Rozwód może być niezwykle traumatyczny dla wszystkich zaangażowanych – obojga partnerów, a także rodziny, a w szczególności dzieci. Życie po rozwodzie nie jest łatwe.
Osoby, które się rozwodzą, borykają się z różnymi problemami psychologicznymi. Poza utratą korzyści płynących z małżeństwa, stresujący jest również sam proces rozwodowy. Na końcu dochodzi do zupełnego przeorganizowania życia.
Jak sobie z tym poradzić? Jak ułożyć sobie życie po rozwodzie?
Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologicznąPsychologiczne skutki rozwodu
W zależności od indywidualnych okoliczności, rozwód może przebiegać sprawnie i w zgodzie, lub być przeciągającym się procesem obejmującym wzajemne obwinianie i zmuszanie do składania zeznań na temat wielu najbardziej intymnych szczegółów. Czasem dochodzi do tego także trauma związana z walką o opiekę nad dziećmi.
Kolejna kwestia związana z emocjonalnym wpływem rozwodu, dotyczy poczucia własnej tożsamości i psychologicznej potrzeby opieki nad innymi. Niektórzy ludzie czerpią wiele z identyfikowania siebie jako małżonków lub rodziców oraz czują się odpowiedzialni za partnerów lub dzieci.
Rozwód może zmusić ludzi do przeorganizowania postrzegania samego siebie – jako rozwodnika i osoby częściwo odpowiedzialnej za opiekę nad dziećmi.
Istnieją także różnice kulturowe w postrzeganiu małżeństwa i rozwodu. W wielu kulturach rozwód jest uważany za haniebny, niezależnie od tego, jak kiepska była jakość małżeństwa.
Mężczyźni i kobiety, którzy mają mocno tradycyjne poglądy na temat małżeństwa, mogą być wyczerpani emocjonalnie i postrzegać swoje życie jako zasadniczo skończone.
Jednak, czy rozwód zawsze ma negatywny wpływ na zaangażowane osoby? Nie każdemu będzie gorzej po rozwodzie. W dużej mierze zależy to od tego, jak wyglądało życie małżeńskie, zanim para zdecydowała się rozstać.
W przypadku par rozważających rozwód ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o zakończeniu związku przyjrzeć się całemu kontekstowi, w tym rzeczywistej jakości małżeństwa.
Ludzie, którzy rozwiedli się, aby na przykład, uniknąć znęcania się, mogą w rzeczywistości stwierdzić, że ich życie na dłuższą metę stało się lepsze, chociaż nadal będą musieli stawić czoła stresowi i negatywnym emocjom związnym z całym procesem rozwodzenia się.
Dowiedz się więcej o lęku przed bliskościąDlaczego ludzie się rozwodzą?
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce, w 2018 roku założono 62 843 spraw rozwodowych. Wniosków o separację było 1 254.
Co więcej, w tym samym roku aż w 37 207 zawartych małżeństwach przynajmniej jedna ze stron była wcześniej rozwiedziona. Wszystkich zawartych małżeństw w tym roku było 192 443.
Najwięcej małżeństw rozpada się w pierwszych 10 latach. Dlaczego Polacy się rozwodzą?
Najczęściej podawane przyczyny, to:
- niedochowanie wierności małżeńskiej
- nadużywanie alkoholu
- naganny stosunek do członków rodziny
- trudności mieszkaniowe
- nieporozumienia na tle finansowym
- niezgodność charakterów
- niedobór seksualny
- dłuższa nieobecność
- różnice światopoglądowe
Żeby zrozumieć zjawisko rozwodów, wróćmy do tego, jak ludzie się zakochują.
Romantyczna miłość jest nakręcana popędem seksualnym, co wynika z aktywności mózgu i uwalnianych hormonów.
Z czasem popęd wyraźnie się zmniejsza i większość z nas interpretuje to jako „odkochanie się”.Jednak „odkochanie się” nie musi oznaczać końca związku czy małżeństwa.
Poza popędem seksualnym (namiętnością), czy uczuciem miłości i bliskości (tak zwanej intymności), jest jeszcze przywiązanie do partnera.
Czasem udaje się zbudować komfortową relację, którą partnerzy chcą utrzymać nawet, jeśli płomień namiętności znacznie przygasł, ale wciąż obecna jest intymność i/lub przywiązanie.
Życie po rozwodzie
Nie ma ustalonych ram czasowych ani poradnika, jak powinien wyglądać proces rozwodu.
Wewnętrzne przeżycia każdego człowieka są inne. Ważne jest, aby obie osoby przetwarzały swoje emocje, także po to, aby przygotować się na przyszłość, po rozwodzie.
Pięć etapów rozwodu
Etapy przyswajania rozwodu można porównać do pięciu etapów żałoby: zaprzeczenia, złości, targowania się, depresji i akceptacji. Są to naturalne etapy przeżywania i przyswajania jakiejś straty.
Masz prawo do pełnego przeżycia każdego z tych etapów – ważne jednak, by pozwolić sobie na płynne przechodzenie między nimi.
- Zaprzeczanie. Występuje przy zbyt dużym przytłoczeniu emocjonalnym. W tym (zwykle dość krótkim) etapie ludzie mają tendencję do wmawiania sobie, że „to się samo jeszcze ułoży” lub że „to nie może być prawda.
- Gniew. Po stłumieniu i zaprzeczeniu emocjom, zaczynają one dynamicznie wzrastać. Z powodu negatywnego wydźwięku rozwodu, emocje zwykle przeradzają się w poczucie winy lub gniew, a nawet nienawiść. Nie tłum tego etapu, pozwól sobie na uzewnętrznienie i wybrzmienie Twoich emocji, aby nie nosić ich sobą w dalszych etapach. Gniew może być kierowany nie tylko na partnera, ale po prostu na niesprawiedliwość świata i tego, że ta sytuacja dotyczy właśnie Ciebie.
- Targowanie się. Ludzie w procesie rozwodowym często spoglądają wstecz na swój związek i odtwarzają na nowo momenty, które ich zdaniem mogły wpłynąć na decyzję o rozwodzie, co następnie prowadzi do negocjacji. Może to oznaczać, że jeden z partnerów próbuje rozwiązać problem i obiecuje wprowadzić zmiany – może to być partner mający wątpliwości i kwestionujący, czy podjął właściwą decyzję. To jest próba odwrócenia sytuacji i powrócenia do poprzedniego, dobrze znanego stanu, zamiast konieczności dostosowania się do nowej i potencjalnie trudniejszej sytuacji.
- Depresja: Depresja ma miejsce, gdy rzeczywistość nabiera kształtu. Jest to najtrudniejszy i często najdłuższy etap. Istnieje ryzyko powstania długotrwałego zaburzenia depresyjnego. W tym okresie najważniejsze jest zadbanie o siebie, przy jednoczesnym przyzwoleniu (dla samego siebie) na przeżycie żałoby po zakończonym związku.
- Akceptacja. Wreszcie następuje akceptacja, gdy człowiek w pełni godzi się z sytuacją i odnajduje nadzieję na przyszłość. Towarzyszą tu pozytywne emocje, na przykład poczucie wolności i ulgi. Akceptacja nie oznacza, że wszystkie negatywne emocje zniknęły, ale że nadszedł czas na realne spojrzenie na obecną sytuację i zadbanie o przyszłość.
Rozwód i dzieci
Bez względu na to, jak dobre stosunki masz z byłym mężem lub żoną, rozwód wpłynie na życie całej rodziny, w tym Wasze wspólne dzieci.
Dzieci po raz pierwszy napotykają stres związany z rozwodem, kiedy zdają sobie sprawę, że tracą codzienny kontakt z jednym z rodziców. Ten rodzic już nie zasypia i nie budzi się pod tym samym dachem. To zaburzenie kontaktu między rodzicem a dzieckiem bardzo wpływa na ich przywiązanie.
Niestet, dzieci muszą nieustannie się dostosowywać do nowych okoliczności okołorowodowych. Jedną z największych zmian, jakie zachodzą w ich życiu, jest ponowne małżeństwo jednego lub obojga rodziców.
Dzieci często cierpią z powodu zmian w dynamice rodziny. Sytuacja staje się jeszcze trudniejsza, gdy w grę wchodzić będą przyrodni bracia lub siostry.
Jak pomóc dziecku, którego rodzice się rozwodzą
Istnieją pewne narzędzia, które rodzice mogą zastosować, aby ułatwić dzieciom przeżycie rozwodu:
- Współrodzicielstwo: jeśli rodzice znajdą sposób na nawiązanie między sobą poprawnych relacji i uniknięcie intensywnych konfliktów, prawdopodobieństwo cierpienia dzieci jest mniejsze. Ciągła wrogość częściej powoduje problemy behawioralne i pozostawia szkodliwe ślady na ich ogólnym samopoczuciu psychicznym.
- Nie stawiaj dzieci pośrodku: rywalizacja z byłym partnerem przyniesie dzieciom jedynie traumę psychiczną. Próbowanie bycia „lepszym” rodzicem, insynuowanie, że jeden z rodziców kochają dziecko bardziej, lub używanie dzieci do komunikowania się z byłym małżonkiem to wysoce niewłaściwe i niedojrzałe metody, które tylko zaszkodzą dzieciom.
- Konsekwentna dyscyplina: rodzice muszą być po tej samej stronie w obszarze decyzji wychowawczych – brak pracy zespołowej podczas wspólnego rodzicielstwa będzie miał niepożądany wpływ na dzieci. Wielu rodziców popełnia błąd, próbując nadrobić czas odosobnienia „wynagradzają” go dziecku nie przestrzegając dyscypliny.
- Utrzymuj stały kontakt: dziecko potrzebuje indywidualnej relacji z rodzicem. Należy rozmawiać z dzieckiem, pozwolić mu wyrażać swoje emocje – nawet te negatywne, związane z rozwodem. Warto także odpowiadać na pytania dziecka, aby pomóc mu odnaleźć się w nowej sytuacji.
- Zachęcaj dzieci do aktywności: dzieci mogą mieć niższą samoocenę po rozwodzie rodziców i może brakować im motywacji, by rozwijać swoje umiejętności. Rolą rodziców jest je wspierać i angażować się w życie swojego dziecka.
- Zapewnij bezpieczeństwo: ciężar rozwodu zwykle spada też na dzieci, ponieważ czują się, jakby jedno lub oboje rodziców je opuścili (choć nie musi to być prawda). Może to odegrać poważną rolę w ich przyszłym życiu i odbijać się w depresji i problemach z przywiązaniem i budowaniem zdrowych relacji. Przypominaj dziecku, że je kochasz i zapewniaj mu bezpieczeństwo – także emocjonalne.
- Poszukaj porady: nie ma żadnego wstydu w szukaniu pomocy w trudnej sytuacji rozwodu. Warto zwrócić się do psychologa lub psychoterapeuty, który po zapoznaniu się z indywidualną sytuacją doradzi, w jaki sposób można pomóc dziecku przeżyć rozwód w spokoju. Psycholog może także nauczyć rodziców lepszej komunikacji oraz (w zależności od wieku) doradzić dziecku, w jaki sposób może radzić sobie ze stresem i negatywnymi emocjami.
Jak otrząsnąć się po rozwodzie – proste kroki
Nie ulega wątpliwości, że rozwód to wielka zmiana w życiu człowieka. Żeby wieść szczęśliwe i spokojne życie, warto z tą zmianą się pogodzić i jakoś do niej zaadaptować. Poznaj kilka prostych metod, na ułożenie życia po rozwodzie.
Przeorganizuj swoją codzienność
Po rozwodzie twoja rola jako żony lub męża ulegnie zmianie. Prawdopodobnie zmieni się Twoja lista obowiązków, plan dnia i tygodnia, a być może także schemat opieki nad Twoim dzieckiem.
Radzenie sobie z tak szokującą zmianą możesz zacząć od przeorganizowania swojej codzienności. Ułóż nowe plany, przemyśl jak i gdzie spędzasz swój czas – i dopasuj je tak, aby Tobie było dobrze. Warto też tak ustawiać sobie plany, aby mieć na horyzoncie jakieś cele. W przeciwnym razie, łatwo będzie popaść w negatywne emocje, bierność, a w dłuższej perspektywie – także w depresję.
Nie dąż do autodestrukcji
Z pewnością będziesz potrzebować zajęć, które pomogą Ci się odstresować i naładują Cię pozytywną energią. Co więcej, to bardzo dobrze, jeżeli takie zajęcia uda Ci się znaleźć.
Nie warto jednak dać się ponieść. Unikaj uciekania się do szkodliwych zachowań w celu uśmierzenia bólu emocjonalnego. Intensywne picie, nadużywanie narkotyków lub nieodpowiedzialny seks, mogą chwilowo i pozornie poprawić Twoje samopoczucie, ale te wzloty są krótkotrwałe i jedynie opóźnią twój proces zdrowego radzenia sobie po rozwodzie.
Zamiast tych ryzykownych rozwiązań, podnieś swoją adrenalinę poprzez uprawianie sportu, powrót do hobby, które kiedyś porzuciłeś lub zabranie się za coś, na co zwykle nie znajdowałeś czasu.
Pozostań częścią towarzystwa
Jedną z potencjalnych trudności po rozwodzie jest „podział” bliskich osób. W zależności od Twoich stosunków z byłą żoną lub mężem, utrzymanie relacji ze wspólnymi przyjaciółmi może być mniej lub bardziej trudne. Podobnie rzeczy się mają z kontaktem z dziećmi oraz pozostałymi członkami rodziny.
Mimo wszystko, nie wycofuj się z życia społecznego. Jeżeli utrzymywanie relacji z dotychczasowymi znajomymi jest dla Ciebie trudne – to postaraj się zainwestować w inne relacje. Mogą to być nowo poznane osoby lub znajomi, z którymi do tej pory nie spędzałeś zbyt dużo czasu.
Skup się na teraźniejszości i przyszłości
Skoncentruj się na przyszłości, zastanawiając się, jak najlepiej wykorzystać swoją obecną sytuację.
Rozpocznij nowe tradycje ze swoimi dziećmi. Ciesz się robieniem rzeczy, których nigdy byś nie zrobił, powróć do planów, które wcześniej musiałeś porzucić na rzecz życia rodzinnego.
Chociaż nie możesz kontrolować wszystkiego, co dzieje się w Twoim życiu, masz moc, by jak najlepiej wykorzystać aktualną sytuację.
Zadbaj o siebie
Rozwodnicy, z powodu negatywnych emocji, mogą mieć tendencję do gorszego odżywiania się, częstszego korzystania z używek i generalnego zaniedbania samego siebie.
Oprzyj się chęci rezygnacji ze zdrowia fizycznego. Jeśli twoje ciało jest zdrowe, twój umysł będzie lepiej przygotowany do pokonania bólu rozwodu.
Popraw swój nastrój dzięki regularnym ćwiczeniom, czy dobrze zbilansowanej diecie. Zainwestuj w swoje zdrowie – wybierz się na przegląd stomatologiczny, zrób ogólne badania krwi lub zajmij się dolegliwościami, które do tej pory odsuwałeś na bok.
Randkowanie po rozwodzie
Wybór momentu powrotu do randkowania jest bardzo indywidualny. Nie ma potrzeby spieszyć się z tym, ale wyjścia na randki mogą być też świetnym sposobem na zwiększenie pewności siebie, podniesienie swojego poczucia atrakcyjności i wyjścia z depresyjnego nastroju.
Chociaż z pewnością jest nadzieja na kolejny znaczący związek w twojej przyszłości, nie spiesz się.
Masz prawo opłakiwać swoje małżeństwo oraz najpierw zbudować zdrową i trwałą relację z samym sobą, zanim podejmiesz kolejne poważne zobowiązanie.
Nie udawaj, że wszystko jest w porządku
Jeśli zmagasz się z psychicznym i emocjonalnym wpływem rozwodu, nie jesteś sam.
Poszukiwanie wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego pokazuje siłę i odwagę, a także może zapewnić Ci przestrzeń do przetworzenia tego, co czujesz.
Jeśli doświadczasz któregokolwiek z następujących objawów ostrzegawczych depresji, nie zakładaj, że poprawi się, jeśli je zignorujesz – zgłoś się do specjalisty zdrowia psychicznego – psychoterapeuty lub psychiatry:
- złość, agresja lub uczucie bycia na krawędzi wytrzymałości
- spadki w poziomie energii w ciągu dnia
- długotrwały obniżony nastrój
- problemy ze spaniem
- problemy z koncentracją
- uczucie smutku i beznadziejności
- myśli samobójcze
- uczucie zmartwienia i strachu
- angażowanie się w działania wysokiego ryzyka
- zmiany w apetycie i wadze
Podsumowanie
Chociaż po rozwodzie można przetrwać i rozkwitnąć, walka o to jest czymś, z czym nikt nie powinien radzić sobie w osamotnieniu. Przy wsparciu przyjaciół i rodziny, osoby przechodzące rozwód mogą lepiej poradzić sobie z ułożeniem życia po rozwodzie.
Mimo że rozwody stają się coraz bardziej powszechne na całym świecie, związany z tym ból emocjonalny jest nadal bardzo realny. Nauczenie się radzenia sobie z tym bólem i późniejsza adaptacja do nowej rzeczywistości, mogą być kluczem do udanego życia.
Źródła
- Marek, A. (2015). Życie po rozwodzie. Innowacje Psychologiczne. Studenckie Czasopismo Naukowe, 4(1).
- Kuźniewska, Z. (2019). Wpływ rozwodu rodziców na psychikę dziecka. Cywilizacja i Polityka, 17(17), 76-89.
- Rydzewski, P. (1994). Rozwód-zjawisko wielowymiarowe „. Studia Demograficzne, 3, 117.
- Olszewska, A., & Zawadzka, A. (2008). Rozwodowe trzęsienie ziemi. Jak zadbać o dziecko?. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 7(4), 120-128.
- Fine, M. A., & Harvey, J. H. (Eds.). (2013). Handbook of divorce and relationship dissolution. Psychology Press.
- Carr, A. (1995). The psychology of divorce: A synthesis of the literature. Journal of Child Centred Practice, 2, 101-113.
- GUS (2019), Rocznik Demograficzny, Warszawa
