Wahania nastroju – co oznaczają? Jak sobie z nimi radzić?

Każdy z nas od czasu do czasu doświadcza wahań nastroju – szybkich i intensywnych zmian emocji.

To zupełnie naturalne, zwłaszcza w odpowiedzi na stres, zmęczenie czy codzienne wyzwania.

Jednak gdy te zmiany są bardzo częste, skrajne lub tak silne, że utrudniają normalne funkcjonowanie, mogą wskazywać na głębszy problem.

Czy zdarza Ci się przeżywać takie huśtawki nastroju?

A może zauważasz je u kogoś bliskiego i nie wiesz, jak zareagować?

Bezradność i dezorientacja w takich sytuacjach są całkowicie zrozumiałe.

W tym artykule przyjrzymy się, co może powodować wahania nastroju oraz jak skutecznie sobie z nimi radzić, by odzyskać równowagę i komfort życia.

Czym są i jak wyglądają wahania nastroju?

Każdemu z nas zdarzają się wahania nastroju – to naturalna część życia.

Funkcjonujemy w złożonym środowisku pełnym wyzwań, takich jak praca, szkoła czy relacje z bliskimi.

Nic dziwnego, że czasem nasz nastrój zmienia się w odpowiedzi na te czynniki.

Jednak skąd wiedzieć, które wahania są „normalne”, a które powinny wzbudzić nasz niepokój?

Klucz: Punkt odniesienia i kontekst

Najważniejszą rolę w ocenie wahań nastroju odgrywa punkt odniesienia – czyli charakter i sposób zachowania danej osoby na co dzień – oraz kontekst, w jakim dane zachowanie się pojawia.

Co dla jednej osoby może być typowe, dla innej może być objawem niepokojących zmian.

Przykład: Zmiana nastroju w ułamku chwili

Wyobraź sobie kogoś, kto śmieje się przy kawie z przyjaciółmi, a chwilę po odebraniu telefonu wpada w złość, krzyczy i gwałtownie opuszcza stolik.

Na pierwszy rzut oka wygląda to na skrajne wahania nastroju.

Ale co, jeśli ta osoba właśnie dowiedziała się, że jej przyjaciółka zgubiła wspólne klucze do mieszkania?

W tym przypadku reakcja ma konkretny powód i nie oznacza problemów emocjonalnych, a jedynie wyraz silnego stresu w odpowiedzi na niespodziewaną sytuację.

Jak odróżnić „normalne” wahania od niepokojących?

1. Częstotliwość – Jeśli wahania zdarzają się rzadko, mogą być naturalne. Jeśli jednak występują codziennie, warto się im przyjrzeć bliżej.
2. Intensywność – Silne reakcje, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, mogą wymagać wsparcia.
3. Kontekst – Ważne jest, by zrozumieć, czy zachowanie jest odpowiedzią na realne sytuacje, czy wydaje się nieadekwatne.
4. Zmiana względem „normy” – Jeśli ktoś nagle zaczyna zachowywać się zupełnie inaczej niż zwykle, może to być sygnał, że potrzebuje pomocy.

Wahania nastroju są częścią naszego życia, ale warto być czujnym, gdy ich intensywność i częstotliwość zaczynają wpływać na codzienność.

W takich przypadkach ważne jest, by reagować i – jeśli to konieczne – szukać wsparcia u specjalistów.

Jakie są normalne wahania nastroju?

Wahania nastroju są naturalną częścią życia i każdy z nas ich doświadcza.

Normalne zmiany emocji są zazwyczaj reakcją na:

• Codzienne wydarzenia – np. stresujący dzień w pracy, miła niespodzianka czy rozmowa z bliskimi.
• Zmęczenie – brak snu, przepracowanie czy zbyt intensywny tryb życia mogą powodować drażliwość lub przygnębienie.
• Hormonalne wahania – np. w czasie dojrzewania, cyklu menstruacyjnego, ciąży czy menopauzy.
• Zmiany otoczenia – jak pogoda, pora roku czy ilość światła dziennego (np. jesienna chandra).

Normalne wahania nastroju:

• są krótkotrwałe,
• mają wyraźną przyczynę lub powód,
• nie zakłócają znacznie codziennego funkcjonowania,
• nie wpływają destrukcyjnie na relacje czy obowiązki.

Przykładem normalnych wahań nastroju jest odczucie radości po dobrej wiadomości, które szybko przechodzi w stres, gdy pojawia się nowe wyzwanie do rozwiązania.

Wahania nastroju jako objaw

Gdy już wiemy, że dany wzór reakcji emocjonalnej jest czymś wyjątkowym dla danej osoby, a kontekst przejawianych zachowań zdaje się ich nie usprawiedliwiać, to możemy się zastanowić, jaka może być przyczyna wahań nastroju.

Nieprawidłowości fizyczne – kiedy ciało wpływa na nasz nastrój

Nasze ciało i psychika są nierozerwalnie ze sobą powiązane.

Każdy, kto kiedyś chorował, wie, jak bardzo problemy fizyczne potrafią wpływać na nasz nastrój.

Ból głowy, gorączka czy osłabienie często sprawiają, że trudno nam się skupić, brakuje energii i czujemy się przygnębieni.

Dlatego wahania nastroju mogą być objawem problemów zdrowotnych, które warto zidentyfikować.

Oto najczęstsze przyczyny fizyczne wpływające na emocje:

1. Brak snu: Niewystarczająca ilość snu negatywnie wpływa na mózg, który odpowiada za regulację emocji. Podobnie jak niewyspane dziecko jest marudne, tak i dorosły może doświadczać rozchwiania emocjonalnego. Rozwiązanie jest proste: wysypiaj się! Regularny sen to podstawa zdrowia i dobrego samopoczucia.
2. Nieodpowiednia dieta: Jedzenie wpływa na nasze ciało i umysł. Głód, niedobory składników odżywczych (np. magnezu) czy spożywanie „śmieciowego jedzenia” mogą prowadzić do wahań nastroju i problemów zdrowotnych. Kluczem jest zbilansowana dieta bogata w witaminy, minerały i zdrowe tłuszcze.
3. Niezdrowy tryb życia i brak ruchu: Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, zwłaszcza przy świetle słonecznym, ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia psychicznego. Brak ruchu i ograniczony dostęp do światła mogą prowadzić do spadku nastroju, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Codzienny spacer lub ćwiczenia mogą znacząco poprawić samopoczucie.
4. Problemy z tarczycą: Zaburzenia pracy tarczycy, takie jak nadczynność (nadmiar hormonów) czy niedoczynność (niedobór hormonów), mogą powodować niestabilność emocjonalną. Nadczynność często objawia się drażliwością i niepokojem, a niedoczynność – spowolnieniem, apatią i obniżonym nastrojem.
5. Demencja: Choroby takie jak Alzheimer czy Parkinson, prowadzące do uszkodzenia mózgu, mogą powodować zmienność nastroju, problemy z pamięcią i osłabienie funkcji poznawczych. Jeśli zauważysz takie objawy u siebie lub bliskich, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
6. Zaburzenia hormonalne: Hormony regulują wiele funkcji organizmu, w tym emocje. Ich wahania mogą prowadzić do rozdrażnienia, smutku lub huśtawek nastroju. Kluczowe okresy:
   1. Dojrzewanie – intensywne zmiany hormonalne wpływają na emocje.
   2. PMS – zespół napięcia przedmiesiączkowego dotyka około 30% kobiet i powoduje wahania emocjonalne.
   3. Ciąża i okres poporodowy – zmiany hormonalne w tych okresach mogą prowadzić do rozchwiania nastroju.
   4. Menopauza i andropauza – obniżenie poziomu hormonów płciowych wpływa na emocje, sen i ogólne samopoczucie.
7. Skutki uboczne leków: Niektóre leki, nawet te niebędące psychotropami, mogą wpływać na emocje. Wahania nastroju mogą wystąpić szczególnie po wprowadzeniu nowego leku lub zmianie jego dawki. Jeśli zauważysz niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem i sprawdź ulotkę.

Zaburzenia psychiczne jako przyczyny wahań nastrojów

Zmiany emocjonalne często towarzyszą różnym zaburzeniom psychicznym.

Choć „wahania nastroju” nie stanowią osobnej jednostki chorobowej, są one częstym objawem wielu zaburzeń, które mogą wpływać na stabilność emocjonalną.

Oto najczęstsze z nich:

Osobowość borderline (z pogranicza), charakteryzuje się:

• intensywnymi wahaniami nastroju,
• agresją (również skierowaną na siebie),
• silnym lękiem przed odrzuceniem,
• niestabilnym obrazem siebie.
  Osoby z borderline mogą doświadczać skrajnych emocji w krótkim czasie, co znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie i budowanie relacji.

Choroba dwubiegunowa polega na cyklicznych przejściach między:

• epizodami depresji, czyli obniżonym nastrojem, poczuciem smutku i brakiem energii,
• epizodami manii, kiedy osoba doświadcza euforii, nadmiaru energii i niekontrolowanego podejmowania decyzji.
  Huśtawki nastroju w chorobie dwubiegunowej są intensywne i mogą mieć poważne konsekwencje.

Depresja kojarzy się głównie z permanentnym smutkiem, może objawiać się także huśtawkami nastrojów.

Osoby cierpiące na depresję często maskują swoje uczucia, co może prowadzić do nagłych i intensywnych wybuchów emocji.

ADHD – Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to zaburzenie obejmujące zarówno nadpobudliwość ruchową, jak i emocjonalną.

Typowe objawy to:

• impulsywność,
• trudności z koncentracją,
• szybkie i intensywne zmiany nastroju.
  Osoby z ADHD mogą mieć trudności z kontrolowaniem emocji w odpowiedzi na codzienne sytuacje.

Przemęczenie, nadmiar stresu i traumy mogą prowadzić do:

• rozdrażnienia,
• poczucia przytłoczenia,
• trudności z kontrolowaniem emocji.

Odpoczynek, regeneracja i wsparcie bliskich są kluczowe w takich sytuacjach.

Wahania nastroju mogą występować również w przebiegu:

• Schizofrenii – związanej z utratą kontaktu z rzeczywistością.
• Cyklotymii – łagodniejszej wersji choroby dwubiegunowej, z mniej intensywnymi epizodami depresji i hipomanii.
• Demencji – chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer, które wpływają na funkcje poznawcze i emocje.
• Padaczki – szczególnie w przypadkach, gdy napady mają podłoże w płatach skroniowych mózgu, odpowiedzialnych za regulację emocji.
• Zespołu stresu pourazowego (PTSD) – gdzie wahania nastroju wynikają z przeżytych traum.
• Sezonowego zaburzenia afektywnego (SAD) – depresji związanej z ograniczonym dostępem do światła w okresie jesienno-zimowym.

Kiedy udać się do specjalisty?

Rozważ spotkanie ze specjalistą, jeśli spełniasz poniższe warunki:

• wahania nastroju są dla Ciebie nietypowe
• częste zmiany emocjonalne wpływają negatywnie na Twoje codzienne życie (na przykład na pracę lub związek)
• wahania nastroju są reakcją na przykre wydarzenie w życiu (na przykład utrata pracy, śmierć bliskiej osoby)

Jeżeli w Twoim życiu nie wydarzyło się nic przykrego i masz wrażenie, że wahania nastroju „pojawiły się znikąd” warto udać się najpierw do lekarza rodzinnego.

Być może przeprowadzi jakieś badania i ustali, czy wahania nastroju nie są efektem na przykład zaburzeń hormonalnych.

Jak sobie radzić z wahaniami nastroju?

Poza konsultacją ze specjalistami, w walce z wahaniami nastroju potrzebny będzie także Twój udział i wysiłek.

Co możesz zrobić?

1. Zdrowy tryb życia

Jak już wiemy, przyczyną wahań nastroju może być niezdrowy tryb życia – a więc rozwiązanie jest oczywiste (choć nie tak proste, jak mogłoby się wydawać), czyli praca nad coraz zdrowszym stylem życia.

2. Wsparcie bliskich osób

Człowiek jest istotą społeczną, bez wsparcia innych ludzi czujemy się osamotnieni, co negatywnie wpływa na nasze samopoczucie oraz stabilność emocjonalną. 

Nadaj priorytet kontaktom społecznym – czasem warto coś odpuścić, by pobyć z bliskimi i nawiązać bliższą więź.

3. Odszukanie przyczyn

Być może uda Ci się odnaleźć powód Twoich wahań nastroju. 

Czasem ludzie wiedzą, że pewien obszar w ich życiu dostarcza nadmierną ilość stresu (na przykład praca lub związek), a mimo to decydują się po prostu zaakceptować taki stan rzeczy. 

Nie możesz liczyć na pozytywną zmianę, jeśli… nic nie zmienisz. Jeśli jesteś w takiej właśnie sytuacji i dobrze wiesz, co wytrąca Cię z emocjonalnej równowagi – podejmij działanie, postaraj się to zmienić

4. Nauka kontrolowania stresu i lęku

Tak, nad stresem i lękiem można (do pewnego stopnia) zapanować.

Jednak te zjawiska same w sobie złe nie są – stres działa mobilizująco, a lęk ostrzega nas przed zagrożeniem.

Dopiero za duża ilość tych czynników w życiu lub ich występowanie w nieadekwatnych momentach utrudnia nam życie.

Świetnym rozwiązaniem na początek nauki kontroli emocji jest medytacja i wszelkie techniki relaksacyjne.

5. Unikanie substancji pobudzających

Substancje pobudzające, takie jak alkohol, kofeina zawarta w kawie i herbacie, nikotyna z papierosów czy wszechobecny cukier sprawiają nie tylko, że serce szybciej pompuje krew, ale także wpływa na intensywność odczuwania bodźców.

Jeżeli czujesz, że jesteś ciągle rozdrażniony, a twoje emocje szybko się zmieniają, postaraj się odstawić (lub przynajmniej ograniczyć) przyjmowanie takich substancji.

6. Konsultacja ze specjalistą

Nie należy obawiać się także spotkania ze specjalistą. 

Dzięki swojemu indywidualnemu podejściu i szerokiej wiedzy psychoterapeuta pomoże Ci odnaleźć źródła Twojej huśtawki nastrojów, a także zaproponuje Ci szereg metod, dzięki którym stopniowo uda Ci się nad nią zapanować. 

Jeżeli okazałoby się, że wahania nastroju są objawem jakiegoś głębszego problemu w psychice – im wcześniej uda się zdiagnozować problem, tym szybciej i łatwiej będzie można nad nim zapanować. 

W poważnych przypadkach możliwe jest także, że psychiatra przepisze Ci odpowiednie leki stabilizujące nastrój. 

Najczęściej stosowanym typem terapii w przypadku wahań nastrojów jest terapia poznawczo-behawioralna (w skrócie „CBT” od angielskiego cognitive-behavioural therapy), w której terapeuta uczy, jak przekierowywać szkodliwe wzorce myślowe na zdrowsze, co w efekcie może pomóc zmienić myślenie, a przez to emocje i zachowanie.

Podsumowanie

To normalne, że miewasz dni, w których czujesz się smutny, a także dni, kiedy jesteś szczęśliwy.

Dopóki zmiany nastroju nie będą zakłócać twojego codziennego życia, ogólnie uważa się je za zdrowe.

Jeśli często przechodzisz ze stanu bardzo euforycznego do głębokiego smutku, może być to też oznaką jakichś nieprawidłowości w Twoim organizmie lub psychice. 

Częste i silne wahania nastroju są zdecydowanie czymś, o czym powinien wiedzieć Twój lekarz.

Niektóre przyczyny szybkich zmian emocji mogą być związane ze zmianami hormonalnymi (na przykład podczas okresu dojrzewania lub ciąży), używaniem substancji (takich jak leki) lub zdrowiem psychicznym (zaburzenia takie jak osobowość z pogranicza, choroba dwubiegunowa, czy ADHD).

Z wahaniami nastroju można sobie radzić.

W lżejszych przypadkach, aby przywrócić normalne samopoczucie, być może wystarczy odpocząć i przywrócić stabilność w codziennym życiu. 

Warto także działać zapobiegawczo i na bieżąco kontrolować poziom lęku i stresu we własnym życiu, a także uczyć się nad nimi panować.

Źródła

• Broome, M. R., Saunders, K. E. A., Harrison, P. J., & Marwaha, S. (2015). Mood instability: significance, definition and measurement. The British Journal of Psychiatry, 207(4), 283-285.
• Patel, R., Lloyd, T., Jackson, R., Ball, M., Shetty, H., Broadbent, M., … & Taylor, M. (2015). Mood instability is a common feature of mental health disorders and is associated with poor clinical outcomes. BMJ open, 5(5), e007504.
• Ojezele, M. O., Eduviere, A. T., Adedapo, E. A., & Wool, T. K. (2022). Mood swing during menstruation: confounding factors and drug use. Ethiopian journal of health sciences, 32(4), 681-688.
• Ciullo, V., Piras, F., Banaj, N., Vecchio, D., Piras, F., Sani, G., … & Spalletta, G. (2022). Internal clock variability, mood swings and working memory in bipolar disorder. Journal of Affective Disorders, 315, 48-56.

Weryfikacja merytoryczna

Natalia Kocur - Psycholog, Psychoterapeutka

Założycielka Centrum Psychoterapii “Pokonaj Lęk”   Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Certyfikowana Psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (certyfikat nr 1500). Ekspertka zdrowia psychicznego. Więcej