Wahania nastroju – co oznaczają? Jak sobie z nimi radzić?

Wahania nastroju lub huśtawki nastroju to powszechne określenie używane do opisania szybkich i intensywnie zmieniających się emocji.

Często zdarza się, że zmiany nastroju występują bez wyraźnej przyczyny.

Ludzie mogą doświadczać zmian w odczuwanych emocjach w ciągu dnia lub nawet w ciągu kilku godzin.

Każdy miewa wahania nastroju i są one naturalną częścią życia większości ludzi.

Problem pojawia się, gdy zmiany nastroju są tak ekstremalne, szybkie lub poważne, że zakłócają normalne funkcjonowanie w życiu codziennym.

Być może przeżywasz właśnie okres niestabilności nastroju lub obserwujesz taki stan u swoich bliskich i chcesz im pomóc.

To normalne, że czasem czujesz się bezradny i zdezorientowany.

Poniższy artykuł ma na celu przybliżenie Ci możliwych przyczyn takiego stanu rzeczy i możliwości poradzenia sobie z tą sytuacją.

Czym są wahania nastroju?

Nie ma co ukrywać – każdemu z nas czasem zdarzają się wahania nastroju.

I jest to całkowicie normalne.

Ludzie funkcjonują w bardzo skomplikowanym środowisku – każdy ma jakieś problemy, każdy przejmuje się swoją pracą, szkołą, czy życiem rodzinnym.

Skąd więc mamy wiedzieć które wahania są „normalne”, a które powinny nas niepokoić?

Przede wszystkim ważny jest punkt odniesienia lub kontekst zachowania.

Dokładnie to samo zachowanie u jednej osoby może być normalne, a u drugiej może być objawem niepokojących wahań nastroju.

Przykład 1

Załóżmy, że ktoś ma bardzo dobry dzień, ale drobne zwrócenie uwagi, na przykład o przekroczenie terminu wykonania obowiązku służbowego doprowadzia tę osobę niemal do łez.

Jeżeli ta osoba jest bardzo emocjonalna i wrażliwa na opinie innych, to właściwie mamy tu standardową reakcję.

Jeżeli natomiast mamy do czynienia z osobą bardzo powściągliwą i spokojną, to taka reakcja mogłaby nas zaniepokoić.

Punkt odniesienia zmienia więc w tym wypadku ocenę zachowania.

Przykład 2

Wyobraźmy sobie, że patrzymy na jakąś osobę z boku, ale nie słyszymy jej.

Widzimy, jak pije kawę ze znajomymi i głośno się śmieje.

Odbiera telefon, nie rozmawia nawet pełnej minuty, po czym wpada w złość – zaczyna krzyczeć i gwałtownie wstaje od stolika.

Skrajnie silne wahania nastroju? Być może.

Jednak wyjaśnieniem może być to, że ta osoba usłyszała przez telefon od swojej zdenerwowanej koleżanki, że ta właśnie zgubiła ich wspólne klucze do domu i nie mają jak się tam dostać.

Jak widać, kontekst zachowania również ma ogromny wpływ na jego ocenę.

Wahania nastroju jako objaw

Gdy już wiemy, że dany wzór reakcji emocjonalnej jest czymś wyjątkowym dla danej osoby, a kontekst przejawianych zachowań zdaje się ich nie usprawiedliwiać, to możemy się zastanowić, jaka może być przyczyna wahań nastroju.

Więcej o stanach lękowych

Nieprawidłowości fizyczne

Warto pamiętać o tym, że jesteśmy całością, a nasze ciało i psychika nieustannie na siebie oddziałują.

Z pewnością byłeś już w swoim życiu chory – choćby tylko przeziębiony.

Pamiętasz, jak gorączka, osłabienie i ból głowy wpływają na nastrój? Jak nic się nie chce i trudno się skupić?

Jak widzisz zmiany psychiczne, mogą być objawem problemu w organizmie.

Poniżej lista częstych problemów dotyczących kondycji organizmu, wywołujących wahania nastroju, choć możliwych przyczyn jest oczywiście dużo więcej.

Brak snu

Tak jak śpiące maleństwa są marudne, tak i dorośli ludzie, którzy są często niewyspani, mogą doświadczyć rozchwiania emocjonalnego.

Rozwiązanie jest jedno i jest bardzo proste – wysypiać się!

Sen ma ogromny wpływ na pracę mózgu, który jak zapewne wiesz, zarządza funkcjonowaniem całego organizmu, w tym także reguluje emocje.

Nieodpowiednia dieta

Jesteś tym, co jesz – pewnie nie raz słyszałeś w życiu te słowa.

Głód lub zaspakajanie go tak zwanym „śmieciowym jedzeniem” może powodować choroby, problemy hormonalne, a także ogólne złe samopoczucie. Na niestabilność emocjonalną może wpływać na przykład niedobór magnezu.

Niezdrowy tryb życia i brak ruchu

Punkt ten jest silnie związany z punktami poprzednimi – jedzenie, spanie i ogólny tryb życia to najważniejsze czynniki dobrego samopoczucia.

Aktywność fizyczna, szczególnie za świeżym powietrzu i dostęp do światła słonecznego są niezbędne, aby nasze procesy emocjonalne i poznawcze działały bez zarzutu.

Jesienna chandra wydaje Ci się nieuzasadnionym spadkiem nastroju?

To właśnie zmniejszenie nasłonecznienia jest w dużej mierze odpowiedzialne za to zjawisko. Dlatego szczególnie jesienią i zimą warto zadbać o chociaż krótki spacer w ciągu dni.

Problemy z tarczycą

Jednym z najczęściej występujących objawów nadczynności tarczycy jest zmienność nastroju – jest to silnie związane z poziomem hormonów przez tarczycę wytwarzanych, czyli trójjodyną, tyroksyną i kalcytoniną.

Niedoczynność tarczycy (czyli niedobór wyżej wymienionych hormonów) objawia się spowolnieniem funkcji poznawczych, melancholijnym, a czasem nawet depresyjnym nastrojem.

Demencja

Demencja to otępienie wywoływane uszkodzeniem struktur mózgu. Związane są z nim tak poważne choroby, jak na przykład choroba Alzheimera, czy Parkinsona.

Objawami demencji są problemy z pamięcią, spowolnienie funkcji poznawczych, a także niestabilność emocjonalna.

Zaburzenia hormonalne

Hormony, poza wpływem na funkcje organizmu (na przykład trawienie), wpływają również na emocje.

Powszechnie wiemy o tym, że nastolatki podczas dorastania, kobiety w ciąży lub w czasie przed miesiączką bywają drażliwe i miewają problemy z zachowaniem stabilności emocjonalnej.

Kiedy ludzie są szczególnie podatni na rozdrażnienie emocjonalne pod wpływem wahania poziomu hormonów?

• Dojrzewanie – wahanie w poziomach hormonów podczas dojrzewania, zarówno u dziewcząt, jak i chłopców, wpływa bezpośrednio na ich stabilność emocjonalną, dodatkowo osoby dojrzewające są też podatne na inne czynniki psychologiczne, które wpływają na emocje
• Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) – zespół objawów (także emocjonalnych), które towarzyszą nawet 30% kobiet w czasie reprodukcyjnym
• Ciąża – okres ciąży to dla kobiety czas ogromnych zmian hormonalnych w organizmie, co rzecz jasna wpływa na jej emocje
• Okres poporodowy – okres połogu również jest szczególny w życiu, ponieważ organizm kobiety dopiero stopniowo powraca do momentu równowagi hormonalnej
• Menopauza i andropauza – menopauza to etap w życiu kobiety rozpoczynający proces starzenia się, wtedy właśnie ustaje miesiączkowanie, co wpływa na poziom hormonów w organizmie, powodując szereg objawów – chwiejność emocjonalną, ale także uderzenia gorąca, czy zaburzenia snu.

Skutek uboczny przyjmowania leków

Również niektóre leki mogą wpływać na stabilność emocjonalną, nawet jeśli nie są to leki z grupy psychotropów (czyli leków stosowanych przy leczeniu zaburzeń psychicznych).

Jeżeli wahania nastroju zaczęły się po rozpoczęciu stosowania nowego leku lub zwiększenia jego dawki – sprawdź możliwe skutki niepożądane w ulotce lub skonsultuj się ze swoim lekarzem rodzinnym.

Pamiętaj, że silne objawy może wywołać także zaprzestanie przyjmowania jakiegoś leku – w takim przypadku organizm również potrzebuje czasu, aby się przyzwyczaić.

Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lęki

Zaburzenia psychiczne jako przyczyny wahań nastrojów

Pewnie nie zdziwi Cię, że zmiany w emocjonalności mogą być również objawem zaburzeń psychicznych.

Choć „wahania nastroju” nie występują jako osobna klasa zaburzenia w podręczniku diagnostycznym zaburzeń psychicznych, to często występują jako objaw konkretnych zaburzeń.

Osobowość borderline (z pogranicza)

Pełna nazwa tego zaburzenia, czyli osobowość chwiejna emocjonalnie podtypu pogranicznego zdradza główny objaw tego zaburzenia – czyli chwiejność emocjonalną.

Ponadto osobowość borderline przejawia się poprzez agresję (także wobec własnej osoby), silny lęk przed odrzuceniem, często odczuwany gniew i niestabilny obraz siebie.

Choroba dwubiegunowa

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe opiera się na przechodzeniu osoby cierpiącej z epizodu depresji do epizodu manii – czyli czasu obniżonego nastroju i energii do epizodu podwyższonej energii i mocy odczuwanych emocji.

Depresja

Depresja kojarzy nam się z permanentnie obniżonym nastrojem i melancholijnymi dniami.

Jednak zaburzenie to objawia się w całej gamie objawów, w zależności od danej osoby.

Jednym z możliwych objawów jest huśtawka nastrojów – w szczególności, jeśli dana osoba mimo poczucia smutku, stara się usilnie walczyć z własnymi odczuciami i zamaskować je przed innymi (wtedy, mimo ogólnego wrażenia wesołości może czasem „pęknąć”, odsłaniając tym samym prawdziwe samopoczucie).

ADHD – Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi

To zaburzenie kojarzy nam się głównie z objawami ruchowymi – niemożność usiedzenia spokojnie na miejscu, szybsze ruchy, szeroka gestykulacja.

Jednak, jak sama nazwa wskazuje, jest to nadpobudliwość psychoruchowa, a objawy psychiczne to między innymi wahania nastroju (a także trudność w utrzymaniu koncentracji i impulsywność).

Zły stan psychiczny – przemęczenie, nadmiar stresu. traumy

Nie każdy „gorszy” czas musi być od razu zaburzeniem.

Czasem nasze przeżycia, szczególnie w okresach dużych zmian w życiu, wzmożonej pracy, przeżytych traum i tym podobnych, znajdują swoje odbicie w samopoczuciu psychicznym.

Bardzo ważne jest dać sobie psychicznie odpocząć w takich sytuacjach.

Tak jak mięśnie potrzebują regeneracji po treningu, tak psychika potrzebuje czasu i spokoju, by „dojść do siebie” po szczególnie ciężkich przeżyciach.

Więcej o objawach nerwicy

Inne zaburzenia psychiczne

Zaburzenia i choroby psychiczne mogące objawiać się poprzez wahania nastroju, to między innymi:

• Schizofrenia
• Cyklotymia
• Demencja
• Padaczka
• Zespół stresu pourazowego (PTSD)
• Sezonowe zaburzenie afektywne

Kiedy udać się do specjalisty?

Rozważ spotkanie ze specjalistą, jeśli spełniasz poniższe warunki:

• wahania nastroju są dla Ciebie nietypowe
• częste zmiany emocjonalne wpływają negatywnie na Twoje codzienne życie (na przykład na pracę lub związek)
• wahania nastroju są reakcją na przykre wydarzenie w życiu (na przykład utrata pracy, śmierć bliskiej osoby)

Jeżeli w Twoim życiu nie wydarzyło się nic przykrego i masz wrażenie, że wahania nastroju „pojawiły się znikąd” warto udać się najpierw do lekarza rodzinnego. Być może przeprowadzi jakieś badania i ustali, czy wahania nastroju nie są efektem na przykład zaburzeń hormonalnych.

Jak sobie radzić z wahaniami nastroju?

Poza konsultacją ze specjalistami, w walce z wahaniami nastroju potrzebny będzie także Twój udział i wysiłek.

Co możesz zrobić?

1. Zdrowy tryb życia

Jak już wiemy, przyczyną wahań nastroju może być niezdrowy tryb życia – a więc rozwiązanie jest oczywiste (choć nie tak proste, jak mogłoby się wydawać), czyli praca nad coraz zdrowszym stylem życia.

2. Wsparcie bliskich osób

Człowiek jest istotą społeczną, bez wsparcia innych ludzi czujemy się osamotnieni, co negatywnie wpływa na nasze samopoczucie oraz stabilność emocjonalną.

Nadaj priorytet kontaktom społecznym – czasem warto coś odpuścić, by pobyć z bliskimi i nawiązać bliższą więź.

3. Odszukanie przyczyn

Być może uda Ci się odnaleźć powód Twoich wahań nastroju.

Czasem ludzie wiedzą, że pewien obszar w ich życiu dostarcza nadmierną ilość stresu (na przykład praca lub związek), a mimo to decydują się po prostu zaakceptować taki stan rzeczy.

Nie możesz liczyć na pozytywną zmianę, jeśli… nic nie zmienisz. Jeśli jesteś w takiej właśnie sytuacji i dobrze wiesz, co wytrąca Cię z emocjonalnej równowagi – podejmij działanie, postaraj się to zmienić

4. Nauka kontrolowania stresu i lęku

Tak, nad stresem i lękiem można (do pewnego stopnia) zapanować.

Jednak te zjawiska same w sobie złe nie są – stres działa mobilizująco, a lęk ostrzega nas przed zagrożeniem. Dopiero za duża ilość tych czynników w życiu lub ich występowanie w nieadekwatnych momentach utrudnia nam życie.

Świetnym rozwiązaniem na początek nauki kontroli emocji jest medytacja i wszelkie techniki relaksacyjne.

Najlepsze techniki i ćwiczenia relaksacyjne

5. Unikanie substancji pobudzających

Substancje pobudzające, takie jak alkohol, kofeina zawarta w kawie i herbacie, nikotyna z papierosów czy wszechobecny cukier sprawiają nie tylko, że serce szybciej pompuje krew, ale także wpływa na intensywność odczuwania bodźców.

Jeżeli czujesz, że jesteś ciągle rozdrażniony, a twoje emocje szybko się zmieniają, postaraj się odstawić (lub przynajmniej ograniczyć) przyjmowanie takich substancji.

6. Konsultacja ze specjalistą

Nie należy obawiać się także spotkania ze specjalistą.

Jak możesz sobie pomóc

Dzięki swojemu indywidualnemu podejściu i szerokiej wiedzy psychoterapeuta pomoże Ci odnaleźć źródła Twojej huśtawki nastrojów, a także zaproponuje Ci szereg metod, dzięki którym stopniowo uda Ci się nad nią zapanować.

Jeżeli okazałoby się, że wahania nastroju są objawem jakiegoś głębszego problemu w psychice – im wcześniej uda się zdiagnozować problem, tym szybciej i łatwiej będzie można nad nim zapanować.

W poważnych przypadkach możliwe jest także, że psychiatra przepisze Ci odpowiednie leki stabilizujące nastrój.

Najczęściej stosowanym typem terapii w przypadku wahań nastrojów jest terapia poznawczo-behawioralna (w skrócie „CBT” od angielskiego cognitive-behavioural therapy), w której terapeuta uczy, jak przekierowywać szkodliwe wzorce myślowe na zdrowsze, co w efekcie może pomóc zmienić myślenie, a przez to emocje i zachowanie.

Podsumowanie

To normalne, że miewasz dni, w których czujesz się smutny, a także dni, kiedy jesteś szczęśliwy. Dopóki zmiany nastroju nie będą zakłócać twojego codziennego życia, ogólnie uważa się je za zdrowe.

Jeśli często przechodzisz ze stanu bardzo euforycznego do głębokiego smutku, może być to też oznaką jakichś nieprawidłowości w Twoim organizmie lub psychice.

Częste i silne wahania nastroju są zdecydowanie czymś, o czym powinien wiedzieć Twój lekarz.

Niektóre przyczyny szybkich zmian emocji mogą być związane ze zmianami hormonalnymi (na przykład podczas okresu dojrzewania lub ciąży), używaniem substancji (takich jak leki) lub zdrowiem psychicznym (zaburzenia takie jak osobowość z pogranicza, choroba dwubiegunowa, czy ADHD).

Z wahaniami nastroju można sobie radzić. W lżejszych przypadkach, aby przywrócić normalne samopoczucie, być może wystarczy odpocząć i przywrócić stabilność w codziennym życiu.

Warto także działać zapobiegawczo i na bieżąco kontrolować poziom lęku i stresu we własnym życiu, a także uczyć się nad nimi panować.

Jak możesz sobie pomóc

Źródła

• Broome MR, Saunders KE, Harrison PJ, Marwaha S. Mood instability: significance, definition and measurement. Br J Psychiatry. 2015 Oct;207(4):283-5. doi: 10.1192/bjp.bp.114.158543. PMID: 26429679; PMCID: PMC4589661.
• Faurholt-Jepsen, M., Frost, M., Busk, J. et al. Differences in mood instability in patients with bipolar disorder type I and II: a smartphone-based study. Int J Bipolar Disord 7, 5 (2019). https://doi.org/10.1186/s40345-019-0141-4
• Mitchell C.. Mood Swings. S.l.: SHELDON PRESS; 2017
• Patel R, Lloyd T, Jackson R, et alMood instability is a common feature of mental health disorders and is associated with poor clinical outcomesBMJ Open 2015;5:e007504. doi: 10.1136/bmjopen-2014-007504
• Stöppler MC. Mood Swings: Symptoms, Signs, Causes & Treatment. MedicineNet
• https://www.medicinenet.com/mood_swings/symptoms.htm. Published October 14, 2019. Accessed October 15, 2019