Bulimia – objawy, przyczyny i leczenie (jak pomóc)

Bulimia to zaburzenie odżywiania dotykające w szczególności dziewczęta i młode kobiety, niezadowolone ze swojego ciała do tego stopnia, że napady objadania się czują konieczność zrekompensować drastycznym oczyszczeniem.

Czym charakterystycznym objawia się bulimia?

Jak wspierać osobę chorą na bulimię?

Gdy jedzenie staje się problemem – zaburzenia odżywiania

Jedzenie to jedna z podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka. Musimy jeść, by przeżyć.

Musimy jeść także po to, by czuć się dobrze oraz żeby utrzymać organizm i psychikę w zdrowiu. Jednak zdarza się, że ta podstawowa życiowa potrzeba staje się częścią głębokiego problemu.

Zaburzenia odżywiania to grupa zaburzeń, których cechą charakterystyczną są nieprawidłowości w zachowaniach związanych z odżywianiem, które skutkują cierpieniem i negatywnymi skutkami zdrowotnymi.

Wśród zaburzeń odżywiania rozpoznaje się:

• pica (spożywanie substancji nieprzeznaczonej do jedzenia, np. włosów),
• zaburzenia polegające na unikaniu/ograniczaniu przyjmowania pokarmu,
• jadłowstręt psychiczny (znany także jako anoreksja),
• bulimię,
• zaburzenia objadania się.

Bulimia – na czym polega to zaburzenie?

Bulimia (zwana też bulimią psychiczną) to zaburzenie, w którym osoba z zaniżoną samooceną i negatywną oceną własnego ciała (spowodowaną niezadowoleniem z masy ciała) doświadcza cyklicznych epizodów objadania się, po których wprowadza zachowania mające „zrekompensować” ten napad nadmiernego jedzenia (np. poprzez wywoływanie wymiotów).

Problemem leżącym u podstaw bulimii jest zatem niezadowolenie ze swojego ciała – jego masy, wymiarów, czy kształtu.

Anoreksja a bulimia – różnice

Zaburzeniem często zestawianym z bulimią, a także mylonym z nią jest anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny.

Zarówno anoreksja, jak i bulimia są zaburzeniami odżywiania.

Część charakterystyk mają wspólnych, na przykład zniekształcony obraz własnego ciała.

Charakteryzują się jednak odmiennymi zachowaniami związanymi z jedzeniem.

Osoby chore na anoreksję znacznie ograniczają spożycie pokarmu, aby schudnąć. Mogą stosować środki przeczyszczające, głodówki, bardzo restrykcyjne diety, czy nadmierne ćwiczenia.

Natomiast osoby cierpiące na bulimię zjadają nadmierną ilość jedzenia w krótkim czasie, a następnie przeprowadzają przeczyszczenie lub stosują inne metody, aby zapobiec przyrostowi masy ciała.

Dlatego zasadniczą różnicą między tymi dwoma zaburzeniami jest obecność epizodów objadania się, w czasie których osoba spożywa w krótkim czasie dużo większą niż zwykle ilość jedzenia. Taka osoba czuje zwykle, że te epizody są poza jej kontrolą.

Po czym rozpoznać bulimię? Objawy bulimii

Kiedy podejrzewa się u danej osoby bulimię, należy pamiętać, że sama waga może nie być najlepszym wskaźnikiem zaburzenia.

Osoba chora na bulimię może mieć nadwagę lub niedowagę, a także może mieć normalną wagę – istotne jest to, jak osoba chora sama postrzega swoją wagę, a nie jaka ta waga obiektywnie jest.

Podczas procesu diagnozy bulimii zwraca się uwagę przede wszystkim na następujące objawy:

• negatywna ocena swojego ciała (w szczególności postrzeganie swojej wagi za zbyt wysoką),
• epizody objadania się, podczas których osoba w krótkim czasie zjada większe niż zwykle porcje jedzenia,
• podejmowanie działań kompensacyjnych, które mają zapobiec przybraniu na wadze po epizodzie objadania się – może być to np. prowokowanie wymiotów, przyjmowanie środków przeczyszczających, korzystanie z lewatywy.

Ponadto bulimii często towarzyszą:

• nadmierne zaabsorbowanie wagą i wyglądem,
• ogromne zaangażowanie w sprawność fizyczną,
• poczucie winy z powodu jedzenia,
• wahania nastroju,
• zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt i kobiet,
• bóle gardła,
• osłabienie organizmu, przekrwione oczy, krwawiące dziąsła,
• uszkodzone szkliwo zębów,
• zgaga.

Ukryta choroba

Należy pamiętać, że choć objawy bulimii mogą wydawać nam się oczywiste, to często są bardzo trudne do wykrycia, ponieważ osoba chora robi wszystko, aby je przed światem zataić. Może być to spowodowane wstydem, lękiem przed oceną lub jeszcze innymi powodami.

Z tego powodu niezwykle ważna, szczególnie w przypadku młodych osób, jest uważność rodziców lub innych opiekunów. Także w przypadku osób dorosłych, to partnerzy lub najbliższa rodzina często są tymi, którzy mogą zareagować jako pierwsi.

Kto najczęściej choruje na bulimię?

Na bulimię cierpią przede wszystkim kobiety, zwłaszcza młode, wkraczające w dorosłość. Częstość występowania bulimii wśród młodych kobiet szacuje się na 1-1,5%.

Przyjmuje się, że bulimia występuje znacznie rzadziej u mężczyzn (stosunek mniej więcej 10:1), jednak jest to też kwestia rzadziej badana.

Powikłania nieleczonej bulimii

Bulimia, jako zaburzenie psychiczne, nieleczona może powodować pojawienie się lub współwystępować z innymi zaburzeniami i problemami na tle psychicznym – m.in. z anoreksją, depresją, chorobą afektywną dwubiegunową.

Bulimia wiąże się także z podwyższonym ryzykiem samobójstwa.

Co więcej, bulimia może powodować także poważne powikłania zdrowia dotyczące samego ciała.

Powracające epizody objadania się i wymiotowania lub stosowania środków przeczyszczających to cykl wyniszczający dla organizmu.

Wśród powikłań bulimii znajdują się między innymi:

• niedożywienie,
• zapalenie gardła, kaszel,
• krwotoki z nosa,
• problemy z zębami (nadwrażliwość, uszkodzenie szkliwa, ubytki),
• odwodnienie,
• zaparcia i biegunki,
• wrzody żołądka,
• obrzęki gardła i szczęki,
• problemy z sercem – w tym zawał i zatrzymanie akcji serca.

Liczne i bardzo dotkliwe powikłania bulimii podkreślają to, jak istotne jest wczesne rozpoznanie tej choroby oraz szybka reakcja i podjęcie profesjonalnego leczenia u specjalistów.

Długi czas trwania zaburzenia jest niestety bardzo niekorzystnym czynnikiem dla skuteczności leczenia.

Przyczyny bulimii

Dokładne przyczyny bulimii nie są znane, ale istnieje wiele czynników, które mogą odgrywać kluczową rolę w rozwoju tego zaburzenia.

Za poważny czynnik rozwoju bulimii uważa się środowisko, narzucone w nim normy i ideały. Ryzyko bulimii jest zwiększone, jeśli osoba przyswoi sobie za wzór piękna wyidealizowaną, szczupłą sylwetkę.

Nie bez znaczenia są w tym przypadku kultura masowa i social media.

Traumatyczne doświadczenia, takie jak doświadczenie przemocy seksualnej lub fizycznej także zwiększa ryzyko wystąpienia bulimii.

Nie bez wpływu są także czynniki genetyczne i fizjologiczne – takie jak otyłość w dzieciństwie, wczesne dojrzewanie, posiadanie wśród bliskich krewnych osób chorych na zaburzenia odżywiania.

Czy bulimię można wyleczyć?

W leczeniu bulimii powszechnie zaleca się leki przeciwdepresyjne, a czasem również inne leki psychotropowe. Pamiętaj, że o włączeniu leków do terapii, o ich dawce i terminie odstawienia decyduje wykwalifikowany lekarz.

Istotną formą pomocy i leczenia depresji jest psychoterapia, która skupia się na przyczynie, czyli na zaburzonym obrazie własnego ciała.

Jedną z polecanych form terapii w przypadku bulimii jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Ta forma terapii pomoże rzucić wyzwanie negatywnemu myśleniu i podejściu do jedzenia, jednocześnie ucząc zdrowszych sposobów podejścia do diety i utrzymania zdrowia.

Samopomoc osoby z bulimią

Zaburzenia odżywiania, w tym bulimia, wymagają profesjonalnego leczenia pod okiem specjalisty. Bardzo trudno byłoby samodzielnie zapanować nad zaburzeniem.

Nie oznacza to jednak, że musisz biernie czekać. Może rozpocząć działania samopomocowe wspierające leczenie poza gabinetem terapeutycznym.

Pamiętaj, że podstawą problemu w przypadku bulimii jest negatywne postrzeganie własnego ciała – dlatego Twoje wysiłki powinny skupić się na zbudowaniu pozytywnej, wspierającej relacji z własnym „Ja” oraz ze swoim ciałem.

W trakcie samopomocy warto otoczyć się zdrowym wsparciem. Rodzina, przyjaciele, a nawet grupy wsparcia online mogą być cennym źródłem oparcia, które pomoże Ci utrzymać motywację i zrozumienie.

Ważne jest również zidentyfikowanie kilku zdrowych rozrywek, po które możesz sięgnąć, gdy odczuwasz stres i zagrożenie nawrotem objawów bulimii.

Edukacja na temat bulimii i zdrowego stylu życia jest kluczowa. Im lepiej zrozumiesz swoją chorobę, tym bardziej efektywne będą Twoje działania samopomocowe.

Czytaj, uczestnicz w warsztatach, rozmawiaj z ekspertami.

Jak pomóc osobie z bulimią?

Pierwszym krokiem na drodze do bycia dobrym wsparciem dla osoby chorej na bulimię, jest poznanie oznak i symptomów bulimii, a także charakterystyki tego zaburzenia.

W ten sposób możesz wypatrywać ich u bliskiej Ci osoby.

Najważniejszym i najlepszym co możesz zrobić dla osoby chorej na bulimię to wsparcie w uzyskaniu profesjonalnej pomocy.

Jest to zaburzenie, które wymaga profesjonalnej interwencji, systematycznego leczenia, a czasem także przyjmowania leków.

Zachęcaj i wspieraj bliską osobę w zgłoszeniu się po pomoc, a także pomagaj w procesie leczenia, wspierając regularne uczestniczenie w terapii i przyjmowanie przepisanych leków.

Jako opiekun osoby młodej chorej na bulimię, możesz także zapewnić praktyczną opiekę poprzez przygotowywanie zdrowych posiłków i przekąsek.

Ważne jest także zapewnienie wsparcia emocjonalnego w procesie leczenia. 

Najgorsze, co możemy zrobić osobie chorej na bulimię to:

• krytykowanie wyglądu (np. Zobacz, jakie masz brzydkie zęby od tego wymiotowania, musisz przestać!),
• krytykowanie wagi (np. Przesadzasz, bo teraz to już nawet jesteś za chuda.),
• namawianie do jedzenia więcej lub mniej, kontrolowanie porcji,
• wywieranie presji, żeby podjąć ćwiczenia fizyczne,
• ciągłe wspominanie choroby i częste podejmowanie tematu.

Zamiast tego zapewnij bliskiej osobie bezpieczną przestrzeń, w miarę możliwości wolną od osądzania i nieprzyjemnych emocji. Postaraj się:

• uważnie słuchać, bez osądzania i krytykowania,
• być cierpliwym, bo zaburzenia odżywiania mogą być bardzo trudne do przezwyciężenia,
• unikać kłótni i eskalacji emocji,
• zachęcać i wspierać w procesie leczenia (np. Jestem otwarty na rozmowę, jeśli będziesz chciała porozmawiać., albo Jeśli będziesz potrzebować pomocy, nie wahaj się do mnie zadzwonić.),
• dbać o swój dobrostan, aby nie wspierać bliskiej osoby kosztem własnego zdrowia.

Podsumowanie

Bulimia, to zaburzenie odżywiania charakteryzujące się objadaniem się, po którym następuje kompensacyjne przeczyszczanie lub inne metody mające na celu uniknięcie przyrostu masy ciała lub złagodzenie objawów fizycznych odczuwanych po objadaniu się.

Oczyszczanie zwykle obejmuje wymioty, ale może również obejmować stosowanie środków przeczyszczających, nadmierne ćwiczenia lub post.

Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń odżywiania, osoby cierpiące na bulimię często ukrywają swoją chorobę ze względu na poczucie wstydu lub poczucia winy z powodu swojego zachowania.

Mogą dołożyć wszelkich starań, aby ukryć swoje objawy, co może spowodować, że rodzina i przyjaciele nie zauważą oznak problemu.

W przypadku leczenia bulimii niezwykle ważne jest wsparcie emocjonalne najbliższych i jak najszybsze zgłoszenie się po pomoc specjalistów.

Źródła

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Koreshe, E., Paxton, S., Miskovic-Wheatley, J. et al. Prevention and early intervention in eating disorders: findings from a rapid review. J Eat Disord 11, 38 (2023). https://doi.org/10.1186/s40337-023-00758-3
• Bator, E., Bronkowska, M., Ślepecki, D., & Biernat, J. (2011). Anoreksja–przyczyny, przebieg, leczenie. Nowiny Lekarskie, 80(3), 184-191.
• Dycht, M., & Marszałek, L. (2011). Mass media i reklama a choroby cywilizacyjne: anoreksja i bulimia. Seminare. Poszukiwania naukowe, 30, 147-158.
• Osińska, A., Mozol-Jursza, M., Tyszkiewicz-Nwafor, M., Słopień, A., & Paszyńska, E. (2016). Bulimia psychiczna–rozpowszechnienie, objawy i leczenie z uwzględnieniem aspektu stomatologicznego. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 3(12), 276-284.
• Komorowska-Szczepańska, W., Hansdorfer-Korzon, R., Barna, M., Plata, A., & Podgórska, M. (2016). Bulimia psychiczna jako problem interdyscyplinarny.