Tokofobia – strach przed ciążą i porodem

W chwili, gdy wieść o nadchodzących narodzinach wypełnia serce większości ludzi radością i ekscytacją, tokofobia może sprawić u innych ludzi przekształcenie tej myśli w źródło intensywnego lęku i paniki.

Lęk przed porodem, znany jako tokofobia, to problem, który nie dotyczy tylko nielicznych.

Coraz więcej kobiet zmaga się z intensywnym lękiem przed tym, co ma nadejść.

Jeśli obawiasz się tego momentu, nie jesteś sama. 

Czym jest tokofobia?

Tokofobia to intensywny lęk przed ciążą i porodem, który może mieć bardzo silny wpływ na życie kobiety.

Dla wielu osób ciążą i poród to najważniejsze wydarzenia w życiu, pełne radości i ekscytacji.

Niestety, dla kobiet z tokofobią te same doświadczenia stają się źródłem ogromnego stresu, niepokoju i strachu.

Tokofobia objawia się jako patologiczny strach przed porodem, który może prowadzić do unikania tego etapu życia.

Kobiety zmagające się z tym lękiem często odczuwają paraliżujący niepokój, który sprawia, że boją się zarówno samej ciąży, jak i momentu porodu.

Strach może być tak silny, że niektóre kobiety zaczynają unikać zajścia w ciążę, mimo chęci posiadania dzieci, a inne mogą decydować się na cesarskie cięcie, by uniknąć porodu drogą naturalną.

Choć obawy związane z porodem są całkowicie normalne i dotyczą praktycznie każdej kobiety, tokofobia wykracza poza zwykły lęk.

Zwykle te obawy są rozwiązywane dzięki odpowiedniej edukacji, wsparciu medycznemu i społecznemu, a także technikom samopomocy, które pomagają łagodzić stres.

W przypadku tokofobii, te naturalne obawy mogą stać się nie do zniesienia i przejąć kontrolę nad życiem kobiety. 

Fobia, czy naturalny lęk? Różnice

Lęk to naturalna reakcja organizmu na sytuacje stresujące lub niebezpieczne.

Jest to uczucie, które może występować u każdego człowieka i pełni ważną rolę w przetrwaniu gatunku.

Jednak niektórzy ludzie doświadczają bardziej nasilonych i uporczywych form lęku, które noszą nazwę fobii. 

Oto główne różnice między normalnym lękiem a fobią.

Intensywność reakcji:

• Normalny lęk występuje jako odpowiedź na rzeczywiste lub wyobrażone zagrożenie. Jest zazwyczaj proporcjonalny do sytuacji i ustępuje, gdy źródło stresu zostaje usunięte.
• Fobia, to nadmierny i nieproporcjonalny lęk wobec określonej rzeczy, sytuacji lub obiektu, który nie stanowi rzeczywistego zagrożenia. Fobia jest silniejsza i bardziej uporczywa niż normalny lęk.

Obiekt lęku:

• Normalny lęk może pojawić się w odpowiedzi na różne sytuacje, takie jak publiczne wystąpienia, podróże samolotem, lub sytuacje życiowe, które wiążą się z ryzykiem.
• Fobia skoncentrowana jest na konkretnym obiekcie lub sytuacji, na przykład na pająkach (arachnofobia), czy właśnie przed zajściem w ciąże i porodem (tokofobia). Fobia jest ściśle związana z jednym lub kilkoma bardzo konkretnymi obiektami lub sytuacjami.

Długość trwania:

• Normalny lęk z czasem przemija, a przede wszystkim ustępuje po ustąpieniu źródła stresu.
• Fobia jest chronicznym i długotrwałym zaburzeniem. Osoba cierpiąca na fobię może odczuwać lęk przez wiele miesięcy lub lat, jeśli nie zostanie podjęte żadne leczenie.

Możliwość kontrolowania:

• Normalny lęk umożliwia przynajmniej częściową kontrolę nad swoimi reakcjami lękowymi.
• Osoba cierpiąca na fobię ma znacznie ograniczoną kontrolę nad swoimi reakcjami lękowymi. Nawet myśl o obiekcie fobii może wywołać silną reakcję lękową.

Zakłócenie życia codziennego:

• Normalny lęk może czasami utrudniać funkcjonowanie, zazwyczaj nie wpływa znacząco na codzienne życie.
• Fobia może powodować znaczne zakłócenia w życiu osoby cierpiącej na nią, prowadząc do unikania sytuacji lub obiektów fobicznych, co może wpłynąć negatywnie na jej życie zawodowe, społeczne i osobiste – na przykład unikanie zajścia w ciąże w przypadku tokofobii, nawet pomimo pragnienia zostania rodzicem.

Warto pamiętać, że fobie to zaburzenia, które można leczyć.

Terapia behawioralna i farmakoterapia są skutecznymi metodami leczenia fobii, które pozwalają osobom cierpiącym na nich na poprawę jakości życia i opanowanie swoich lęków. 

Jeśli uważasz, że masz tokofobię lub jakąkolwiek inną fobię, warto skonsultować się z terapeutą lub psychiatrą, aby uzyskać pomoc i wsparcie w przezwyciężeniu swojego lęku.

Tokofobia – charakterystyka i objawy

Objawy tokofobii mogą obejmować zaburzenia snu, ataki paniki, koszmary senne i zachowania unikowe. Inne objawy mogą obejmować także:

• niepokój i depresję,
• skrajny strach przed wadami wrodzonymi, urodzeniem martwego dziecka lub śmiercią przy porodzie,
• uczucie lęku na samą myśl o ciąży i porodzie,
• naleganie na cesarskie cięcie.

Kobiety mogą czasami unikać jakiejkolwiek aktywności seksualnej ze strachu przed zajściem w ciążę.

Te, które zajdą w ciążę, mogą częściej prosić o planowe cesarskie cięcie, odczuwać większą traumę związaną z porodem, a nawet mogą mieć trudności z nawiązaniem więzi z dzieckiem.

Dwa rodzaje tokofobii

Istnieją dwa różne typy tokofobii.

Pierwotna tokofobia występuje u kobiet, które nigdy nie doświadczyły porodu.

Może rozpocząć się w okresie dojrzewania, chociaż może również wystąpić już po zajściu w ciążę.

Można go również zaobserwować u dziewcząt i kobiet, które padły ofiarą napaści na tle seksualnym.

Tokofobia wtórna występuje u kobiet, które wcześniej doświadczyły ciąży i często jest wynikiem traumatycznego porodu.

Może jednak wystąpić również u kobiet, które urodziły normalnie, bez urazów, a także u kobiet, które doświadczyły poronienia, porodu martwego, przerwania ciąży lub nieudanego leczenia niepłodności.

Przyczyny tokofobii

Tokofobia może wynikać z wielu różnych czynników, które wpływają na sposób, w jaki kobieta postrzega ciążę i poród.

Wiele z tych przyczyn ma głęboki wpływ na emocjonalne i psychiczne przygotowanie do tego etapu życia.

Oto niektóre z najczęstszych czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju tokofobii:

1. Brak zaufania do lekarzy
   Lęk przed porodem może być potęgowany przez złe doświadczenia z opieką medyczną lub brak zaufania do personelu medycznego. Jeśli kobieta nie czuje się wysłuchana lub wspierana przez lekarzy i położne, może to prowadzić do wzrostu niepokoju o przebieg porodu i bezpieczeństwo swoje oraz dziecka.
2. Traumatyczne doświadczenia innych kobiet
   Opowieści o trudnych, bolesnych lub traumatycznych przeżyciach porodowych mogą wywołać silny strach, szczególnie jeśli kobieta ma skłonność do wyobrażania sobie najgorszego scenariusza. Wysłuchanie takich historii może wzmocnić przekonanie, że poród to coś niebezpiecznego i bolesnego.
3. Strach przed powikłaniami porodowymi
   Lęk przed powikłaniami, które mogą wystąpić podczas porodu, to kolejny ważny czynnik w rozwoju tokofobii. Obawa o zdrowie swoje i dziecka w przypadku komplikacji może wywołać poczucie niepewności i strachu.
4. Strach przed bólem
   Ból porodowy jest jednym z najczęściej wymienianych lęków, które towarzyszą przyszłym matkom. Dla niektórych kobiet myśl o intensywnym bólu związanym z porodem staje się przytłaczająca i prowadzi do unikania myślenia o ciąży lub porodzie.
5. Strach przed nieznanym i utratą kontroli
   Poród to dla wielu kobiet doświadczenie pełne nieznanych aspektów, które mogą wywoływać uczucie lęku. Obawa przed utratą kontroli nad własnym ciałem, nieprzewidywalnością sytuacji i naruszeniem prywatności w trakcie porodu może potęgować poczucie bezradności i strachu.
6. Doświadczenia z przeszłości – zaburzenia lękowe, depresja czy trauma
   Kobiety, które wcześniej zmagały się z zaburzeniami lękowymi, depresją lub miały traumatyczne doświadczenia, takie jak wykorzystywanie seksualne, mogą być bardziej podatne na rozwój tokofobii. Przeszłe przeżycia emocjonalne mogą silnie wpływać na sposób, w jaki postrzegają poród i ciążę.
7. Zmiany hormonalne i trudności w radzeniu sobie z lękiem
   Hormonalne zmiany związane z ciążą mogą wpływać na nastrój i zdolność radzenia sobie z lękiem. U niektórych kobiet, w szczególności tych, które już wcześniej miały problemy z lękiem lub depresją, zmiany hormonalne mogą nasilić objawy tokofobii.
8. Czynniki psychospołeczne
   Tokofobia może być również związana z trudnymi warunkami społecznymi i ekonomicznymi. Kobiety, które zaszły w ciążę w młodym wieku, nie mają wystarczającego wsparcia finansowego czy społecznego, mogą doświadczać większego stresu i niepokoju, co zwiększa ryzyko rozwoju tokofobii.

Każdy z tych czynników może działać indywidualnie lub w połączeniu, tworząc silny lęk przed porodem.

Zrozumienie ich źródła to pierwszy krok do skutecznego przezwyciężenia strachu i odzyskania kontroli nad własnym doświadczeniem ciąży i porodu.

Jak dużo kobiet cierpi na tokofobię?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie jednoznacznie.

Niektórzy uważają, że tokofobia stała się łatwą wymówką, aby uniknąć naturalnego powodu.

Z drugiej zaś strony, skoro przyszła matka tak bardzo boi się porodu, że gotowa jest “zorganizować sobie” zaświadczenie o tokofobii, to być może dowodzi to istnienia tej fobii?

Niezależnie od faktycznego podłoża, w Polsce nawet 14-17% cięć cesarskich jest wykonywanych ze wskazań typu tokofobia, co pokazuje, że problem nie jest jednostkowy i warto się nad nim pochylić.

Jak pokonać tokofobię?

Pokonanie tokofobii to proces, który wymaga zrozumienia lęku, wsparcia emocjonalnego i zastosowania odpowiednich strategii.

Dla wielu kobiet jest to trudna droga, ale z pomocą profesjonalistów i odpowiednich technik możliwe jest przezwyciężenie strachu przed ciążą i porodem.

Oto kilka sposobów, które mogą pomóc w walce z tokofobią:

1. Zrozumienie źródła lęku Tokofobia często wynika z głęboko zakorzenionych lęków, które mogą pochodzić z traumatycznych doświadczeń, mediów lub nieprawdziwych przekonań o porodzie. Pierwszym krokiem w pokonywaniu tokofobii jest zrozumienie, co dokładnie wywołuje strach. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc w rozpoznaniu i przekształceniu negatywnych myśli, które nasilają lęk.
2. Terapia psychologiczna Wiele kobiet korzysta z pomocy psychoterapeuty, aby przejść przez tokofobię. Psychoterapia indywidualna, szczególnie terapia poznawczo-behawioralna, jest skuteczną metodą, która pozwala na zrozumienie mechanizmów lęku i nauczenie się, jak radzić sobie z obawami. Dla kobiet, które miały traumatyczne doświadczenia związane z poprzednimi porodami, terapia EMDR (desensytyzacja za pomocą ruchu oczu) może pomóc w przetworzeniu traumy.
3. Wsparcie medyczne Współczesna medycyna oferuje wiele sposobów na złagodzenie lęku przed porodem. Konsultacje z położną lub lekarzem, którzy mogą odpowiedzieć na pytania i rozwiać wątpliwości, mogą pomóc poczuć się bardziej komfortowo. Planowanie porodu z pomocą specjalistów i wybór odpowiedniej metody porodu – np. poród w wodzie, z zastosowaniem znieczulenia – może pomóc zredukować lęk związany z bólem i niepewnością.
4. Przygotowanie psychiczne i edukacja Zrozumienie procesu porodu, edukacja na temat dostępnych metod łagodzenia bólu oraz poznanie alternatyw dla tradycyjnego porodu mogą pomóc zredukować strach. Dobrze zaplanowany kurs dla przyszłych matek, obejmujący techniki relaksacyjne i medytacyjne, może pomóc w opanowaniu stresu i poczuciu kontroli nad sytuacją.
5. Relaksacja i techniki oddechowe Nauka relaksacji i technik oddechowych, takich jak metoda oddechu przeponowego, może pomóc w redukcji napięcia i stresu, który towarzyszy tokofobii. Regularne praktykowanie takich technik pozwala na lepsze radzenie sobie z lękiem i poprawia poczucie komfortu przed porodem.
6. Wsparcie partnera i bliskich osób Zrozumienie i wsparcie ze strony partnera, rodziny i przyjaciół jest niezwykle ważne w procesie przezwyciężania tokofobii. Otwarta komunikacja, dzielenie się obawami i otrzymywanie emocjonalnego wsparcia może pomóc kobiecie poczuć się mniej samotną w obliczu swojego lęku.
7. Planowanie porodu z uwzględnieniem swoich obaw Kobieta z tokofobią może czuć się bezpieczniej, planując poród z uwzględnieniem swoich lęków i oczekiwań. Możliwość wyboru opcji porodu, które minimalizują stres, jak np. cesarskie cięcie na życzenie, może dać poczucie kontroli i zmniejszyć lęk przed nieznanym.

Pokonanie tokofobii to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i wsparcia.

Istnieje wiele narzędzi, które mogą pomóc w przezwyciężeniu tego lęku, a każda kobieta ma prawo znaleźć najlepszą drogę do odzyskania poczucia bezpieczeństwa i spokoju.

Terapia tokofobii

Specjalista zdrowia psychicznego może pomóc w rozwiązaniu niektórych podstawowych przyczyn rozwoju tokofobii, w tym istniejącej wcześniej depresji lub stanów lękowych.

Systemowo można zapewnić kobietom edukację i odpowiednią opiekę zdrowotną, aby miały poczucie, że ich obawy związane z procesem porodu zostały odpowiednio rozwiązane.

Ważne jest znalezienie źródeł wsparcia społecznego.

Dla wielu osób sama świadomość, że są ludzie, którzy mogą im pomóc, może być pocieszająca.

Skuteczne wsparcie może nastąpić indywidualnie lub poprzez grupy wsparcia.

Takiego wsparcia często udzielają osoby, które kobieta już zna, np. członek rodziny czy znajomi, ale może też pochodzić od położnych i psychologów.

Terapia poznawczo-behawioralna i inne rodzaje psychoterapii mogą być również skuteczne w leczeniu tokofobii.

Terapia poznawczo-behawioralna może być dobrym wyborem ze względu na krótki czas trwania i skupienie się na określonych objawach.

Dlaczego nie musisz bać się ciąży?

Dla kobiet, które decydują się na potomstwo, ciąża to jeden z najważniejszych etapów w życiu, pełen emocji, oczekiwań i zmian.

Choć naturalne jest, że mogą pojawić się obawy związane z nadchodzącymi zmianami, warto pamiętać, że strach nie powinien być dominującym uczuciem w tym wyjątkowym czasie. 

Istnieje wiele powodów, dla których nie należy bać się ciąży, a wręcz warto ją przyjąć z otwartością i spokojem.

1. Ciąża to naturalny proces
   Ciąża to naturalny proces, który od wieków zachodzi u kobiet na całym świecie. Nasze ciała są zaprogramowane do tego, by przejść przez ten etap życia. Choć wiąże się on z wieloma zmianami, kobiety od pokoleń radziły sobie z ciążą i porodem. Dzisiejsza medycyna i opieka położnicza sprawiają, że ten proces jest bezpieczniejszy i bardziej komfortowy niż kiedykolwiek wcześniej.
2. Postęp medycyny i opieki prenatalnej
   Dzisiejsza opieka medyczna oferuje szeroką gamę badań i narzędzi, które pomagają monitorować zdrowie kobiety i rozwój dziecka przez całą ciążę. Regularne wizyty u ginekologa, badania USG, testy na cukrzycę ciążową, a także dostęp do wsparcia specjalistów, takich jak położne czy dietetycy, pozwalają na szybką reakcję w razie jakichkolwiek nieprawidłowości. 
3. Wsparcie emocjonalne i psychiczne
   Ciąża to czas, w którym warto otaczać się wsparciem bliskich osób. Partner, rodzina, przyjaciele – wszyscy oni mogą być ogromnym źródłem poczucia bezpieczeństwa i spokoju. Otwarta komunikacja o swoich obawach i emocjach pozwala na lepsze radzenie sobie z lękiem. Warto również poszukać profesjonalnego wsparcia, np. psychologa, który pomoże poradzić sobie ze stresem i niepokojem związanym z ciążą.
4. Przygotowanie do porodu i edukacja
   Zrozumienie procesu porodu może pomóc w przełamaniu lęku przed nieznanym. Dzisiaj dostępnych jest wiele kursów i książek, które pomagają przyszłym mamom przygotować się na poród i uświadomić, jak przebiega ten proces. Świadomość, że istnieją różne metody łagodzenia bólu, takie jak znieczulenie, poród wodny czy cesarskie cięcie, daje poczucie większej kontroli i zmniejsza lęk.
5. Ciało jest silniejsze, niż myślisz
   Kobiece ciało jest niezwykle elastyczne i silne. Przez całą ciążę organizm dostosowuje się do zmieniających się warunków i wspiera rozwój dziecka. Choć mogą pojawić się pewne trudności, takie jak nudności czy zmęczenie, większość kobiet przechodzi przez ciążę w sposób naturalny i zdrowy. Pamiętaj, że Twoje ciało jest zaprojektowane do tego, by wspierać nowe życie.
6. Piękno doświadczenia
   Ciąża to nie tylko wyzwanie, ale i piękne doświadczenie, pełne wyjątkowych momentów – od pierwszych ruchów dziecka po przygotowania do narodzin. Czekanie na pojawienie się dziecka to czas, w którym można poczuć bliskość z nowym życiem, które rozwija się wewnątrz ciebie.

Podsumowanie

Chociaż tokofobia występuje rzadko, może mieć poważny wpływ na życie i funkcjonowanie kobiety.

Osoby, które odczuwają silny strach przed porodem, mogą uniknąć zajścia w ciążę, nawet jeśli chcą mieć dziecko.

Właściwe wsparcie i leczenie mogą rozwiać obawy kobiet związane z ciążą i porodem, umożliwiając opanowanie objawów oraz zdrową ciążę i pozytywne doświadczenia związane z porodem.

Jeśli obawiasz się, że możesz mieć objawy tokofobii, koniecznie porozmawiaj ze specjalistą zdrowia psychicznego.

Źródła

• Onik, J., Rusin, M., Materkowska, A., Gryboś, A., & Gryboś, M. Tokofobia ciężarnych–mit czy rzeczywistość?. Wybrane aspekty opieki pielęgniarskiej i położniczej w różnych specjalnościach medycyny, 207.
• Kamasz, E., Pilarska, N., & Włodarczyk, A. (2020). Znaczenie traumatycznych narracji porodowych oraz oceny opieki ginekologicznej jako czynnika rozwoju tokofobii w oczach młodych kobiet. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 43(3), 320-333.
• Santorek, N., Biłas, K., Tokarska, A., Zarzycka, K., Kasprzak, P., Kwiatkowski, S., & Torbe, A. (2019). Cięcie cesarskie. Rosnący odsetek i zmiana trendów we wskazaniach. Varia Medica, 3(4), 279-288.
• Studniczek, A., Kossakowska, K., & Bobrowska, K. (2020). Obawy dotyczące psychologicznych i fizjologicznych aspektów ciąży, porodu i połogu u kobiet nieposiadających dzieci. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 43(3), 238-259.
• Bilert, H. (2007). Tokophobia–a multidisciplinary problem. Ginekologia polska, 78(10).
• Janik, J. (2024). Tokofobia z „diagnozomatu” przepustką do cesarki. Kurier Medyczny, 2024(5).
• Onik, J., Rusin, M., Materkowska, A., Gryboś, A., & Gryboś, M. (2019). Tokofobia ciężarnych–mit czy rzeczywistość?. Wybrane aspekty opieki pielęgniarskiej i położniczej w różnych specjalnościach medycyny, 207.
• Kamasz, E., Pilarska, N., & Włodarczyk, A. (2020). Znaczenie traumatycznych narracji porodowych oraz oceny opieki ginekologicznej jako czynnika rozwoju tokofobii w oczach młodych kobiet. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 43(3), 320-333.

Autor

Natalia Kocur - Psycholog, Psychoterapeutka

Założycielka Centrum Psychoterapii “Pokonaj Lęk”   Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Certyfikowana Psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (certyfikat nr 1500). Ekspertka zdrowia psychicznego. Więcej