Nie tylko bardzo niska waga i sylwetka, w której widać każdą kość – anoreksja to przede wszystkim zaburzenie psychiczne, a tych nie widać na pierwszy rzut oka.
Nie zawsze łatwo zauważyć, kiedy zdrowa troska o wygląd czy wagę przeradza się w coś niebezpiecznego.
Anoreksja często rozwija się stopniowo, ale jej skutki mogą być bardzo poważne.
W tym artykule wyjaśniamy, czym jest to zaburzenie, jakie są jego objawy i dlaczego warto jak najszybciej szukać wsparcia.
Co to jest anoreksja?
Anoreksja to poważna choroba, która dotyka nie tylko ciała, ale i psychiki.
Osoby, które na nią cierpią, bardzo boją się przybrać na wadze i często myślą, że są zbyt grube, nawet jeśli są już bardzo wychudzone.
To sprawia, że mocno ograniczają jedzenie, stosują restrykcyjne diety, a czasem niemal całkowicie przestają jeść.
To nie tylko problem z odżywianiem – anoreksja zaczyna się w głowie.
Wiąże się z ogromnym stresem, niskim poczuciem własnej wartości i często z innymi trudnościami, jak depresja czy stany lękowe.
Choroba niszczy zdrowie – prowadzi do osłabienia organizmu, problemów hormonalnych, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.
Jeśli widzisz takie objawy u siebie lub kogoś bliskiego, pamiętaj, że to nie jest coś, co można po prostu „przetrzymać” czy „ogarnąć samemu”.
Anoreksja wymaga pomocy specjalistów, ale dzięki wsparciu i leczeniu można z nią wygrać.
Im szybciej, tym lepiej – nie bój się szukać pomocy.
Rodzaje anoreksji
W przypadku anoreksji można wyróżnić dwa główne rodzaje:
Ograniczająca anoreksja:
Osoby z tą formą anoreksji ograniczają spożycie kalorii poprzez bardzo restrykcyjne diety.
Często eliminują całe grupy pokarmów, takie jak tłuszcze czy węglowodany.
Kontrolują każdy kęs jedzenia i starają się utrzymać skrajnie niską masę ciała.
Anoreksja typu bulimicznego:
W przypadku tej formy anoreksji osoby angażują się w cykle objadania się i wymiotowania lub stosowania środków przeczyszczających.
Po epizodach objadania się odczuwają skrajny wstręt do siebie i podejmują działania mające na celu pozbycie się spożytego pokarmu.
Anoreksja i bulimia – podobieństwa i różnice
Anoreksja i bulimia to dwa zaburzenia odżywiania, które często są ze sobą zestawiane, ponieważ mają wspólne źródła, takie jak niskie poczucie własnej wartości, presja społeczna czy traumy emocjonalne.
Jednak ich objawy i sposób manifestowania się różnią się od siebie w istotny sposób.
Bulimia charakteryzuje się nawracającymi epizodami kompulsywnego objadania się, podczas których osoba spożywa duże ilości jedzenia w krótkim czasie, czując jednocześnie brak kontroli nad tym procesem.
Po takich epizodach pojawia się potrzeba “zrekompensowania” jedzenia, co prowadzi do działań takich jak wywoływanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających lub nadmierna aktywność fizyczna.
Osoby z bulimią często mają wagę w normie lub lekko podwyższoną, ale ich stosunek do jedzenia, ciała i wagi jest głęboko zaburzony.
Anoreksja natomiast polega na ekstremalnym ograniczaniu jedzenia i obsesyjnym dążeniu do utraty wagi.
Osoby chore zazwyczaj unikają jedzenia, liczą każdą kalorię i wprowadzają restrykcyjne diety.
Nawet jeśli ich masa ciała spadnie do niebezpiecznego poziomu, nie postrzegają tego jako problemu – wciąż uważają, że są zbyt grube.
Anoreksja jest bardziej związana z widoczną utratą wagi i znacznym niedożywieniem niż bulimia, choć obie choroby prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Istnieje też pośrednia forma zaburzeń – anoreksja bulimiczna, która łączy cechy obu schorzeń.
Osoby z anoreksją bulimiczną mają skrajnie niską masę ciała, ale stosują działania kompensacyjne, takie jak wymioty czy środki przeczyszczające, podobnie jak osoby z bulimią.
Różnica polega na tym, że w anoreksji bulimicznej między epizodami objadania się dominuje restrykcyjne ograniczanie jedzenia, a celem pozostaje utrata wagi.
Pomimo różnic, anoreksja i bulimia mają wspólne podłoże – są zaburzeniami psychicznymi, które wpływają zarówno na zdrowie fizyczne, jak i emocjonalne.
Obie choroby mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zaburzenia hormonalne, problemy z sercem, osłabienie organizmu, a nawet śmierć.
Czynniki ryzyka
Anoreksja może wynikać z różnych czynników, zarówno genetycznych, społecznych, jak i psychologicznych.
Nie ma określonych przyczyn, które z całą pewnością doprowadzą do anoreksji – zaburzenia psychiczne powstają w wyniku skomplikowanego nałożenia na siebie wewnętrznych predyspozycji i czynników sytuacyjnych.
Niektóre z głównych czynników ryzyka anoreksji obejmują:
- Genetyka: Badania sugerują, że istnieje pewne dziedziczenie skłonności do anoreksji. Jeśli w rodzinie występowały przypadki zaburzeń odżywiania, istnieje większe ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
- Niskie poczucie własnej wartości i niezdrowe postrzeganie ciała: Niskie poczucie własnej wartości, silna presja społeczna związana z wyglądem fizycznym oraz niezdrowe postrzeganie własnego ciała mogą przyczynić się do rozwoju anoreksji.
- Trauma lub stres: Przeżycie traumy lub silnego stresu życiowego może wpływać na rozwój anoreksji u niektórych osób. Zaburzenia odżywiania mogą stanowić sposób radzenia sobie z trudnymi emocjami.
Kogo dotyka anoreksja?
Anoreksja może dotknąć ludzi w różnym wieku i płci, ale najczęściej dotyczy młodych osób, zwłaszcza często diagnozowana jest u kobiet.
Statystyki wskazują, że anoreksja występuje częściej u dziewcząt i kobiet w wieku od 15 do 25 lat.
Jednak coraz częściej obserwuje się również występowanie anoreksji u mężczyzn i osób w starszym wieku.
Objawy anoreksji – jak wygląda diagnoza?
Objawy anoreksji obejmują zarówno objawy fizyczne, jak i psychologiczne.
Niektóre z najczęstszych objawów anoreksji, to:
- skrajne odchudzanie się i utrata masy ciała,
- obsesja na punkcie liczenia kalorii, kontrolowania wagi i wyglądu ciała,
- zakłócone postrzeganie ciała,
- lęk przed przyrostem wagi,
- ograniczanie spożycia pokarmów i unikanie spożywania określonych grup pokarmów,
- nadmierne ćwiczenia fizyczne i wysiłek (w celu spalenia kalorii),
- zmęczenie, słabość, osłabienie organizmu,
- trudności z koncentracją, problemy z pamięcią,
- izolacja społeczna i wycofanie się z bliskich relacji,
- depresja, lęk, ogólna drażliwość.
Diagnoza anoreksji powinna być przeprowadzona przez wykwalifikowanego specjalistę.
Proces diagnozy obejmuje szczegółowy wywiad medyczny, ocenę objawów i zachowań, a także ocenę skali niedożywienia.
Ważne jest również wykluczenie innych przyczyn fizycznych, które mogą prowadzić do utraty masy ciała.
Od jakiej wagi lub jakiego BMI zaczyna się anoreksja?
Anoreksja nie zaczyna się od konkretnej wagi czy BMI.
W rzeczywistości, anoreksja jest bardziej związana z niezdrowym postrzeganiem własnego ciała niż z liczbami na wadze.
Osoby cierpiące na anoreksję często mają obsesję na punkcie swojego wyglądu, co prowadzi do nadmiernego ograniczania kalorii, nawet jeśli ich waga jest w normie.
Medycznie alarmujące jest, gdy BMI (wskaźnik masy ciała) spada poniżej ok. 17,5.
Ważne jest, aby pamiętać, że anoreksja może rozwijać się stopniowo, a jej objawy nie zawsze są związane z ekstremalnie niską wagą.
Dlatego, jeśli zauważysz niepokojące zmiany w stosunku do jedzenia lub wagi u kogoś bliskiego, warto szukać pomocy, niezależnie od tego, czy waga jest „za niska”, czy nie.
Objawy anoreksji u nastolatków
Dorastające młode osoby są szczególnie podatne na rozwój anoreksji ze względu na trudności związane z okresem dorastania, zmianami hormonalnymi i presją społeczną.
Objawy anoreksji u nastolatków, na które należy być szczególnie wyczulonym, mogą obejmować:
- nagłą utratę masy ciała,
- niezdrowe nawyki żywieniowe, takie jak unikanie spożywania pokarmów lub rygorystyczne diety,
- ciągłe niezadowolenie z wyglądu ciała i niezdrowe postrzeganie siebie,
- problemy z koncentracją, zmęczenie i obniżona wydajność szkolna,
- wycofanie się z towarzystwa i utrata zainteresowań.
Anoreksja u mężczyzn
Choć anoreksja częściej jest diagnozowana u kobiet, również mężczyźni mogą cierpieć na to zaburzenie.
Mężczyźni mogą mieć trudności z rozpoznaniem anoreksji u siebie ze względu na stereotypy społeczne i uprzedzenia związane z tym zaburzeniem.
Objawy anoreksji u mężczyzn mogą się nieco różnić, ale obejmują podobne cechy, takie jak obsesja na punkcie wagi, niezdrowe odchudzanie się i zaburzone postrzeganie własnego ciała.
Czy osoba z anoreksją odczuwa głód?
Osoby z anoreksją często nie odczuwają głodu w taki sposób, jak osoby zdrowe.
W wyniku długotrwałego ograniczania jedzenia, ich organizm przestaje wysyłać naturalne sygnały głodu.
Może to sprawić, że nie czują potrzeby jedzenia, nawet jeśli ich ciało rozpaczliwie tego potrzebuje.
Dodatkowo, osoby z anoreksją mogą czuć silny lęk przed jedzeniem, nawet jeśli nie czują głodu.
Dlatego unikają posiłków, kontrolują to, co jedzą, lub jedzą w bardzo małych ilościach.
To może prowadzić do jeszcze większych problemów z odżywianiem, ponieważ ignorują naturalne potrzeby organizmu.
Leczenie i powikłania anoreksji
Leczenie anoreksji jest długim i skomplikowanym procesem, który wymaga współpracy różnych specjalistów – lekarzy, terapeutów, dietetyków i psychologów.
Kluczowe jest, by leczenie obejmowało nie tylko przywrócenie zdrowej wagi, ale także poprawę zdrowia psychicznego.
Celem jest, by osoba chora nauczyła się zdrowych nawyków żywieniowych i pozytywnego postrzegania swojego ciała.
Leczenie anoreksji to także praca nad emocjami i myślami, które prowadzą do choroby, takie jak niska samoocena czy lęk przed przybraniem na wadze.
Zespół terapeutyczny stawia sobie za cel, by pacjent stopniowo odbudowywał masę ciała w sposób bezpieczny i skuteczny.
Dietetyk pomaga w ustaleniu odpowiedniej diety, a terapeuta pracuje z osobą chorą nad emocjami i myślami związanymi z jedzeniem.
Ważnym elementem leczenia jest także terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga zmieniać negatywne przekonania o ciele i jedzeniu.
W niektórych przypadkach, gdy osoba ma bardzo niską wagę, jest w bardzo złym stanie zdrowia fizycznego lub psychicznego, konieczna jest hospitalizacja.
Pobyt w szpitalu pozwala na stałą opiekę medyczną i szybkie odbudowywanie zdrowia.
Hospitalizacja jest również wskazana, gdy pacjent nie chce współpracować z lekarzami i terapeutami, a brak zabeczenia może prowadzić do zagrożenia życia.
W szpitalu można bezpiecznie monitorować stan zdrowia, uzupełniać niedobory odżywcze i wprowadzić intensywną terapię psychologiczną.
Powikłania anoreksji mogą być bardzo poważne.
Często prowadzą do problemów z sercem, zaburzeń hormonalnych, osłabienia kości, problemów z układem pokarmowym, zaburzeń snu, a nawet problemów z płodnością.
W skrajnych przypadkach, jeśli choroba nie jest leczona, anoreksja może prowadzić do wyniszczenia organizmu i śmierci.
Z tego powodu bardzo ważne jest, by jak najszybciej rozpocząć leczenie.
Im wcześniej zaczniemy leczenie anoreksji, tym łatwiej będzie odzyskać zdrowie fizyczne i psychiczne.
Leczenie wymaga cierpliwości i zaangażowania, ale jest możliwe.
Odpowiednia pomoc może pozwolić na pełne wyleczenie i odzyskanie równowagi w życiu.
Jeśli zauważysz u siebie objawy anoreksji, nie zwlekaj – szukaj pomocy u specjalisty.
Ile można żyć z anoreksją?
Anoreksja jest zaburzeniem, które może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, włącznie z ryzykiem śmierci.
To, czy anoreksja faktycznie doprowadzi do śmierci i w jakim tempie jest sprawą indywidualną.
Wielu ludzi z anoreksją doświadcza poważnych powikłań, takich jak niewydolność narządów czy problemy z sercem.
Dlatego ważne jest, aby rozpoznać i leczyć anoreksję jak najwcześniej, aby minimalizować ryzyko powikłań i poprawić rokowania.
Jak pomóc bliskiej osobie z anoreksją?
Wsparcie dla osoby z anoreksją jest kluczowe, ale wymaga zrozumienia, empatii i cierpliwości.
Oto kilka sposobów, jak pomóc:
- Bądź empatycznym słuchaczem: Dla osoby z anoreksją bardzo ważne jest, by mieć kogoś, kto ją wysłucha bez oceniania. Warto dać jej przestrzeń do wyrażania swoich emocji, lęków i obaw, bez krytykowania czy porównań. Zamiast oceniać, po prostu bądź obecny i okaż zrozumienie.
- Pokaż troskę o zdrowie fizyczne i psychiczne: Anoreksja ma wpływ na ciało i umysł, dlatego ważne jest, by wyrażać zainteresowanie samopoczuciem osoby bliskiej. Pytaj, jak się czuje, sprawdzaj, czy potrzebuje wsparcia, czy pomocy w codziennych sprawach. Ważne, by czuła, że jest wspierana.
- Zachęć do szukania profesjonalnej pomocy: Anoreksja to poważne zaburzenie, które wymaga leczenia u specjalistów. Zachęcaj bliską osobę, by skonsultowała się z lekarzem lub terapeutą, który pomoże w walce z chorobą. Możesz towarzyszyć jej podczas wizyt lekarskich, co może być dużym wsparciem w trudnym procesie leczenia.
- Unikaj komentarzy o wyglądzie i masie ciała: Komentarze na temat wyglądu zewnętrznego, wagi czy ciała mogą tylko pogłębić problemy osoby cierpiącej na anoreksję. Zamiast skupiać się na wyglądzie, lepiej mówić o pozytywnych cechach osobowości. Zachęcaj do budowania zdrowej samoakceptacji, niezależnie od wyglądu.
- Bądź cierpliwy i dostosuj wsparcie do potrzeb: Każda osoba jest inna, więc to, co działa w przypadku jednej osoby, może nie działać w przypadku innej. Ważne jest, by dostosować swoje wsparcie do indywidualnych potrzeb bliskiej osoby. Bądź gotów na długotrwały proces, ponieważ leczenie anoreksji jest trudne i wymaga czasu.
Czego nie robić wobec osoby z anoreksją?
Oto lista rzeczy, których warto unikać:
- Nie komentuj jej wyglądu: Nigdy nie mów, że wygląda „jak wieszak”, „za chuda” lub „wygląda niezdrowo”. Takie uwagi mogą pogłębić jej problemy i wzmocnić negatywne myśli o sobie.
- Nie zmuszaj do jedzenia: Niezależnie od tego, jak bardzo chcesz pomóc, zmuszanie do jedzenia lub wywieranie presji, by coś zjadła, tylko zwiększy jej opór. Zamiast tego, staraj się oferować wsparcie i zachęcać, ale nie naciskaj.
- Nie umniejszaj problemu: Unikaj stwierdzeń typu „to tylko faza”, „przejdziesz przez to” czy „wszyscy tak mają”. Anoreksja to poważna choroba, którą trzeba traktować poważnie. Takie uwagi mogą sprawić, że osoba poczuje się niezrozumiana.
- Nie skupiaj się wyłącznie na jedzeniu: Chociaż jedzenie jest częścią anoreksji, nie jest to jedyny problem. Nie rozmawiaj tylko o tym, co ktoś je lub nie je. Zamiast tego, zwróć uwagę na jej emocje i samopoczucie.
- Nie porównuj jej do innych: Unikaj porównań, jak „inni już sobie poradzili” czy „szybciej wrócili do zdrowia”. Każdy ma swoją indywidualną drogę do wyzdrowienia, a porównania mogą pogłębić poczucie winy i frustracji.
- Nie ignoruj potrzeby pomocy specjalistów: Anoreksja wymaga profesjonalnej terapii. Nie próbuj zastępować wizyt u psychologa czy lekarza własnymi radami. Zachęcaj do szukania pomocy u specjalistów i towarzysz jej w tym procesie, ale nie próbuj leczyć jej samodzielnie.
Unikając tych błędów, pomożesz osobie z anoreksją poczuć się bardziej zrozumianą i wspieraną, co jest kluczowe w procesie leczenia.
Podsumowanie
Anoreksja to poważne zaburzenie odżywiania, które dotyka wielu osób na całym świecie.
Jest to stan, który zdecydowanie wymaga profesjonalnej pomocy i wsparcia.
Wczesne rozpoznanie, odpowiednie leczenie i wsparcie mogą pomóc osobom cierpiącym na anoreksję odzyskać zdrowie psychiczne i fizyczne.
Wszyscy powinniśmy dążyć do zwiększenia świadomości na temat anoreksji i walki z nią, aby zapewnić pomoc potrzebującym.
Pamiętajmy, że anoreksja to bardzo poważne zaburzenie i każda osoba cierpiąca na tę przypadłość zasługuje na wsparcie bez oceniania i szansę na zdrowe i pełne życie.
Źródła
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
- Puzio, A., Biskupek-Wanot, A., & Wanot, B. (2020). Zaburzenia odżywiania.
- Bator, E., Bronkowska, M., Ślepecki, D., & Biernat, J. (2011). Anoreksja–przyczyny, przebieg, leczenie. Nowiny Lekarskie, 80(3), 184-191.
- Bąba-Kubiś, A., Samochowiec, J., Pełka-Wysiecka, J., Liśkiewicz, P., Konopka, A., & Wroński, M. (2018). Anoreksja–jadłowstręt psychiczny. Pomeranian J Life Sci, 64(4), 5-9.
- Górska, A. (2014). Bulimia i anoreksja–przyczyny, skutki i sposoby leczenia. Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne, (4), 101-112.
- Nowogrodzka, A. & Piasecki, B. (2012). Zaburzenia odżywiania–różnice międzypłciowe. Nowiny Lekarskie, 81(4), 381-385.
- Iniewicz, G. (2005). Samoocena i jej związki z obrazem siebie dziewcząt chorujących na anoreksję psychiczną. Psychiatria Polska, 39(4).
- Kwiatkowska, M., Kikolska, M., Jankowska, P., Kochman, D., & Głowacka, M. (2019). Pielęgnacja pacjenta z anoreksją–studium przypadku w oparciu o ICNP®. Long-Term Care Nursing, 2(2).
- Touyz, S., Bryant, E., Dann, K. M., Polivy, J., Le Grange, D., Hay, P., … & Maguire, S. (2023). What kind of illness is anorexia nervosa? Revisited: some preliminary thoughts to finding a cure. Journal of Eating Disorders, 11(1), 221.
