Czy leki psychotropowe (psychotropy) to dobry pomysł?
Wizja tego, że mała tabletka może wpłynąć na nasz nastrój, czy poziom lęku może przerażać.
Boimy się, że psychotropy zmienią naszą osobowość, że wiąże się z nimi ryzyko i że być może już nigdy ich nie odstawimy.
Czy naprawdę tak jest?
Czym są leki psychotropowe i jak wygląda ich stosowanie?
Czym są leki psychotropowe?
Leki psychotropowe są zaprojektowane specjalnie w celu kontroli objawów psychicznych, takich jak wahania nastroju, wybuchy gniewu, halucynacje, czy wysoki poziom lęku.
Mając te objawy pod lepszą kontrolą, możesz skupić się na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie i lepszego zarządzania swoim zdrowiem psychicznym.
Ponieważ leki psychotropowe wpływają na nastrój, percepcję i inne funkcje psychiczne, to budzą wiele kontrowersji i niepewności.
Należy jednak pamiętać, że przyjmowanie leków psychotropowych na polecenie i pod kontrolą specjalisty może przynieść ogromną ulgę i pozytywnie wpłynąć na jakość życia.
Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lękiCzy leki psychotropowe są bezpieczne?
Bezpieczeństwo leków psychotropowych zależy od wielu czynników, takich jak przepisanie ich przez wykwalifikowanego lekarza, odpowiednie dawkowanie i monitorowanie pacjenta.
Pod nadzorem lekarza, przyjmowane zgodnie z zaleceniami, leki psychotropowe mogą być stosowane skutecznie i bezpiecznie, minimalizując także ryzyko działań niepożądanych.
Nigdy nie bierz leków psychotropowych (ani żadnych leków na receptę) bez wyraźnego polecenia lekarza.
Czy psychotropy to narkotyki?
Leki psychotropowe a narkotyki to różne pojęcia.
Leki psychotropowe przyjmuje się w celu przywrócenia równowagi psychicznej pacjenta.
Narkotyki natomiast nie są kontrolowane przez lekarza i zazwyczaj bierze się je w celu wywołania stanu odurzenia, odmiennego od zdrowej równowagi psychicznej.
Czy leki psychotropowe szkodzą?
Leki psychotropowe, stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza, są bezpieczne i skuteczne w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych.
Jak każdy lek, psychotropy także mogą wiązać się z pewnym ryzykiem działań niepożądanych.
Dlatego ważne jest, aby stosować się do zaleceń lekarza i regularnie informować go o ewentualnych niepożądanych efektach ubocznych, aby można było odpowiednio dostosować terapię.
Czy leki psychotropowe działają od razu?
Wiele leków psychotropowych nie jest zaprojektowanych do natychmiastowego działania.
W ich przypadku uzyskanie pełnego efektu może zająć kilka tygodni.
Możliwe jest też doświadczanie łagodnych skutków ubocznych na początku terapii psychotropami (np. zawroty głowy, nudności), zanim organizm przyzwyczai się do leku.
Po kilku tygodniach niepożądane skutki uboczne mijają, a pacjent zaczyna odczuwać efekt terapeutyczny.
Są także psychotropy (np. o działaniu uspokajającym lub nasennym), które działają niedługo po zażyciu.
Jeśli uważasz, że twoje leki nie działają, porozmawiaj ze swoim lekarzem, aby znaleźć alternatywy.
Nigdy nie przestawaj sam brać leków psychotropowych; może to być niebezpieczne i wzmacniać niepożądane objawy.
Bezpieczne przyjmowanie leków psychotropowych
Najważniejszą zasadą przyjmowania leków psychotropowych jest absolutne stosowanie się do zaleceń lekarza, które mogą obejmować np.:
- kiedy należy przyjmować lek (np. pora dnia, przed lub po posiłku itp.),
- kiedy i o ile zwiększyć dawkę,
- o jakich działaniach niepożądanych należy jak najszybciej powiadomić lekarza,
- jakich innych leków, substancji, czy pokarmów należy unikać podczas przyjmowania leku,
- co zrobić w przypadku pominięcia dawki.
W przypadku stałego przyjmowania psychotropów i podjęcia się jakiegokolwiek innego leczenia (nawet pozornie niezwiązanego z leczeniem psychicznym – np. leki przeczyszczające po zatruciu pokarmowym) poinformuj lekarza o tym, jakie leki psychotropowe przyjmujesz.
W leczeniu za pomocą leków psychotropowych bardzo ważna jest systematyczność. Ustal rutynę, która zachęci do konsekwentnego stosowania leków.
Wykorzystaj swoje codzienne przyzwyczajenia, aby zawsze pamiętać o przyjęciu dawki – na przykład przyjmuj lek zawsze po śniadaniu. Ustawienie alarmu w telefonie także może ułatwić konsekwentne przyjmowanie leków przez cały dzień.
Pamiętaj, aby samodzielnie nie manipulować dawką leku.
Część leków psychotropowych wymaga stopniowego zwiększania dawki, a także jej stopniowego zmniejszania w przypadku dążenia do odstawienia leków.
Bezpłatny test online depresjiPsychotropy a jedzenie i zmiana wagi
Niektóre leki psychotropowe mogą powodować zmiany w apetycie, a także w wadze.
Podczas leczenia psychotropami bardzo ważne jest dbanie o dietę – czyli regularne, odżywcze posiłki.
Poinformuj swojego lekarza, jeśli zauważysz zmiany w tym zakresie i rozważ monitorowanie swojej wagi w regularnych odstępach czasu.
Zdarza się także, że psychotropy nie powinny być łączone z niektórymi produktami spożywczymi – na przykład z cytrusami.
O takich wykluczeniach poinformuje Cię lekarz lub przeczytasz o nich w ulotce dołączonej bezpośrednio do przyjmowanego leku.
Leki psychotropowe a alkohol
Połączenie psychotropów z alkoholem może być niebezpieczne.
Zarówno psychotropy, jak i alkohol oddziałują na układ nerwowy, wpływając na funkcje mózgu.
Wprowadzenie alkoholu do organizmu może wpływać na działanie psychotropów i zwiększać ryzyko wystąpienia nieprzewidywalnych skutków ubocznych.
Alkohol może nasilać działania niepożądane psychotropów, takie jak senność, dezorientację, osłabienie zdolności poznawczych oraz zaburzenia koordynacji.
Kombinacja alkoholu z niektórymi psychotropami może prowadzić do nasilenia objawów ubocznych, takich jak nudności, zawroty głowy, czy nawet utrata przytomności.
Ponadto, połączenie psychotropów z alkoholem może negatywnie wpływać na skuteczność leczenia – alkohol może obniżać skuteczność niektórych leków psychotropowych.
Leki psychotropowe a ciąża
Ciąża nie jest jednoznacznym przeciwskazaniem do przyjmowania psychotropów, ale jest to sytuacja wyjątkowa, wymagająca szczególnej ostrożności.
Niektóre psychotropy mogą mieć wpływ na rozwijające się dziecko w łonie matki, dlatego istotne jest odpowiednie zarządzanie farmakoterapią w czasie ciąży.
W przypadku kobiet, które przyjmują psychotropy i planują zajście w ciążę lub już są w ciąży, ważne jest omówienie tego z lekarzem prowadzącym.
Lekarz będzie brał pod uwagę wiele czynników, takich jak rodzaj i dawkowanie stosowanych leków, stan psychiczny matki oraz potencjalne ryzyko dla dziecka.
Niektóre leki psychotropowe, zwłaszcza niektóre leki przeciwdepresyjne, mogą być stosowane w ciąży, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla dziecka.
Jednakże niektóre leki, mogą wiązać się z większym ryzykiem i być stosowane tylko w wyjątkowych przypadkach.
Ważne jest, aby nigdy nie przerywać samodzielnie leczenia psychotropami w trakcie ciąży, ponieważ nagłe zaprzestanie przyjmowania leków może prowadzić do nawrotu objawów zaburzenia psychicznego, a także może być szkodliwe dla matki i dziecka.
Konieczne jest dokładne omówienie z lekarzem prowadzącym wszelkich obaw, a także monitorowanie zarówno stanu psychicznego matki, jak i rozwoju dziecka w trakcie ciąży.
Leki psychotropowe a zioła
Zioła, takie jak dziurawiec, lawenda, melisa czy kozłek lekarski, są często stosowane jako suplementy diety lub naturalne środki wspomagające zdrowie psychiczne.
Chociaż zioła wydają nam się bezpiecznym rozwiązaniem, warto pamiętać, że mogą mieć działanie psychoaktywne i wchodzić interakcje z niektórymi psychotropami.
Ważne jest, aby przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek ziół w połączeniu z psychotropami skonsultować się z lekarzem.
Niektóre zioła mogą mieć działanie podobne do leków psychotropowych, co może prowadzić do nasilenia efektów ubocznych lub interakcji niepożądanych.
Na przykład, dziurawiec jest znany z potencjalnej interakcji z niektórymi lekami przeciwdepresyjnymi, przeciwlękowymi i przeciwpadaczkowymi, co może zmieniać ich skuteczność lub zwiększać ryzyko działań niepożądanych.
Zespół serotoninowy
Zespół serotoninowy, to rzadka, ale potencjalnie groźna reakcja na nadmiar serotoniny w organizmie.
Serotonina jest neuroprzekaźnikiem, który odgrywa ważną rolę w regulacji nastroju, snu, apetytu i innych funkcji neurologicznych.
Zespół serotoninowy może wystąpić, gdy organizm ma zbyt dużą ilość serotoniny lub gdy leki lub suplementy zwiększają stężenie serotoniny w mózgu.
Czynniki, które mogą przyczyniać się do wystąpienia zespołu serotoninowego, to m.in. jednoczesne stosowanie kilku leków zwiększających poziom serotoniny, nadmierna dawka leków, interakcje między różnymi lekami lub suplementami i ziołami, a także indywidualna wrażliwość organizmu.
Objawy zespołu serotoninowego mogą być różnorodne i obejmować pobudzenie, nadmierne pocenie się, drżenie, zwiększone napięcie mięśniowe, niepokój, splątanie, zaburzenia snu, nudności, wymioty i zaburzenia rytmu serca.
W niektórych przypadkach zespół serotoninowy może prowadzić do stanu zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Skutki uboczne psychotropów
Jak wszystkie leki, leki przeciwdepresyjne mogą powodować działania niepożądane; różnią się one w zależności od leków i nie wszyscy ich doświadczają.
Najczęstsze działania niepożądane leków psychotropowych to niepokój, niewyraźne widzenie, zaparcia, zawroty głowy, suchość w ustach, zmęczenie, drętwienie, bezsenność, nudności, problemy seksualne i przyrost masy ciała.
Poważniejsze działania niepożądane obejmują myśli samobójcze, reakcje alergiczne, manię, drgawki i zespół serotoninowy.
Chociaż leki psychotropowe są zwykle przyjmowane po to, by regulować emocje i nastrój, czasem mogą również niekorzystnie wpływać na emocje.
Jeśli leki psychotropowe sprawiają, że nie czujesz się „sobą”, powiedz o tym swojemu lekarzowi, aby mógł znaleźć alternatywne leki lub zmienił dawkę.
Przed zażyciem leków psychotropowych również należy podzielić się z lekarzem wszelkimi znanymi problemami zdrowotnymi, takimi jak choroby serca, cukrzyca lub wysokie ciśnienie krwi, aby upewnić się, że leki nie zaostrzą tych wcześniej istniejących schorzeń.
Jeśli wystąpi efekt uboczny, skontaktuj się z lekarzem, aby omówić najlepsze postępowanie.
Możesz zostać poproszony o zmniejszenie dawki, całkowite odstawienie leku lub kontynuowanie kuracji, jeśli działanie niepożądane jest tolerowane.
W niektórych przypadkach działania niepożądane mogą z czasem ulec poprawie lub całkowicie ustąpić.
3 mity na temat leków psychotropowych
Psychotropy są szeroko stosowane w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych.
Niestety, krążą wokół nich liczne mity, które mogą prowadzić do nieporozumień i nieodpowiednich przekonań.
Poniżej przedstawiamy trzy popularne mity o psychotropach, które warto rozwiać.
Jeśli raz weźmiesz, już zawsze będziesz musiał
To jedno z najczęstszych przekonań, które często rodzi obawy i lęki wśród pacjentów.
W rzeczywistości większość psychotropów stosowanych w leczeniu zaburzeń psychicznych, takich jak leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe, nie wywołuje uzależnienia fizycznego czy pragnienia zażywania ich dla przyjemności.
Oczywiście, istnieje ryzyko uzależnienia od niektórych substancji psychotropowych, takich jak niektóre leki nasenne czy przeciwbólowe, jednak ich stosowanie jest ściśle kontrolowane przez lekarza, który monitoruje dawkowanie i czas trwania terapii.
Dużo rzadziej zdarza się sytuacja, w której pacjent ma wskazanie do przyjmowania psychotropów dożywotnio – jeśli taka sytuacja nastąpi, to znaczy, że jest to optymalne rozwiązanie dla jego indywidualnego stanu i dzięki temu można zapanować nad objawami negatywnie wpływającymi na życie pacjenta (np. terapia lekiem przeciwpsychotycznym w przypadku schizofrenii).
Leki psychotropowe zmienią Twoją osobowość
Innym popularnym mitem jest przekonanie, że psychotropy zmieniają prawdziwą tożsamość osoby, sprawiając, że zmienia się ona w kogoś zupełnie innego.
Prawda jest zupełnie przeciwna – leki psychotropowe mają na celu regulację zaburzeń psychicznych, przywracając równowagę neurochemiczną w mózgu.
Ich zadaniem jest poprawa samopoczucia i funkcjonowania psychicznego, a nie zmiana fundamentalnych cech osobowości.
Osoba skutecznie leczona może lepiej wyrażać samego siebie dzięki uldze od objawów, takich jak depresja, lęki czy psychoza.
Leki psychotropowe rozwiążą Twoje problemy psychiczne
Psychotropy nie są magicznym rozwiązaniem dla wszystkich problemów psychicznych.
Psychotropy, takie jak leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe czy przeciwpsychotyczne, są często stosowane w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych.
Mają one na celu łagodzenie objawów i poprawę jakości życia pacjentów.
Jednak ważne jest zrozumienie, że psychotropy nie są cudownym rozwiązaniem, które automatycznie rozwiązuje wszystkie problemy psychiczne.
Leczenie zaburzeń psychicznych jest procesem wieloaspektowym, który może obejmować terapię psychologiczną, zmiany stylu życia, wsparcie społeczne i inne strategie.
Psychotropy mogą stanowić jedno z narzędzi terapeutycznych, które pomagają w regulacji neurochemii mózgu i łagodzeniu objawów, ale nie eliminują przyczyn problemów psychicznych.
W wielu przypadkach psychotropy są stosowane w celu wspomagania terapii – pacjent, który poczuje ulgę od swoich objawów, może pełniej uczestniczyć w procesie terapeutycznym, a także szybciej i skuteczniej przygotować się do samodzielnego radzenia sobie, nawet już po odstawieniu leków.
Podsumowanie
Psychotropy mogą być skutecznymi narzędziami w leczeniu zaburzeń psychicznych, ale nie są rozwiązaniem ostatecznym.
Współpraca z lekarzem, kompleksowe podejście do terapii i korzystanie z innych form wsparcia są kluczowe dla osiągnięcia najlepszych wyników.
Leki psychotropowe jako część całościowego planu terapeutycznego może pomóc pacjentom uwolnić się od męczących objawów i poprawić jakość życia.
Źródła
- Nowak, G. (2009). Surowce roślinne o działaniu przeciwlękowym i antydepresyjnym. Herba Polonica, 55 (1).
- Święcicki, Ł. (2013). Praktyczne aspekty farmakoterapii lęku—pozycja opipramolu. Psychiatria, 10(2), 63-66.
- Woroń, J., & Kostka-Trąbka, E. (2005). Zaburzenia erekcji jako wynik niepożądanego działania leków. Seksuologia Polska, 3(1), 18-22.
- Moncrieff, J., Cooper, R.E., Stockmann, T. et al. The serotonin theory of depression: a systematic umbrella review of the evidence. Mol Psychiatry (2022). https://doi.org/10.1038/s41380-022-01661-0
- Berent, D., & Gałecki, P. (2013) Psychofarmakologia kobiet w ciąży, Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii, 2013, 1, 13-19
