OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne): czym są i jak je leczyć

OCD

Czy to OCD?

Dla osób z OCD kontrolowanie myśli i zachowań to nieustanna walka, przeplatana z silnym lękiem.

Zobacz, na czym polega zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) i jak sobie z nim radzić.

Co to jest OCD?

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD – obsessive-compulsive disorder) to zaburzenie zdrowia psychicznego charakteryzujący się obsesjami i kompulsjami, które zakłócają codzienne życie.

OCD jest silnie powiązane z lękiem – do niedawna to zaburzenie było wręcz zaliczane do klasy zaburzeń lękowych (obecnie ma swoją oddzielną grupę).

Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na OCD

 

Objawy OCD

Objawy OCD

Objawy OCD (zwanego nerwicą natręctw) nie pojawiają się nagle, dlatego z początku łatwo je przeoczyć.

Najczęściej zaczynają się stopniowo, nasilając z czasem i zakłócając coraz więcej obszarów życia – w tym szkołę, pracę, relacje i normalne codzienne funkcjonowanie.

Charakterystyczne objawy zespołu obsesyjno-kompulsyjnego, to obecność obsesji i kompulsji (większość, choć nie wszystkie osoby z OCD, mają zarówno obsesje, jak i kompulsje).

Aby otrzymać diagnozę OCD, obsesje i kompulsje muszą być czasochłonne (np. ponad 1 godzinę dziennie) lub powodować cierpienie.

Ustanowienie takiego kryterium pomaga odróżnić zaburzenie od sporadycznych przypadków wyglądających na obsesje lub kompulsje, które są powszechne wśród ludzi i nie oznaczają żadnego zaburzenia (np. raz na jakiś czas powrót do domu, żeby sprawdzić, czy drzwi na pewno są zamknięte). 

Częstotliwość i nasilenie obsesji i kompulsji jest różne u poszczególnych osób z OCD (np. niektórzy mają łagodne do umiarkowanych objawy, spędzają 1-3 godziny dziennie na obsesjach lub kompulsjach, podczas gdy inni mają prawie ciągłe, intensywne myśli lub kompulsje, które ich obezwładniają i nie pozwalają na wykonywanie codziennych obowiązków).

Jak to jest, kiedy cierpi się na zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne? Odczuwa się silny lęk i wewnętrzny przymus do wykonywania pewnych czynności (kompulsji), które w założeniu miałyby ten lęk zmniejszać.

W głowie pojawiają się niechciane, zwykle bardzo niepokojące myśli, które są tym bardziej uporczywe, im bardziej chcemy przestać o nich myśleć.

Obsesje

Obsesje to powtarzające się i uporczywe, natrętne myśli (np. o zanieczyszczeniach, bakteriach, zagrożeniu), obrazy (np. brutalnych lub przerażających scen) lub pragnienia (np. zadźgania kogoś).

Co ważne, obsesje nie są przyjemne ani dobrowolne: są natrętne i niechciane oraz powodują u większości osób wyraźny niepokój, a nawet lęk i wstyd. 

Osoba doświadczająca obsesji próbuje je ignorować lub tłumić (np. unikając czynników wyzwalających lub starając się te myśli stłumić) lub zneutralizować je inną myślą lub działaniem (np. wykonując kompulsje).

Częste przykłady obsesyjnych myśli, to:

  • zanieczyszczenie: strach przed zanieczyszczeniem, takim jak zarazki, wirusy, płyny ustrojowe, zwierzęta, choroby, chemikalia lub brud,
  • strach przed wyrządzeniem komuś krzywdy: strach przed utratą kontroli nad sobą poprzez działanie pod wpływem myśli lub impulsów, na przykład wyrządzenie krzywdy sobie lub komuś innemu, udział w wypadku drogowym.
  • odpowiedzialność: strach przed przypadkowym zranieniem kogoś innego z powodu czegoś, co zrobiłeś lub zapomniałeś zrobić, na przykład niewyłączenia kuchenki i spowodowania pożaru w domu lub zapomnienia o sprzątaniu rozlanej wody, przez co ktoś się poślizgnął i upadł.
  • myślenie magiczne: ekstremalna forma przesądności, oznacza martwienie się, że stanie się coś złego, jeśli nie powiesz określonego słowa, nie założysz określonego ubrania, nie użyjesz talizmanu lub nie zachowasz się w określony sposób.
  • myśli o charakterze seksualnym: niechciane obsesje seksualne, myśli lub wyobrażenia o dzieciach, kazirodztwie i/lub agresywnych zachowaniach seksualnych. Tego typu myśli, na przykład obsesje o treściach pedofilskich, mogą sprawić, że zaczniesz zastanawiać się, czy jesteś pedofilem.
  • martwienie się moralnością i religią: martwienie się o bycie dobrym i prowadzenie wystarczająco moralnego życia. Niektórzy obawiają się rzucania przekleństw, zwłaszcza w niewłaściwym czasie i miejscu. Może pojawić się zaabsorbowanie bluźnierstwem wobec Boga, popełnianiem grzechów i potępieniem.
  • perfekcjonizm: zaabsorbowanie tym, by wszystkie czyny, przedmioty, efekty, zachowania były idealne. W ekstremalnych przypadkach także np. niemożność podjęcia decyzji, co zatrzymać, a co wyrzucić (zbieractwo), fiksacja na temat pewnych liczb lub kolorów.
  • relacje: wątpliwości i lęki, które zakłócają romantyczne relacje. Na przykład nieuzasadniona obsesja na punkcie wad partnera lub nadmierne zamartwianie o to, czy partner Cię nie zdradza i czy na pewno Cię kocha.

Kompulsje

Kompulsje to powtarzalne zachowania (np. mycie, sprawdzanie) lub czynności umysłowe (np. liczenie, ciche powtarzanie słów), do których wykonywania jednostka czuje się zmuszona w odpowiedzi na obsesję lub zgodnie z  przyjętymi zasadami, których czuje, że należy sztywno przestrzegać. 

Kompulsje są zwykle wykonywane w odpowiedzi na obsesję (np. obsesje o zanieczyszczeniu prowadzące do kompulsyjnego mycia rąk).

Celem jest zmniejszenie niepokoju wywołanego obsesjami lub zapobieganie zdarzeniu, którego się obawiasz (np. pozbycie się zarazków w obawie przed zachorowaniem).

Jednakże te kompulsje albo nie są w realistyczny sposób powiązane ze zdarzeniem, którego się boisz (np. symetryczne układanie przedmiotów, aby zapobiec krzywdzie bliskiej osoby), albo są wyraźnie nadmierne (np. branie prysznica przez wiele godzin dziennie).

Kompulsje nie są wykonywane dla przyjemności, chociaż niektóre osoby odczuwają chwilową ulgę od niepokoju po ich wykonaniu.

Niektóre typowe kompulsje obejmują:

  • sprzątanie, mycie i czyszczenie: zarówno w stosunku do przedmiotów, mieszkania, jak i własnego ciała.
  • sprawdzanie: wielokrotne sprawdzanie, czy drzwi i okna są zamknięte lub czy urządzenia są wyłączone. Niektóre osoby z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi muszą sprawdzić swoją okolicę, aby upewnić się, że np. nie potrąciły kogoś samochodem.
  • liczenie: liczenie obiektów, liter, słów lub działań.
  • powtarzanie: powtarzanie fraz lub sekwencji słów na głos lub w myślach. Powtarzanie rutynowych czynności, takich jak wstawanie lub wchodzenie i schodzenie po schodach.
  • porządek i symetria: przestawianie obiektów w celu zapewnienia określonego porządku i/lub symetrii.

Jak często występuje zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?

Jak często występuje zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?

Częstość występowania OCD w skali międzynarodowej to 1,1–1,8%. W wieku dorosłym kobiety chorują nieco częściej niż mężczyźni, chociaż mężczyźni częściej chorują w dzieciństwie.

Zaburzenie pojawia się zazwyczaj w dzieciństwie lub wczesnej dorosłości (między 14 a 35 rokiem życia).

Co powoduje OCD? Przyczyny

Dokładne przyczyny OCD nie są znane, ale uważa się, że kluczową rolę odgrywa kilka czynników.

  • czynniki biologiczne: nieprawidłowości w mózgu (np. w zakresie poziomów serotoniny i innych neuroprzekaźników) mogą sprawić, że niektóre części mózgu mogą mieć trudności z hamowaniem i „wyłączaniem” obsesyjnych myśli i impulsów.
  • historia rodziny: ryzyko zachorowania na OCD może być większe, jeśli w rodzinie już występowała choroba.
  • genetyka: chociaż nie zidentyfikowano pojedynczego „genu OCD”, zaburzenie może być powiązane z określonymi grupami genów.
  • stres: stres wszelkiego rodzaju, w tym bezrobocie, trudności w relacjach, problemy w szkole, choroba lub poród, mogą powodować objawy OCD.

Pomoc dla osób z OCD

Pomoc dla osób z OCD

Jeśli OCD nie jest leczone, ma zazwyczaj przebieg przewlekły, często z okresowym nasilaniem i zanikiem objawów.

Na szczęście zespół obsesyjno-kompulsyjny można z powodzeniem leczyć, z czasem odzyskując pełnię możliwości i korzystania z życia.

Leczenie OCD może obejmować leki, psychoterapię lub kombinację obu.

Istnieją także skuteczne strategie samopomocowe, pomagające zmniejszyć cierpienie i poprawić jakość życia (a także wesprzeć działanie leków i psychoterapii)

Leki na OCD

Istnieje wiele leków, które skutecznie zmniejszają częstotliwość i nasilenie objawów OCD – w tym na przykład leki przeciwdepresyjne.

Decyzję o włączeniu leków i ich dawce podejmuje lekarz psychiatra na podstawie postawionej diagnozy.

Wśród naturalnych rozwiązań bez recepty ważną rolę pełnią zioła, obniżając poziom lęku i stresu – jednak ich używanie również należy skonsultować z psychiatrą, ponieważ mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z lekami.

Psychoterapia OCD

Psychoterapia jest bardzo skuteczna w zmniejszaniu częstotliwości i intensywności objawów OCD.

Skuteczne metody psychologiczne leczenia OCD kładą nacisk na zmiany w zachowaniu i/lub myślach.

Głównym rodzajem terapii stosowanym w leczeniu OCD jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT) i terapia behawioralna, polegająca na ekspozycji na bodziec i powstrzymaniu reakcji (Exposure and Response Prevention Therapy – ERP).

Jak mogę sam sobie pomóc?

Najważniejsze działanie, które możesz samodzielnie podjąć, aby poprawić swój stan, samopoczucie i wesprzeć efekty leczenia to codzienne ograniczanie poziomów lęku i stresu.

To właśnie ich nasilenie zawsze negatywnie wpływa na objawy. Najskuteczniejsze podejścia, to:

  • mocny fundament – sen, dieta i aktywność fizyczna – są podstawowymi potrzebami, których zaniedbanie prowadzi do rozregulowania organizmu i zwiększenia dyskomfortu,
  • różne rodzaje relaksacji – np. specjalne techniki oddechowe lub medytacja – które pozwalają znaleźć bezpieczny upust dla nagromadzonego napięcia.

Jak mogę pomóc bliskiemu?

Bycie w bliskiej relacji z osobą cierpiącą na jakąkolwiek zaburzenie przewlekłe, w tym OCD, oznacza, że musisz na bieżąco radzić sobie z objawami i leczeniem.

Dotyczy to zarówno rodziców, ogólnie bliskiej rodziny, partnerów i przyjaciół osób z zaburzeniami psychicznymi. 

Na pozór wiele obsesji i kompulsji towarzyszących OCD może wydawać się dziwnych i nielogicznych. U obserwatorów mogą nawet wywoływać lęk.

Zrozumienie i zdobycie jak największej fachowej wiedzy o OCD może bardzo pomóc w radzeniu sobie z nim i obniżeniem ogólnego poziomu stresu w relacji.

Ważne jest również, aby zdać sobie sprawę, że wiele osób z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi doświadcza równolegle innych form zaburzeń lękowych lub depresji, które mogą komplikować odczuwane objawy.

Bliskie osoby mogą często być bardzo pomocne we wsparciu osoby chorej w podjęciu i utrzymaniu leczenia, stosowania technik samopomocy, czy regularnego przyjmowania leków.

Wsparcie społeczne jest jednym z najważniejszych elementów wpływających na dobrostan psychiczny, powodzenie psychoterapii i odzyskanie pełni zdrowia.

Ważne jest również, aby upewnić się, że dbasz o siebie. Przewlekłe schorzenia, takie jak zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, mogą mieć negatywny wpływ na jednostkę i jej bliskich dlatego tak ważne jest dbanie o własne potrzeby.

Zaplanuj czas dla siebie, rób rzeczy, które lubisz i zwróć się o wsparcie do przyjaciół i rodziny.

Podsumowanie

Podsumowanie OCD

Osoby cierpiące na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mają niechciane, natrętne i często niepokojące myśli, które przez większość czasu zajmują ich umysł.

Aby poradzić sobie z tymi myślami oraz związanym z nimi niepokojem i strachem, osoba z OCD często musi angażować się w zachowania kompulsyjne.

Obsesje i kompulsje, które definiują OCD, mogą mieć znaczący i negatywny wpływ na czyjeś życie.

Istnieją jednak sposoby radzenia sobie z tym stanem. Wiele osób cierpiących na OCD znajduje ulgę dzięki połączeniu terapii i leków.

Grupy wsparcia również mogą przynieść ogromne korzyści osobom z OCD (a także ich bliskim), zapewniając zasoby, informacje lub po prostu serdeczne wsparcie.

Źródła

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Najnowsze artykuły