadzić do unikania jedzenia lub jego ograniczania. Może to przybrać formę restrykcyjnych diet, odmawiania sobie jedzenia lub niejedzenia posiłków, nawet gdy organizm tego potrzebuje. Często takie zachowania są motywowane lękiem przed przybraniem na wadze.
5. Zachowania związane z kontrolowaniem jedzenia
   Osoby z niezdrową relacją do jedzenia często czują potrzebę kontrolowania tego, co jedzą, jak jedzą i ile jedzą. Może to obejmować takie zachowania jak liczenie kalorii, sprawdzanie etykiet żywnościowych, jedzenie tylko określonych rodzajów żywności lub wykonywanie rytuałów związanych z jedzeniem. Często takie kontrole prowadzą do poczucia winy i frustracji, gdy coś nie idzie zgodnie z planem.
6. Ukrywanie jedzenia
   Ukrywanie jedzenia przed innymi, na przykład chowanie przekąsek w kieszeni, to typowe zachowanie w przypadku zaburzeń odżywiania, jak bulimia czy anoreksja. Może to być związane z wstydem, poczuciem, że nie kontrolujemy swojej diety lub obawą przed oceną innych. Taka osoba może jeść w tajemnicy, aby uniknąć komentarzy, wyrzutów lub napiętnowania.
7. Zmiana nawyków żywieniowych w celu „zapanowania” nad sobą
   Czasem w wyniku lęku lub potrzeby kontroli nad swoim ciałem, osoby zmieniają swoje nawyki żywieniowe drastycznie. Może to obejmować długie okresy głodówek, eliminowanie całych grup pokarmowych lub stosowanie nierealistycznych diet. Celem może być nie tylko utrata wagi, ale także poczucie kontroli nad sobą i swoim ciałem, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do zaburzeń odżywiania.

Które zachowania powinny wzbudzić czujność rodzica?

Zaburzenia odżywiania mogą rozwijać się stopniowo, a ich pierwsze objawy nie zawsze są łatwe do zauważenia.

Niemniej jednak, istnieje kilka zachowań, które powinny wzbudzić czujność rodzica i sprawić, że warto zareagować.

Oto niektóre z nich:

1. Nagłe zmiany w nawykach żywieniowych
   Jeśli dziecko nagle zaczyna unikać posiłków, je mniej niż zwykle lub twierdzi, że nie jest głodne, może to być pierwszy sygnał, że coś jest nie tak. Podobnie, jeśli zauważysz, że dziecko ukrywa jedzenie lub je w tajemnicy, warto się tym zaniepokoić.
2. Izolowanie się od posiłków z rodziną
   Dzieci i młodzież z zaburzeniami odżywiania często unikają wspólnych posiłków z rodziną lub znajomymi. Może to być spowodowane wstydem lub obawą przed tym, jak ich jedzenie będzie postrzegane przez innych.
3. Częste wyrażanie niezadowolenia z własnego ciała
   Jeśli dziecko ciągle narzeka na swoją wagę, wygląd, rozmiar ciała lub porównuje się do innych, warto zwrócić na to uwagę. Może to być oznaką, że zaczyna rozwijać negatywny obraz siebie, który jest charakterystyczny dla zaburzeń odżywiania.
4. Zwiększona aktywność fizyczna bez uzasadnionej potrzeby
   Nadmierne ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza jeśli są wymuszone lub odbywają się kosztem odpoczynku, mogą być jednym z objawów bulimii czy anoreksji. Jeśli dziecko zaczyna trenować intensywnie, mimo że nie ma ku temu uzasadnionej przyczyny, np. sportu czy aktywności fizycznej w szkole, może to być powód do niepokoju.
5. Częste korzystanie z wymówek, by nie jeść
   W sytuacjach, gdzie dziecko powinno jeść, zaczyna unikać posiłków, używając wymówek jak np. „jestem zmęczony” lub „już jadłem”. Takie zachowanie może wskazywać na problem z odżywianiem.
6. Zmiany w zachowaniu i nastroju
   Zaburzenia odżywiania często prowadzą do zmiany nastroju i zachowania. Dziecko może stać się bardziej zamknięte, przygnębione, zestresowane lub drażliwe. Może to być związane z niską samooceną i poczuciem winy związanym z jedzeniem.
7. Pojawiające się problemy zdrowotne
   Jeśli zauważysz u dziecka objawy takie jak nagła utrata wagi, zmiany w kondycji skóry, wypadające włosy, problemy z układem pokarmowym (np. bóle brzucha, zaparcia), może to być skutkiem nieprawidłowego odżywiania i warto skonsultować się z lekarzem.

Wczesne wykrycie problemu jest kluczowe dla skutecznego leczenia zaburzeń odżywiania.

Jeśli zauważysz któreś z tych sygnałów u swojego dziecka, warto porozmawiać z nim o swoich obawach i w razie potrzeby szukać wsparcia u specjalisty.

Skuteczne leczenie zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania można leczyć.

Choć proces leczenia bywa trudny i może zająć trochę czasu, możliwy jest powrót do zdrowia.

Im wcześniej problem zostanie zauważony, tym lepsze i trwalsze będą efekty leczenia.

Leczenie zaburzeń odżywiania wymaga podejścia całościowego.

Osoba chora potrzebuje wsparcia medycznego, psychologicznego, a także pomocy w zakresie zdrowego odżywiania.

Czasem konieczne jest także stosowanie leków.

Często osoby z zaburzeniami odżywiania nie zdają sobie sprawy z problemu lub nie chcą go przyznać.

W takim przypadku wsparcie bliskich osób, jak rodzina czy przyjaciele, jest bardzo ważne, aby pomóc osobie chorej podjąć leczenie i wytrwać w terapii.

Leczenie anoreksji

Leczenie anoreksji wymaga specjalnego programu, który obejmuje cztery główne fazy:

• przywracanie prawidłowej wagi,
• leczenie zaburzeń psychicznych (takich jak zniekształcenie obrazu ciała, niska samoocena),
• zmniejszenie lub wyeliminowanie zachowań lub myśli, które prowadzą do zaburzeń odżywiania,
• zapobieganie nawrotom choroby.

Niektóre badania sugerują, że stosowanie leków, takich jak antydepresanty, leki przeciwpsychotyczne lub stabilizatory nastroju, mogą być skuteczne we wspieraniu leczenia pacjentów z anoreksją, pomagając w łagodzeniu objawów nastroju i lęku, które często z tym zaburzeniem współwystępują.

Różne formy psychoterapii, w tym indywidualne, grupowe i rodzinne, mogą pomóc w rozwiązaniu problemów psychologicznych leżących u podstaw jadłowstrętu psychicznego. 

Skuteczność leczenia zależy od wyjątkowej sytuacji każdego pacjenta.

Opieka szpitalna jest konieczna, gdy zaburzenie odżywiania doprowadziło do problemów fizycznych, które mogą zagrażać życiu lub gdy jest związane z poważnymi problemami psychologicznymi lub behawioralnymi.

Przebieg leczenia jadłowstrętu psychicznego różnią się u poszczególnych osób; niektóre w pełni wracają do zdrowia po jednym epizodzie, niektóre latami wahają się między przyrostem masy ciała a nawrotem choroby.

Leczenie bulimii i zaburzenia napadowego objadania się

Podstawowym celem jest zmniejszenie lub wyeliminowanie napadowego objadania się i zachowań prowadzących do przeczyszczania. 

Często stosuje się rehabilitację żywieniową, interwencję psychologiczną i leczenie farmakologiczne. 

Podobnie jak w przypadku anoreksji, leczenie bulimii często obejmuje kombinację różnych opcji leczenia i zwykle opiera się na indywidualnych potrzebach danej osoby.

Aby zredukować lub wyeliminować zachowania napadowego objadania się, pacjent może przejść poradnictwo żywieniowe i psychoterapię, zwłaszcza terapię poznawczo-behawioralną (CBT).

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia, ponieważ wcześniejsze leczenie oznacza większą szansę na całkowite wyleczenie z zaburzeń odżywiania. 

Twoim pierwszym punktem kontaktu w systemie opieki zdrowotnej będzie prawdopodobnie Twój lekarz rodzinny. 

Będzie odpowiedzialny za wstępną diagnozę i powinien pomóc w koordynacji opieki, przynajmniej na wczesnych etapach leczenia. 

Lekarz rodzinny powinien pokierować Cię dalej do odpowiednich specjalistów (w tym psychiatry).

Umów się na wizytę kontrolną u lekarza, jeśli martwisz się, że masz zaburzenia odżywiania lub obawiasz się o swoją relację z jedzeniem, wizerunek swojego ciała lub inne nawyki i przekonania. 

Zawsze możesz także skorzystać z konsultacji psychologicznej – darmowy i łatwy dostęp do psychologa ma w szczególności młodzież szkolna.

Zapobieganie zaburzeniom odżywiania – wsparcie dzieci i młodzieży

Nie ma jednej metody, która całkowicie zapobiegnie zaburzeniom odżywiania, ale są pewne kroki, które mogą pomóc.

Ważne jest, aby promować pozytywny obraz własnego ciała i poczucie własnej wartości.

Dobrze jest też uczyć, że wygląd ciała nie ma wpływu na to, jaką osobą się jest, ani na wartość człowieka.

Należy unikać myślenia o jedzeniu i ćwiczeniach w kategoriach „dobrego” i „złego”.

Na przykład, warto nie traktować jedzenia jako nagrody lub kary, a ćwiczeń – jako czegoś, co trzeba zrobić, by „zasłużyć” na jedzenie.

Rodzice mają dużą rolę do odegrania w zapobieganiu zaburzeniom odżywiania.

Mogą pomagać dzieciom, pokazując zdrowe nawyki żywieniowe, nie komentując wagi czy wyglądu ciała dziecka i zachęcając do otwartych rozmów, w których nie będzie oceniania.

Zaburzenia odżywiania w Polsce

Choć niektórzy błędnie myślą, że zaburzenia odżywiania to problemy odległych amerykańskich nastolatków, prawdą jest, że problem ten istnieje wokół nas.

Według danych NFZ z 2020 roku w Polsce:

• rocznie na zaburzenia odżywiania diagnozuje się ponad 5 000 osób – z czego około połowa to młodzież poniżej 18 roku życia,
• odsetek zgonów w ciągu roku od zdiagnozowania zaburzeń odżywiania sięga 3-4%,
• na zaburzenia odżywiania chorują dzieci już w wieku 13 lat.

Szkodliwe mity na temat zaburzeń odżywiania

Wśród informacji na temat zaburzeń odżywiania narosło wiele mitów – często bardzo szkodliwych.

Mit: zaburzenia odżywiania dotyczą tylko kobiet

Często myślimy, że zaburzenia odżywiania to problem, który dotyczy tylko kobiet.

Obraz kobiety walczącej z wagą jest obecny w filmach, gazetach i w kulturze popularnej.

Wydaje się, że to głównie kobiety martwią się o swoje ciało, diety i rozmiar ubrań.

Choć rzeczywiście kobiety są bardziej narażone na zaburzenia odżywiania i często spotykają się z krytyką za wygląd, to problem ten dotyczy także mężczyzn.

Zaburzenia odżywiania mogą występować u każdego, niezależnie od płci.

Ignorowanie tego faktu może sprawić, że mężczyźni nie dostaną pomocy, której potrzebują.

Mit: na pierwszy rzut oka widać, czy ktoś ma zaburzenia odżywiania

Kiedy myślimy o zaburzeniach odżywiania, często wyobrażamy sobie anoreksję i wychudzoną sylwetkę.

Wydaje się, że wystarczy spojrzeć na osobę, by od razu zauważyć, czy ma ona anoreksję.

W rzeczywistości jest to bardziej skomplikowane.

Po pierwsze, zaburzenia odżywiania to nie tylko anoreksja.

Istnieje wiele innych zaburzeń o różnych objawach i charakterze.

Po drugie, wygląd zewnętrzny nie zawsze jest miarą problemu.

Niektóre osoby mogą maskować swoje zaburzenia i wyglądać jak inni, mimo że wewnętrznie borykają się z ogromnymi trudnościami.

Wreszcie, zaburzenia odżywiania dotyczą nie tylko wyglądu, ale także tego, co dzieje się w głowie.

Nawet jeśli ktoś ma sylwetkę w normie, może przeżywać codzienne trudności związane z obsesyjnymi myślami o wadze i jedzeniu, a na zewnątrz ukrywać swoje cierpienie.

Mit: zaburzenia odżywiania to tylko kolejny wymysł naszych czasów

Niektórzy uważają, że zaburzenia odżywiania tak naprawdę nie istnieją, są jedynie kolejnym komercyjnym wymysłem nowoczesnych czasów. 

Osoby wierzące w takie poglądy, często uważają też na przykład, że leczenie nie jest konieczne, bo wystarczy „wziąć się w garść” i „normalnie jeść”.

Choć faktycznie problem zaburzeń psychicznych jest nagłaśniany w opinii publicznej od niedawna, a wiedza w tym zakresie intensywnie rozwija się od ostatnich lat, nie oznacza to, że problem wcześniej nie istniał.

Przypadki anoreksji znane są już od XVII wieku, istniały wtedy też inne zaburzenia, które z czasem zaczęto lepiej poznawać, opisywać i kategoryzować.

Podsumowanie

Zaburzenia odżywiania to trudny przypadek zaburzonej relacji z tym, co powinno być fundamentem zdrowego życia – z jedzeniem. 

Choć trudne do zauważenia, szczególnie u samego siebie lub u swoich dzieci, początki zaburzeń odżywiania nie mogą być ignorowane. 

Szybka diagnoza i podjęcie leczenia zwiększa szanse na wyzdrowienie i poprawę jakości życia, a także zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotów choroby.

Źródła

• J.C. Harris. Anorexia nervosa and anorexia mirabilis: Miss K. R–and St Catherine Of Siena. „JAMA Psychiatry”. 71 (11), s. 1212–1213, 2014
• Hay P, Aouad P, Le A, Marks P, Maloney D; National Eating Disorder Research Consortium; Touyz S, Maguire S. Epidemiology of eating disorders: population, prevalence, disease burden and quality of life informing public policy in Australia-a rapid review. J Eat Disord. 2023 Feb 15;11(1):23. doi: 10.1186/s40337-023-00738-7. PMID: 36793104; PMCID: PMC9933292.
• Informacje o świadczeniach udzielonych z powodu zaburzeń odżywiania. zdrowie.gov.pl. (n.d.). Retrieved September 1, 2022
• Kędra, E., & Pietras, J. (2011). Zaburzenia odżywiania–znak naszych czasów. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 1(2), 169-175.
• Koreshe, E., Paxton, S., Miskovic-Wheatley, J. et al. Prevention and early intervention in eating disorders: findings from a rapid review. J Eat Disord 11, 38 (2023). https://doi.org/10.1186/s40337-023-00758-3
• Mikołajczyk, E., & Samochowiec, J. (2004). Cechy osobowości u pacjentek z zaburzeniami odżywiania. Psychiatria, 1(2), 91-95.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Puzio, A., Biskupek-Wanot, A., & Wanot, B. (2020). Zaburzenia odżywiania.
• Korsak, E. (2022). Terapia zorientowana na ciało w profilaktyce zaburzeń odżywiania. Przegląd systematyczny. Przegląd Psychologiczny, 65(1), 81-100.