Częstym problemem z zaburzeniami psychicznymi, a w szczególności z depresją, jest brak wiary ludzi w ich istnienie. Można spotkać się z głosami, że depresja to tylko „wymysły” i wystarczy „wziąć się w garść”. Depresja maskowana ma tutaj szczególny status.
Zdarza się także, że mimo iż ktoś wierzy w istnienie samego zaburzenia, to nie wierzy w zdiagnozowanie go u kogoś – wtedy można usłyszeć, że „nazywanie tego depresją to przesada, to po prostu gorsza chwila w życiu”.
Sprawa jeszcze bardziej się utrudnia, gdy depresja przychodzi w postaci zamaskowanej…
Bezpłatny test na depresjęDepresja – ogólny obraz
Depresja to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych, o bardzo szerokim znaczeniu.
To, co zazwyczaj mamy na myśli mówiąc o depresji, to epizod depresji, czyli sytuacja, w której ktoś ma zaburzenie nastroju (inaczej: zaburzenie afektywne) z przewagą objawów depresyjnych.
Zazwyczaj mówimy tu o dwóch głównych objawach: ogólnym obniżeniu nastroju oraz utracie zdolności do odczuwania przyjemności (taki stan nazywa się anhedonia).
W praktyce objawia się to tak, że dana osoba jest często smutna lub rozdrażniona, a to, co zwykle sprawiało jej przyjemność, obecnie już jej nie cieszy.
Dodatkowo przy zaburzeniach depresyjnych często występują objawy takie jak:
- zaburzenie rytmu dobowego (bezsenność lub nadmierna senność)
- zmiana apetytu (częściej zmniejszenie, ale zdarza się również zwiększenie)
- trudności ze skupieniem i koncentracją
- spowolnienie (zarówno w myśleniu, jak i ruchu)
- poczucie winy
- myśli samobójcze
Niestety, popularna wiedza na temat zaburzeń depresyjnych bardzo często kończy się na powyższym akapicie. Jest to jednak tylko krótka charakterystyka jednego z możliwych przebiegów zaburzenia depresyjnego.
Grupa ryzyka dla depresji
Warto zapoznać się z informacjami na temat tego, jakie są grupy ryzyka, czyli osoby, które są bardziej narażone na zachorowanie na depresję.
Jak często występuje depresja?
Według różnych badań i statystyk depresja dotyczy kilku (4,6% do 7,4%) procent całej populacji. Jest to zjawisko globalne – wyniki podobne są w różnych krajach i kulturach.
W jakim wieku osoby zapadają na depresję?
Od kilku lat (a nawet dekad) możemy zauważyć niepokojący trend coraz częstszego chorowania na depresję osób młodych, a nawet dzieci. Mniejszy odsetek zachorowań obserwuje się u ludzi dojrzałych i w wieku podeszłym.
Kto częściej zapada na depresję – kobiety czy mężczyźni?
W tych statystykach nie ma wątpliwości, kobiety dużo częściej doświadczają w swoim życiu epizodu dużej depresji niż mężczyźni. Jest to zjawisko obserwowane globalnie – w różnych krajach i kulturach wyniki są podobne i podają, że około dwukrotnie więcej kobiet choruje na depresję niż mężczyzn.
To rozróżnienie nie dotyczy dzieci – depresja u najmłodszych występuje mniej więcej w takiej samej ilości u chłopców i dziewczynek.
Czy depresja ma związek ze statusem społecznym?
Z badań wynika, że tak – poziom depresji rośnie wraz z obniżaniem się statusu społecznego. Ubóstwo natomiast łączy się ze zwiększonym ryzykiem prawie wszystkich zaburzeń psychicznych.
Więcej o stanach lękowychPrzyczyny depresji
Wiele rzeczy może przyczyniać się do depresji klinicznej i nie istnieje zamknięta lista przyczyn tego zaburzenia. Po latach badań powstały jednak pewne ogólne kierunki myślenia, które pozwalają coraz lepiej wyjaśnić zapadanie na depresję.
Przyczyny biologiczne
Osoby z depresją mogą mieć za mało lub za dużo niektórych substancji chemicznych w mózgu, zwanych neuroprzekaźnikami. Zmiany tych substancji chemicznych w mózgu mogą powodować lub przyczyniać się do depresji.
Przyczyny poznawcze
Osoby o wypracowanych negatywnych wzorcach myślenia i niskiej samoocenie częściej zapadają na depresję.
Płeć
Więcej kobiet niż mężczyzn doświadcza depresji. Chociaż przyczyny tego są wciąż nie do końca jasne, mogą obejmować zmiany hormonalne, które kobiety przechodzą podczas menstruacji, ciąży, porodu i menopauzy.
Inne przyczyny mogą obejmować stres spowodowany wielorakimi obowiązkami kobiet oraz efekty kultury, w której żyje dana kobieta (oraz ról i traktowania, jakie ta kultura narzuca).
Współwystępowanie
Depresja jest bardziej prawdopodobna wraz z niektórymi chorobami, takimi jak choroby serca, rak, choroba Parkinsona, cukrzyca, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane i zaburzenia hormonalne.
Leki
Skutki uboczne niektórych leków mogą powodować depresję.
Przyczyny genetyczne
Historia depresji w rodzinie zwiększa ryzyko rozwoju choroby.
Trudne sytuacje życiowe
W tym rozwód, problemy finansowe lub śmierć bliskiej osoby mogą przyczynić się do zapadania na depresję.
Rodzaje depresji
Zaburzenia depresyjne to dość szerokie pojęcie. Nie istnieje jeden sztywny i ogólnie przyjmowany podział na konkretne rodzaje depresji.
Jednak często możemy spotkać się z taką klasyfikacją:
Depresja reaktywna
Ten rodzaj diagnozowany jest wtedy, gdy depresja jest wyraźnie powiązana z wydarzeniem, które ją wywołało – depresja jest zatem reakcją na to wydarzenie (stąd nazwa). Przykładem takiego wydarzenia może być śmierć bliskiej osoby.
Depresja endogenna
Ten rodzaj depresji, jak sama nazwa wskazuje, jest endogenny, czyli „pochodzi z wewnątrz”. Charakterystyczna cecha to zatem przyczyna zaburzenia, której nie można odnaleźć w szczególnych przeżyciach i sytuacjach zewnętrznych – w tej kwestii jest to więc przeciwieństwo depresji reaktywnej.
Depresja nerwicowa
Ten rodzaj depresji wyróżnia się występowaniem wielu objawów lękowych.
Wszystko o nerwicy lękowejDepresja anankastyczna
Określenie „anankastyczna” pochodzi od mitologicznej bogini konieczności i przymusu. Szczególnymi objawami depresji pozwalającymi przyporządkować ją właśnie do rodzaju „anankastycznej” są ciągle pojawiające się wątpliwości (często paraliżujące przed podjęciem decyzji lub podjęciem działania), nadmierny perfekcjonizm i sztywne zachowania.
Depresja agitowana
Wyróżnikiem tego rodzaju depresji jest widoczna manifestacja swojego stanu – osoba cierpiąca na depresję agitowaną jest wyraźnie pobudzona, można mieć wrażenie, że „nie może sobie znaleźć miejsca”, absorbuje duże ilości uwagi.
Depresja duża i mała
Diagnozowanie dużej depresji wystąpić musi aż pięć lub więcej z niżej wymienionych objawów. Wszystkie muszą pojawiać się przez przynajmniej dwa tygodnie.
- Obniżenie nastroju występuje przez większą część dnia, niemal codziennie. U dzieci i młodzieży obniżenie nastroju może być objawiane jako nadmierna drażliwość
- Zauważalnie zmniejszone zainteresowanie czynnościami albo odczuwanie o wiele mniejszej przyjemności wynikającej z tych działań
- Utrata masy ciała lub przybieranie na wadze (bez możliwej przyczyny w stosowanej diecie)
- Bezsenność lub nadmierna senność
- Nadmierne pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe
- Przewlekłe zmęczenie lub brak energii
- Zaniżona samoocena, częste i nieadekwatne poczucie winy
- Trudności z koncentracją i niezdecydowanie
- Powtarzające się myśli o śmierci, myśli samobójcze bez konkretnego planu, próba samobójcza lub konkretny plan popełnienia samobójstwa
Mała depresja natomiast polega na co najmniej dwutygodniowym utrzymywaniu się objawów charakterystycznych dla dużej depresji, ale tych objawów jest mniej niż pięć.
Depresja sezonowa
Jest to określenie na zaburzenie nastroju występujące zazwyczaj w pochmurnym czasie wczesnej wiosny i późnej jesieni. Głównymi objawami jest ogólne obniżenie nastroju, rozdrażnienie i niski poziom sił witalnych.
Depresja psychotyczna
Ten rodzaj depresji diagnozowany jest, gdy występującemu zaburzeniu przewodzą objawy depresji, przy których dodatkowo pojawiają się objawy psychotyczne.
Psychoza w psychiatrii oznacza stan, w którym dana osoba doświadcza silnych zaburzeń w postrzeganiu rzeczywistości. Przykładami objawów psychotycznych będą zatem różne urojenia.
Depresja poporodowa
Ten rodzaj jest dość powszechnie znany – dotyczy kobiet, które niedawno urodziły dziecko (nie ma znaczenia, czy jest to pierwszy potomek, czy kolejny).
Depresji tej nie rozpoznaje się od razu po porodzie, ponieważ organizm kobiety doznaje wtedy dużych huśtawek hormonalnych, które powoli się normują. Diagnoza następuje w okresie zwykle od 4 do 8 tygodni po porodzie.
Depresja lekooporna
Tą nazwą określa się przypadek, w którym psychiatra po zdiagnozowaniu depresji przepisał leczenie farmakologiczne (zazwyczaj jako uzupełnienie terapii), na które pacjent nie reaguje (nawet mimo zmiany leku).
Często powodem takiej sytuacji jest współwystępowanie innych chorób u pacjenta.
Depresja w zależności od wieku osoby cierpiącej
Rozróżnia się depresję u dzieci i młodzieży, depresja u osób w wieku podeszłym itp.
Rozróżnienia na depresję w zależności od przynależności do danej grupy wiekowej dokonuje się z powodu odmiennych potrzeb w różnych fazach życia.
Na przykład depresja u dzieci i młodzieży wymaga dużego zaangażowania rodziców lub opiekunów, natomiast depresja osób w wieku podeszłym (powyżej 65 roku życia) często spowodowana jest charakterystycznymi dla tego wieku czynnikami (na przykład wdowieństwo, choroby, zakończenie aktywności zawodowej).
Depresja inwolucyjna
Czasem zwana depresją wieku starczego – dotyczy zaburzenia depresyjnego rozwijającego się w czasie menopauzy i andropauzy (lub zaraz po) i jest spowodowane zmianami hormonalnymi.
Depresja jako objaw innego przeważającego zaburzenia psychicznego
Taką formą depresji, jest na przykład depresja w chorobie afektywnej dwubiegunowej.
Czasem depresja występuje jako zaburzenie drugorzędne – jest niejako jednym z objawów innego, przeważającego w danym przypadku zaburzenia psychicznego.
Depresja jako objaw chorób somatycznych
W tym przypadku, mimo objawów depresji, pacjent potrzebuje w pierwszej kolejności leczenia choroby organicznej, która poza objawami psychicznymi powoduje także zaburzenie depresyjne.
Dystymia
Tym określeniem nazywa się stan bardzo długotrwałej depresji, o słabszym natężeniu objawów (przez co nie może zostać sklasyfikowana jako depresja mała lub duża).
Dystymię diagnozuje się, jeżeli łagodne objawy utrzymują się przez minimum dwa lata. Tymi objawami są: zaburzenia łaknienia i snu, permanentne zmęczenie, trudności ze skupieniem uwagi, zaniżona samoocena, obniżenie nastroju.
Depresja maskowana – czym jest i jak ją leczyć?
Zamaskowana depresja jest jedną ze szczególnych form nietypowej depresji.
Szczególną „popularność” w diagnozie można było zauważyć latach 70. i 80. dwudziestego wieku. Wtedy właśnie często rozpoznawano ją u pacjentów, którzy skarżyli się na choroby somatyczne (dotyczące ciała).
Objawy depresji miały zdecydowanie drugorzędne znaczenie, z mniejszym nasileniem, a niektóre z objawów wcale się nie pojawiały.
Psychiatrzy tamtych czasów stworzyli wiele różnorodnych terminów, aby je opisać, były to na przykład ekwiwalent depresji, depresja bez depresji, depresja ukryta, czy właśnie depresja maskowana.
Aktualne klasyfikacje: ICD-10 (czyli stosowana przez lekarzy Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, 10. edycja) i DSM-V (czyli podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych, publikowany przez American Psychiatric Association) nie zawierają takiej jednostki jak „depresja maskowana”.
Nie oznacza to jednak, że zniknął sam problem. Depresja maskowana ma po prostu na tyle złożony charakter, że obecnie nie udało się jeszcze stworzyć odpowiednio dokładnego opisu i kryteriów diagnostycznych.
Przebieg i objawy
W przypadku tego rodzaju depresji zaburzenie przychodzi „przebrane” za zwykłą chorobę organiczną. Objawy mogą przypominać na przykład rwę kulszową lub przewlekłe migrenowe bóle głowy.
Różnicą jest oczywiście przyczyna odczuwania tych bóli – nie leżą one w nieprawidłowościach organizmu a w przeżywanej depresji.
Diagnoza
Jak zatem diagnozowana jest depresja maskowana, skoro ukrywa się ona pod symptomami czegoś zupełnie innego? Niestety, sprawa jest dość złożona. Bardzo ważną rolę odgrywa w tym przypadku doświadczenie i uważność lekarza.
Podstawowym problemem z depresją maskowaną jest szukanie przez osobę cierpiącą pomocy u nieodpowiedniego specjalisty.
Ponieważ zaburzenie depresyjne w tym przypadku ukrywa się pod objawami somatycznymi, które przeważają, zazwyczaj pierwsze kroki kierowane są do lekarza rodzinnego.
Na szczęście lekarze specjalizacji innych niż psychiatria posiadają ogólną wiedzę na temat diagnozowania i pierwszej pomocy w przypadku depresji.
Ostatecznie diagnozę depresji maskowanej potwierdza się badaniem psychiatrycznym, zaobserwowaniem braku działania podczas leczenia choroby pod którą „ukrywa się” depresja i zaobserwowaniem poprawy samopoczucia pacjenta po wprowadzeniu terapii przeciwdepresyjnej.
Leczenie
Po zdiagnozowaniu depresji maskowanej leczenie zaburzenia depresyjnego przebiega podobnie do leczenia w innych rodzajach depresji.
Mianowicie stosuje się indywidualnie dobraną psychoterapię.
Terapie polegają na rozmowie z wykwalifikowanym specjalistą na temat problemów, które mogą budzić obawy i powodować stany depresyjne. Dokładny wygląd spotkań terapeutycznych zależności od nurtu, w którym działa dany psychoterapeuta.
Inną opcją leczenia depresji jest przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych.
Można je przyjmować samodzielnie, ale zazwyczaj stosuje się ją równolegle do uczestniczenia w psychoterapii. Dostępne są różne rodzaje leków przeciwdepresyjnych, a zadaniem lekarza psychiatry jest dobranie tego, co będzie najbardziej służyć danem pacjentowi.
Maski depresji
Pod jakimi „maskami”, czyli objawami niespecyficznymi dla depresji, najczęściej ukrywa się depresja?
Są to:
- zaburzenia snu (zazwyczaj bezsenność, rzadziej nadmierna senność – zła diagnoza może skutkować niepotrzebnym wprowadzeniem środków nasennych, które nie tylko nie przynoszą spodziewanego efektu, to jeszcze mogą prowadzić do uzależnienia)
- zaburzenia lękowe (często diagnozowanie błędnie jako nerwica, podobnie jak w przypadku zaburzeń snu, nieprawidłowa diagnoza może prowadzić do wprowadzenia leków uspokajających)
- zespoły bólowe (najczęściej są to ból głowy czy rwa kulszowa, jednak badania nie wykazują żadnych nieprawidłowości w działaniu układu nerwowego)
- inne objawy cielesne (najczęściej dotyczą układu krążenia i układu trawiennego – w tym przypadku nietrafna diagnoza może narażać pacjenta na wiele niepotrzebnych, a także bardzo drogich i nieprzyjemnych badań i wizyt u specjalistów z zakresu na przykład kardiologii)
Podsumowanie
Niektórzy ludzie żyją z depresją ukrywaną wewnątrz, a mimo to obserwowani z zewnątrz wydają się radośni i zadowoleni. Taki przypadek jest znany w psychiatrii jako depresja uśmiechnięta, ukryta depresja lub depresja maskowana.
Fakt, że osoba z depresją maskowaną jest w stanie prowadzić pozornie normalne życie, może wydawać się dużą przewagą nad osobą, która ma kliniczną depresję i jest niezdolna do normalnego funkcjonowania, Jednak posiadanie nierozpoznanej depresji „w ukryciu” może być równie niebezpieczne.
Przy ukrytej depresji często pojawiają się inne objawy. Należą do nich trudności ze snem, zmiany nawyków żywieniowych, uczucie pustki i porzucenia, brak zainteresowania większością czynności i dyskomfort żołądkowo-jelitowy.
Na świecie może być wiele osób, które naprawdę potrzebują pomocy, ale nawet same jeszcze tego nie zauważyły. Należy pamiętać, że zaburzenia psychiczne lub emocjonalne stają się bardziej złożone i trudne w leczeniu, jeśli nie są leczone na czas. Poza tym występujące objawy poważnie obniżają jakość życia osoby cierpiącej na dane zaburzenie.
Jak możesz sobie pomóc
2 komentarze do "Depresja maskowana – jak rozpoznać i jak leczyć?"
Magdalena
Anna
Dziękuję znalazłam już odpowiedź.
Dziękuję za świetny artykuł. Po jego przeczytaniu dotarło do mnie, że cierpię na depresję maskowaną (uśmiechniętą). Z tego co widzę sprawiam wrażenie osoby zadowolonej i pewnej siebie i czasami tak się właśnie czuję, ale coraz częściej miewam chwile zagubienia, zniechęcenia i potwornego spadku energii, które mnie dołują. Nawet jak mnie coś cieszy to rzadko i tylko przez chwilę, ponadto zaczynam się gubić w życiu i coraz częściej neguję otaczającą mnie rzeczywistość. A żeby było jeszcze dziwniej, to w wieku 56 lat radzę sobie świetnie z nowinkami technologicznymi, chętnie się uczę nowych rzeczy i nie zrzędzę, jak niektóre osoby w moim wieku, ale zalewające mnie negatywne emocje hamują mnie od wewnątrz i nie pozwalają normalnie i spokojnie żyć. Nie wiem jak się od nich uwolnić, a poza tym odczuwam wielką przepaść pomiędzy moim rozumem, a uczuciami jakich doznaję i to mnie przeraża.