Czym jest schizofrenia?
Urojenia, głosy, wizje – objawy te są równie niepokojące, co trudne do wyobrażenia zdrowym osobom.
Jak naprawdę zachowuje się człowiek chory na schizofrenię?
Jak wyglądają jej pierwsze objawy?
Czy można wieść szczęśliwe życie ze schizofrenią?
Na czym polega schizofrenia?
Schizofrenia to choroba psychiczna, która znacząco wpływa na postrzeganie – zarówno siebie, jak i otoczenia.
Prowadzi to do przewlekłych problemów z chaotycznymi myślami i zachowaniami oraz objawami, takimi jak halucynacje, urojenia i brak ekspresji emocjonalnej.
Schizofrenia jest stosunkowo rzadka – dotyka około 0,3% do 0,7% ludzi.
Wpływa na ludzi ze wszystkich grup etnicznych i występuje nieco częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Schizofrenik zwykle wymaga opieki i leczenia przez całe życie, które obejmuje leki, psychoterapię i wsparcie społeczne.
Pomocne mogą być również strategie radzenia sobie, takie jak dołączenie do grupy wsparcia, czy udział w treningu umiejętności społecznych.
Co przyczynia się do schizofrenii?
Dokładne przyczyny schizofrenii nie są do końca poznane, ale niektóre potencjalne przyczyny obejmują czynniki genetyczne, środowiskowe, społeczne i psychologiczne.
Badania sugerują, że genetyka odgrywa naprawdę znaczącą rolę w wywoływaniu schizofrenii.
Posiadanie członka rodziny z tą chorobą znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na schizofrenię.
Czy schizofrenia jest uleczalna?
Nie ma lekarstwa na schizofrenię, ale istnieją metody leczenia, które mogą pomóc ludziom radzić sobie z objawami choroby i poprawić codzienne funkcjonowanie.
Leczenie różni się w zależności od potrzeb każdej osoby.
Ludzie mogą wymagać różnych poziomów opieki i wsparcia w zależności od ich indywidualnego stanu.
Objawy schizofrenii
Badania sugerują, że wczesne objawy schizofrenii zaczynają pojawiać się między późnym okresem dojrzewania a okresem lat dwudziestu kilku, chociaż teoretycznie mogą rozpocząć się później lub wcześniej.
Objawy pojawiają się stopniowo i stają się coraz bardziej dotkliwe.
Objawy schizofrenii, takie jak halucynacje, mogą wydawać się dziwne dla osób, które je obserwują.
Jednak gdy ktoś naprawdę doświadcza objawów schizofrenii, może mieć niewielki lub żaden wgląd w to, że jego myśli lub zachowania są nietypowe.
Brak wglądu może sprawić, że schizofrenia będzie bardzo frustrująca, a nawet przerażająca dla bliskich.
Schizofrenia jest stanem przewlekłym, trwającym całe życie, więc objawy na ogół nie ustępują wraz z wiekiem.
Jednak objawy mogą ulec poprawie, o ile stan jest dobrze kontrolowany za pomocą leków i terapii.
Objawy schizofrenii są określane jako pozytywne lub negatywne. Nie oznacza to, że niektóre są dobre, a niektóre złe!
Objawy pozytywne to takie, które występują u osoby ze schizofrenią, a których osoba bez schizofrenii lub innej choroby psychicznej nie doświadczyłaby (zwane też objawami „wytwórczymi”, bo coś jest „dodawane” do zwykłych doświadczeń).
Objawy pozytywne schizofrenii, to na przykład halucynacje i urojenia.
Objawy negatywne to takie, w których osobie ze schizofrenią brakuje pewnych doświadczeń, których doświadczają inni. Przykłady tych objawów obejmują: ograniczenie zainteresowań, mniejsza płynność mowy, utrata zdolności planowania.
Psychoza
Schizofrenia jest klasyfikowana jako zaburzenie psychotyczne, co oznacza, że osoby ze schizofrenią mają objawy psychozy – anormalnego stanu, w którym zaburzone są funkcje umysłu.
W psychozie niektóre rodzaje percepcji, procesów myślowych, przekonań i emocji danej osoby wydają się być odłączone od rzeczywistości. Objawy te mogą pojawiać się i znikać.
Mówiąc najogólniej, podczas epizodu psychozy osobie trudno jest odróżnić co jest rzeczywiste, a co nie. Charakterystyczne dla stanu psychozy są urojenia i halucynacje.
Urojenia
Urojenia to utrwalone, fałszywe przekonania, które nie mają sensu w kontekście danej osoby.
Chociaż każdy od czasu do czasu ma zniekształcone przekonania, osoby z urojeniami psychotycznymi są ich pewne (nie są zdolne spojrzeć na nie krytycznie i są odporne na wszelką argumentację).
Osoba ze schizofrenią może być na przykład przekonana, że jest się ofiarą prześladowań lub że inni nieustannie interesują się daną osobą (np. że przypadkowi ludzie o niej rozmawiają, a nawet, że spiker w telewizji snuje aluzje w jej temacie).
Zdarzają się też urojenia hipochondryczne (przekonanie o własnej chorobie, a nawet o własnej śmierci), czy urojenia wielkościowe (np. że jest się kimś bardzo uprawnionym, a nawet boskim) i wiele więcej.
Halucynacje (omamy)
Halucynacje (inaczej omamy) to fałszywe doświadczenia zmysłowe, które nie mają podstaw w świecie zewnętrznym.
Halucynacje psychotyczne pojawiają się, gdy osoba jest w pełni przytomna i nie jest pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
Halucynacje mogą obejmować wszystkie zmysły.
Najczęstsze są halucynacje słuchowe (słyszenie głosów) i halucynacje wzrokowe (widzenie rzeczy), ale osoba może mieć halucynacje dotykowe (na przykład robaki pełzające po skórze), smakowe lub zapachowe.
Osoba doświadczająca halucynacji może na przykład słyszeć głosy nakazujące, wydające mu polecenia, chwalące lub karzące.
Zdezorganizowana mowa
Charakterystyczny objaw w przypadku schizofrenii – słowa nie są łączone ze sobą na podstawie normalnych reguł języka, ale mogą być łączone w oparciu o dźwięki, rymy lub swobodne skojarzenia.
Chociaż każdy popełnia błędy w mowie, zwłaszcza gdy jest zmęczony lub zestresowany, mowa zdezorganizowana może to być trudna lub niemożliwa do zrozumienia.
Zdezorganizowane zachowanie
Zachowania zdezorganizowane nie są ukierunkowane na cel i nie mają sensu w kontekście danej osoby.
Na przykład rozebranie się do kąpieli jest zachowaniem normalnym, adekwatnym do sytuacji. Przykładem niezorganizowanego zachowania jest rozebranie się w autobusie.
Śmiech w nieodpowiednim czasie lub bez powodu jest również zachowaniem chaotycznym.
Przyjmowanie dziwnych pozycji lub zastyganie w bezruchu może być przykładem zachowań katatonicznych.
Katatonia
To zmniejszona lub zwiększona aktywność ruchowa połączona z brakiem kontaktu z otoczeniem lub z kontaktem utrudnionym.
Katatonia występuje zarówno jako objaw schizofrenii, ale także w innych zaburzeniach psychicznych (np. zespołu stresu pourazowego).
Katatonia może objawiać się na przykład jako zahamowanie ruchowe (zastygnięcie w jednej pozie – stupor).
Płytki afekt
Afekt to ekspresja emocji. Osoby ze spłyconym afektem wydają się pozbawione emocji lub mają bardzo ograniczony zakres emocji.
Wykazują niewielką reakcję na przykład na emocjonalne lub niepokojące sytuacje lub obrazy.
Anhedonia
Ktoś ze schizofrenią może wykazywać brak radości z rzeczy, które kiedyś sprawiały mu przyjemność.
Ta zmiana jest zwykle dość zauważalna przez innych wokół nich i nie jest po prostu zmianą zainteresowań.
Zredukowana mowa
Negatywny objaw schizofrenii może dotyczyć kogoś, kto mówi zauważalnie mniej niż kiedyś.
Ten objaw można również zaobserwować, gdy ktoś mówił mniej płynnie niż wcześniej.
Brak inicjatywy
Utrata chęci do działania jest negatywnym objawem schizofrenii.
Pamiętaj, że negatywny objaw odnosi się do cechy, która wydaje się słabnąć lub znikać z osoby. Utrata motywacji i inicjatywy, znana również jako jest częstym objawem schizofrenii.
Poznawcze objawy schizofrenii
Objawy poznawcze schizofrenii mają związek ze sposobem myślenia danej osoby.
Chociaż objawów poznawczych nie używa się do diagnozowania schizofrenii, niektóre z nich są dość powszechne w tej chorobie, na przykład:
- trudności z utrzymaniem uwagi: niezdolność do utrzymania skupienia uwagi sprawia, że osoby ze schizofrenią wydają się nieobecne,
- problemy z pamięcią: schizofrenia często wpływa na pamięć roboczą, która jest rodzajem pamięci, której używasz do przechowywania rzeczy w głowie do aktywnego przetwarzania, takich jak cyfry numeru telefonu, który zamierzasz za chwilę wybrać,
- trudności w planowaniu i organizowaniu działań: funkcja wykonawcza to zestaw procesów umysłowych, który pozwala nam zidentyfikować kroki potrzebne do wykonania zadania, a następnie wykonać je we właściwej kolejności – funkcja wykonawcza jest poważnie upośledzona w przypadku występowania schizofrenii,
- brak wglądu: osoby ze schizofrenią mają specyficzny ślepy punkt poznawczy, który uniemożliwia im zrozumienie, że są chorzy. Oznacza to, że to bliscy i opiekunowie powinni zachować jak największą czujność, aby pomóc pacjentowi w utrzymaniu rutyny leczenia w celu opanowania objawów.
Schizofrenia jest kompleksowym zaburzeniem, dotykającym wszystkich sfer funkcjonowania.
Mogą wystąpić także inne, niewymienione wyżej objawy, w tym depersonalizacja, derealizacja i problemy somatyczne.
Powszechne są także dodatkowo lęk i fobie.
Czy osoby ze schizofrenią są agresywne?
Jednym z powszechnych błędnych przekonań jest to, że przemoc lub agresja są częstymi objawami choroby.
Nie jest to prawda – schizofrenia nie musi równać się agresji.
Chorowanie na schizofrenię nie oznacza, że dana osoba jest automatycznie niebezpieczna.
Chociaż stan schizofrenii jest przewlekły, można go skutecznie leczyć za pomocą leków, terapii i wsparcia.
Leczenie schizofrenii
Nie istnieje lek na schizofrenię – oznacza to, że obecnie leczenia schizofrenii nie podejmuje się w celu „całkowitego wyleczenia”, leki przeciwpsychotyczne stosuje się w celu złagodzenia objawów i maksymalnego poprawienia jakości życia.
Szeroko stosowana i silnie zalecana w przypadku schizofrenii jest psychoterapia. Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest skuteczną metodą w leczeniu objawów psychozy.
Poza psychoterapią indywidualną zaleca się także terapię rodzin, ponieważ zachorowanie na schizofrenię jest dużym obciążeniem dla całego najbliższego otoczenia osoby chorej.
Stosuje się także inne typy terapii wciąż poszukując możliwości na jeszcze skuteczniejszą pomoc (np. muzykoterapia, terapia elektrowstrząsowa).
Aby wspomóc leczenie schizofrenii warto pamiętać, że na rokowanie bardzo pozytywny wpływ ma włączenie się otoczenia chorej osoby (szczególnie bliskiej rodziny), a także korzystanie z różnych form terapii.
Najgorzej na rokowanie wpływa niesystematyczne i nieodpowiednio dobrane leczenie, nieplanowane przerwy w leczeniu (np. zapominanie o przyjęciu leków lub samodzielne zmienianie dawek).
Wspieranie osoby ze schizofrenią
Schizofrenia jest poważnym zaburzeniem psychicznym, które może znacząco wpływać na życie osoby dotkniętej tym schorzeniem – a także na życia wszystkich osób z jej najbliższego otoczenia.
Poprzez edukację, zrozumienie i odpowiednie wsparcie, możemy pomóc osobie ze schizofrenią prowadzić satysfakcjonujące i pełne życie.
Wspieranie osoby ze schizofrenią wymaga zrozumienia, cierpliwości i empatii.
Poprzez edukację, tworzenie bezpiecznego środowiska, wsparcie emocjonalne oraz współpracę z lekarzem i specjalistami, możemy pomóc osobie ze schizofrenią w osiągnięciu lepszego stanu zdrowia i jakości życia.
Ważne jest, aby zapewnić odpowiednie wsparcie nie tylko osobie ze schizofrenią, ale także jej rodzinie.
Edukacja i zrozumienie schizofrenii dla rodziny i bliskich
Pierwszym krokiem we wspieraniu osoby ze schizofrenią jest zdobycie wiedzy na temat tego zaburzenia.
Rodzina i bliscy powinni zrozumieć, czym jest schizofrenia, jakie są jej objawy i przyczyny.
Warto skonsultować się z lekarzem specjalistą, który może dostarczyć niezbędnych informacji i odpowiedzieć na pytania.
Ponadto, istnieje wiele organizacji i grup wsparcia, które oferują szkolenia i edukacyjne materiały dla rodzin dotkniętych schizofrenią.
Wiedza pozwoli rodzinie i bliskim na lepsze zrozumienie potrzeb osoby ze schizofrenią i umożliwi skuteczniejsze udzielanie pomocy.
Co więcej, im lepiej znamy jakieś zagadnienie, tym lepiej możemy się przygotować, dzięki czemu obniżamy odczuwany lęk.
Tworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska
Wspieranie osoby ze schizofrenią wymaga stworzenia bezpiecznego i przyjaznego środowiska.
Istotne jest zapewnienie stabilności i struktury w codziennym życiu.
Regularny harmonogram dnia, powtarzalne rutyny i jasne oczekiwania mogą pomóc osobie ze schizofrenią w utrzymaniu stabilności emocjonalnej.
Ważne jest również unikanie stresujących sytuacji i nadmiernego obciążenia, które mogą pogłębić objawy schizofrenii.
Ważnym jest też bezpieczne i wspierające otoczenie. Można to osiągnąć poprzez usunięcie potencjalnych zagrożeń, takich jak niebezpieczne przedmioty oraz zapewnienie stałego, znajomego otoczenia, które da osobie ze schizofrenią poczucie komfortu.
W przypadku potrzeby, można również skorzystać z dodatkowych systemów wsparcia, takich jak alarmy przypominające o przyjmowaniu leków lub przycisków alarmowych.
Komunikacja i wsparcie emocjonalne
Komunikacja jest kluczowym elementem w relacji z osobą ze schizofrenią.
Należy rozmawiać z nią w sposób spokojny, empatyczny i pozbawiony ocen. Warto słuchać uważnie, pokazywać zainteresowanie i szacunek wobec jej doświadczeń.
Jeśli osoba ze schizofrenią odczuwa trudności w komunikacji werbalnej, można poszukać innych sposobów wyrażania się, na przykład poprzez sztukę, muzykę lub pisanie.
Wsparcie emocjonalne jest niezwykle ważne dla osoby ze schizofrenią.
Aktywna obecność, okazywanie zrozumienia i współczucia może pomóc w budowaniu więzi i wzmacnianiu poczucia bezpieczeństwa.
Warto również zapewnić osobie ze schizofrenią możliwość wyrażania swoich uczuć i emocji, bez oceniania czy minimalizowania ich.
Współpraca z lekarzem i specjalistami
Współpraca z lekarzem psychiatrą i innymi specjalistami jest kluczowa w leczeniu schizofrenii.
Regularne wizyty u lekarza pozwolą monitorować stan zdrowia osoby ze schizofrenią i dostosować terapię farmakologiczną, jeśli będzie to konieczne.
Lekarz może również pomóc w wypracowaniu strategii radzenia sobie z objawami i dostarczyć informacji na temat działań, które można podjąć w przypadku nasilenia się objawów.
Ważne jest, aby nie bagatelizować objawów i sygnałów ostrzegawczych.
Jeśli pojawią się nowe objawy lub istniejące objawy się nasilą, należy skonsultować się z lekarzem jak najszybciej.
W przypadku nagłych zmian nastroju, myśli samobójczych lub innych zachowań niebezpiecznych, należy niezwłocznie skontaktować się z pogotowiem ratunkowym.
Podsumowanie
Schizofrenia to zaburzenie psychiczne, które wpływa na myślenie, percepcję, emocje i zachowanie osoby dotkniętej tym schorzeniem.
Jest to poważne i przewlekłe schorzenie, które może znacznie wpływać na jakość życia osoby oraz jej relacje z innymi. Przyczyny schizofrenii są wieloczynnikowe i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.
Leczenie schizofrenii opiera się na podejściu wielotorowym, które łączy terapię farmakologiczną, terapię psychologiczną i wsparcie społeczne. Leki przeciwpsychotyczne są podstawowym elementem terapii farmakologicznej.
Ważne jest, aby osoby ze schizofrenią otrzymały wsparcie od rodziny, przyjaciół i społeczności.
Tworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska może pomóc w utrzymaniu stabilności emocjonalnej. Komunikacja empatyczna, zrozumienie i wsparcie emocjonalne są kluczowe w budowaniu więzi i pomaganiu osobom ze schizofrenią.
Współpraca z lekarzem i specjalistami jest nieodzowna, aby dostosować terapię i monitorować postęp leczenia.
Ważne jest również rozwijanie świadomości społecznej na temat schizofrenii, aby zmniejszyć stygmatyzację i dyskryminację osób z tym zaburzeniem.
Edukacja, otwartość i wspieranie osób ze schizofrenią mogą przyczynić się do ich lepszego funkcjonowania społecznego i poprawy jakości życia.
Źródła
- Szulc, A., Samochowiec, J., Gałecki, P., Wojnar, M., Heitzman, J., & Dudek, D. (2019). Rekomendacje dotyczące leczenia schizofrenii z objawami negatywnymi: standardy farmakoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, część 1. Psychiatria Polska, 53(3).
- Cechnicki, A., & Wojciechowska, A. (2007). Zależności pomiędzy właściwościami sieci społecznej a wynikami leczenia osób chorujących na schizofrenię w siedem lat od pierwszej hospitalizacji. Psychiatria Polska, 41(4).
- Czernikiewicz, A., & Bibułowicz, D. (2006). Dezorganizacja w schizofrenii-przegląd literatury. Psychiatria, 3(2), 74-80.
- Hauser, J., & Dmitrzak-Węglarz, M. (2009). W poszukiwaniu genów schizofrenii. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 4(1), 1-9.
- Telichowska-Leśna, A. (2007). Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu schizofrenii. Psychiatria, 4(2), 60-68.
- Pielkowa, J. A. (2013). Pomoc rodzinie w opiece nad chorym na schizofrenię. Pedagogika Rodziny, 3(4), 27-36.
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
