Zostanie matką to niewątpliwie jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu kobiety, ale może również wiązać się z zaskakującymi wyzwaniami emocjonalnymi.
Depresja poporodowa dotyczy nawet co piątej młodej matki. W tym artykule zajmiemy się objawami, przyczynami oraz metodami leczenia depresji poporodowej.
Depresja poporodowa – objawy
Wzloty i upadki emocjonalne podczas ciąży i połogu są naturalne.
Jeśli jednak wahania utrzymują się lub się nasilają, warto porozmawiać o swoim stanie i samopoczuciu ze specjalistą i zwrócić się o pomoc do psychiatry lub psychoterapeuty.
Objawy depresji poporodowej obejmują m.in:
- obniżoną samoocenę
- długotrwały smutek
- poczucie pustki i beznadziejności
- odczuwanie wewnętrznego lęku
- częsty płacz
- obniżoną zdolność do krytycznego myślenia i koncentracji
- problemy ze snem
- zmęczenie i spadki energii w ciągu dnia
- zwiększoną drażliwość
- zwiększone uczucie niepokoju i zamartwianie się
- utrata zainteresowania opieką nad dzieckiem lub sobą
- utrata zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały Ci przyjemność
- osłabiona więź z dzieckiem,
- zauważalne zmiany apetytu i wagi
- trudność w okazywaniu bliskim pozytywnych emocji
Przyczyny depresji okołoporodowej obejmują różnorodne zagrożenia medyczne, społeczne i psychiatryczne.
Depresja poporodowa to również zmieniające się poziomy hormonów w czasie ciąży i w okresie połogu.
Istotne są także czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia depresji poporodowej.
Jak długo trwa depresja po porodzie?
Czas trwania depresji poporodowej może być różny dla każdej kobiety.
U niektórych matek objawy mogą ustępować w ciągu kilku tygodni, podczas gdy u innych mogą trwać kilka miesięcy lub dłużej.
Ważne jest, aby szukać wsparcia, jeśli objawy utrzymują się dłużej niż kilka tygodni.
Czynniki ryzyka depresji poporodowej
Mniej więcej połowa matek doświadcza smutku poporodowego (tzw. baby blues) w ciągu kilku tygodni po porodzie.
Najczęściej stan ten pojawia się między trzecim a piątym tygodniem połogu kobiety i trwa od kilku godzin do kilku dni.
Wystąpienie smutku poporodowego (czasem określany jako szok poporodowy) samo w sobie nie jest groźnym stanem i nie wymaga specjalistycznego leczenia.
Jednak może taki stan być czynnikiem ryzyka pojawienia się w jego następstwie depresji poporodowej, która jest już klasyfikowana jako zaburzenia zdrowia psychicznego.
Depresja poporodowa może rozwinąć się u każdej kobiety, która została matką niezależnie od wieku, pochodzenia etnicznego czy liczby dzieci.
Poniższe czynniki zwiększają prawdopodobieństwo zapadnięcia młodej matki na depresję poporodową:
- depresja we wcześniejszym okresie życia lub doświadczenie innych zaburzeń nastroju (szczególnie doświadczenie depresji poporodowej przy poprzednim dziecku)
- występowanie depresji w historii rodziny
- poważne problemy zdrowotne kobiety
- niedawno przeżyty silny stres, taki jak rozwód, śmierć lub poważna choroba bliskiej osoby
- niechciana lub trudna ciąża
- ciąża mnoga
- urodzenie dziecka przedwcześnie lub z problemami zdrowotnymi
- pozostawanie w toksycznym związku lub samotne macierzyństwo
- izolacja lub brak wsparcia emocjonalnego u bliskich
- niezdrowa dieta
- nadużywanie narkotyków lub alkoholu
- palenie tytoniu w ciąży
- brak snu i wyczerpanie
- bardzo młody wiek
- niski status socjoekonomiczny
Jak odróżnić baby blues od depresji poporodowej?
Baby blues to stan, który występuje u wielu kobiet wkrótce po porodzie, charakteryzujący się krótkotrwałymi uczuciami smutku, labilnością emocjonalną oraz zmęczeniem.
Objawy baby blues zazwyczaj ustępują w ciągu kilku dni do dwóch tygodni.
W przeciwieństwie do tego, depresja poporodowa ma dłuższy czas trwania i bardziej intensywne objawy, które mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie.
Wpływ na dziecko
Posiadanie dziecka jest stresujące – bez względu na to, jak bardzo się na nie czekało i jak bardzo kocha się swoje dziecko.
Dlatego właśnie, biorąc pod uwagę brak snu, nowe obowiązki i brak czasu dla siebie, nic dziwnego, że wiele nowych mam czuje się jak na emocjonalnej huśtawce.
Narodzenie się dziecka, to także duże wyzwanie dla dotychczasowego porządku małżeństwa.
W wyniku pojawienia się nowego członka rodziny należy wypracować nowy porządek, zasady i układ sił, a to może być niełatwe zadanie.
Istnieje coraz więcej dowodów na to, że depresja poporodowa (baby blues) wpływa na szereg niekorzystnych skutków poznawczych i emocjonalnych dziecka.
Styl interakcji matki w depresji silnie wpływa na rozwój małego dziecka.
Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego wpływ depresji poporodowej matki na życie dziecka przejawia się następująco:
- U noworodków: zmniejszona aktywność oraz zwiększona drażliwość i nerwowość, zbyt mała liczba pozytywnych reakcji mimicznych, zaburzenia funkcjonowania rytmu dobowego, podwyższony poziom hormonów stresu.
- Niemowlęta i małe dzieci: podejmowanie interakcji w depresyjny sposób, zbyt mała waga i siła mięśni dzieci, a także opóźnienia w rozwoju ruchowym.
- Dzieci w wieku przedszkolnym: pojawienie się zachowań agresywnych, obniżona empatia, podwyższony poziom hormonów stresu oraz aktywność mózgu wskazująca na stan przewlekłej depresji.
Więź emocjonalna
Przywiązanie emocjonalne między matką a dzieckiem jest kluczowym procesem w wczesnym dzieciństwie.
To, jak dobrze ta więź się rozwija, ma ogromny wpływ na poczucie bezpieczeństwa dziecka oraz na jego przyszłe umiejętności interpersonalne, komunikacyjne i zdolność nawiązywania relacji.
Bezpieczne przywiązanie powstaje, gdy matka ciepło i konsekwentnie reaguje na potrzeby fizyczne i emocjonalne swojego dziecka.
Na przykład, gdy dziecko płacze, matka powinna umieć je uspokoić.
Kiedy maluch się śmieje lub uśmiecha, ważne jest, aby matka odpowiadała na to pozytywnie.
Ta wzajemna synchronizacja, w której matka i dziecko reagują na swoje emocjonalne sygnały, jest podstawą zdrowej więzi.
Jednak depresja poporodowa może znacząco utrudnić ten proces przywiązania.
Matki z depresją mogą reagować negatywnie na swoje dzieci lub nie reagować wcale, co prowadzi do zmniejszenia kontaktu fizycznego i emocjonalnego.
Często zdarza się, że rzadziej karmią piersią, bawią się i czytają swoim dzieciom.
Mogą również wykazywać niespójność w opiece nad noworodkiem, co negatywnie wpływa na rozwój więzi między nimi.
Brak zdrowego przywiązania w pierwszych miesiącach życia może prowadzić do różnych negatywnych konsekwencji dla dziecka, takich jak:
- Problemy emocjonalne: Dzieci mogą doświadczać lęku, depresji oraz trudności w regulacji emocji.
- Trudności w relacjach interpersonalnych: Mogą mieć problem z nawiązywaniem i utrzymywaniem zdrowych relacji w późniejszym życiu.
- Zaburzenia rozwoju: Dzieci z niepewnym przywiązaniem mogą mieć opóźnienia w rozwoju społecznym i poznawczym.
- Problemy ze zdrowiem psychicznym: Istnieje większe ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych w późniejszym wieku, w tym zaburzeń lękowych i depresyjnych.
- Niska samoocena: Dzieci mogą rozwijać niską samoocenę i brak zaufania do siebie oraz innych ludzi.
Depresja poporodowa – leczenie
Chociaż codzienne objawy depresji poporodowej mogą czasami być przytłaczające i utrzymywać się dość długo, to jest to zaburzenie z którym można sobie poradzić.
Dzięki połączeniu psychoterapii i samoopieki (a czasem także leków), możesz poczuć się dużo lepiej.
Ponieważ depresja okołoporodowa zaliczana jest do zaburzeń depresyjnych (nastroju), postępowanie terapeutyczne jest bardzo ważne i podobne jak w przypadku innych rodzajów depresji.
Różnicą jest to, że należy zwrócić szczególną uwagę na leki przeciwdepresyjne podczas ciąży i karmienia piersią – substancje w nich zawarte mogą przenikać także do organizmu dziecka.
Specjalista najtrafniej oceni optymalne rozwiązanie i dobierze odpowiedni lek, aby nie ucierpiało ani dziecko, ani mama.
Co jeżeli pojawią się u Ciebie wątpliwości wobec leczenia farmakologicznego?
Zawsze warto dokładnie dopytać lekarza o działanie przepisywanych leków, ich ewentualne skutki uboczne oraz alternatywne rozwiązania.
Psychoterapia jest często pierwszą linią obrony w leczeniu depresji okołoporodowej każdej mamy.
Podczas terapii zaczniesz lepiej rozumieć swoją diagnozę i jej wpływ na Twoje życie.
Terapeuta będzie również pracował z Tobą, aby opracować strategie zmniejszające nasilenie objawów, istotnym celem terapii jest nastrój: jego wpływ na Ciebie i adekwatne nim zarządzanie.
Istnieje kilka form psychoterapii, ale w szczególności dwie z nich zostały zbadane w leczeniu depresji okołoporodowej.
- Terapia poznawczo-behawioralna (cognitive behavioral therapy, CBT) zajmuje się głównie negatywnymi wzorcami myślenia i zachowania. Podczas sesji będziesz pracowała nad identyfikacją i przeformułowaniem negatywnych schematów myślenia. Może to pomóc Ci także rozpoznać, jak twoje myślenie wpływa na twoje emocje i ogólne samopoczucie.
- Terapia interpersonalna (systemowa) jest również skuteczna w leczeniu depresji okołoporodowej. Ten rodzaj terapii koncentruje się na leczeniu problemów interpersonalnych, które uważa się za przyczyniające się do rozwoju depresji, w celu dostosowania społecznego i poprawy relacji z innymi (szczególnie bliskimi) ludźmi.
Czy depresja poporodowa jest uleczalna?
Tak, depresja poporodowa jest uleczalna.
Istnieje wiele skutecznych metod leczenia, które mogą pomóc kobietom w powrocie do zdrowia.
Wsparcie terapeutyczne, leki oraz techniki radzenia sobie mogą znacznie poprawić samopoczucie.
Do czego prowadzi nieleczona depresja poporodowa?
Nieleczona depresja poporodowa może prowadzić do poważnych konsekwencji zarówno dla matki, jak i dla dziecka, w tym:
- Utrata zdolności do opieki nad dzieckiem
- Pogorszenie relacji rodzinnych
- Zwiększone ryzyko depresji lub innych problemów psychicznych w przyszłości
- Problemy zdrowotne związane z chronicznym stresem
- Długoterminowe efekty dla dziecka, w tym problemy emocjonalne i rozwojowe
Zapobieganie depresji poporodowej i metody samopomocy
Tak, jak są czynniki zwiększające ryzyko depresji poporodowej, tak i (na szczęście) są czynniki, którymi to ryzyko można obniżyć.
Do czynników zapobiegawczych należą:
- pozytywna relacja z własną matką – zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu
- pozytywna relacja z ojcem dziecka – nawet jeżeli nie pozostajesz w związku z ojcem dziecka, a nawet jeżeli będziesz wychowywać dziecko z kimś innym, nadal warto poświęcić uwagę i wysiłek na wypracowanie przynajmniej poprawnych stosunków z ojcem dziecka
- posiadanie umiejętności skutecznego radzenia sobie ze stresem i lękiem – tych umiejętności można się nauczyć
- dostępność i możliwość uzyskania fachowej pomocy – jeszcze przed porodem warto znaleźć pediatrę, któremu będziesz ufać, a także (w miarę możliwości) wybrać odpowiednich specjalistów na czas ciąży i porodu (położna, lekarz ginekolog)
- wsparcie rodziny – bardzo istotne są pozytywne relacje w rodzinie, warto też jeszcze przed porodem porozmawiać o ich możliwym wsparciu na wypadek trudnych chwil po porodzie; istotne jest również wsparcie partnera
- karmienie piersią
- uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia
Poza powyższymi czynnikami, niezwykle istotne jest też zadbanie o podstawy zdrowego trybu życia.
Dlatego należy zadbać o swoją dietę, aktywność fizyczną i sen, a także pielęgnację swojego ciała i samopoczucia już po porodzie.
Jeżeli masz taką możliwość, korzystaj z pomocy innych (np. ojca lub dziadków dziecka), aby wygospodarować nieco czasu na zadbanie o samą siebie.
Im lepiej będziesz się czuła, tym lepiej będziesz w stanie wykonywać obowiązki wynikające z nowej roli.
Depresja poporodowa… u mężczyzn?
Depresja poporodowa, choć często kojarzona z kobietami, może dotknąć również mężczyzn.
Zjawisko to, nazywane również depresją poporodową u ojców, staje się coraz bardziej dostrzegalne w kontekście wsparcia emocjonalnego i psychologicznego w czasie, gdy na świat przychodzi dziecko.
Mężczyźni mogą doświadczać wielu emocji związanych z narodzinami dziecka, takich jak radość, niepewność, czy obawy o przyszłość.
Te uczucia mogą być potęgowane przez zmiany w życiu rodzinnym, a także przez stres związany z nowymi obowiązkami.
Depresja poporodowa u mężczyzn może objawiać się w różnorodny sposób, w tym poprzez uczucie smutku, drażliwość, problemy ze snem, a także trudności w nawiązywaniu bliskich relacji z nowo narodzonym dzieckiem.
Warto zwrócić uwagę, że mężczyźni często nie szukają pomocy w obliczu tych trudności z obawy przed stygmatyzacją lub osądzeniem.
Dlatego ważne jest, aby partnerskie wsparcie oraz świadomość tego zjawiska były promowane w społeczeństwie.
Rozmowy o emocjach, terapia czy grupy wsparcia mogą pomóc mężczyznom przejść przez ten trudny czas, a także poprawić jakość życia rodzinnego i relacji z dzieckiem.
Podsumowanie
Krótko po porodzie, kobiety często doświadczają tzw. „baby blues” – depresja poporodowa to czas stresu, smutku, niepokoju, samotności, zmęczenia lub płaczliwości.
Jednak niektóre kobiety (wg. niektórych szacunków, nawet 20% młodych matek), doświadczają znacznie poważniejszych zaburzeń nastroju – depresji poporodowej.
W przeciwieństwie do smutku poporodowego, depresja raczej nie ustępuje samoistnie.
Pojawia się kilka dni, a czasem nawet miesiące po urodzeniu dziecka i bez leczenia może utrzymywać się wiele miesięcy.
Depresja poporodowa może utrudniać Ci przetrwanie dnia i wpływać na twoją zdolność do dbania o dziecko lub siebie.
Depresja poporodowa może dotknąć każdą kobietę i nie warto jej ignorować.
Jak możesz sobie pomóc?Źródła
- Maliszewska K., Preis K., (2014) Terapia depresji poporodowej – aktualny stan wiedzy, Ann. Acad. Med. Gedan. 44, 105-111
- Kossakowska K. (2013) Profilaktyka depresji poporodowej – rola personelu medycznego w rozpoznawaniu czynników ryzyka i symptomów choroby, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, Tom 19, Nr 4, 463–468
- Małus A., Szyluk J., Galińska-Skok B., Konarzewska B., (2016) Występowanie depresji poporodowej a jakość relacji w związku, Psychiatria Polska; 50(6): 1135–1146
- Fejfer-Szpytkoa J., Włodarczyka J., Trąbińska-Haduch M., (2016) Rozpoznanie sytuacji matek małych dzieci w temacie depresji poporodowej i zaburzeń nastroju, Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 15 Nr 3
- Jaeschke R., Siwek M., Dudek D., (2012) Poporodowe zaburzenia nastroju – update 2012, Neuropsychiatria i Neuropsychologia; 7, 3: 113–121
- Maliszewska K., Świątkowska-Freund M., Bidzan M., Preis K., (2017) Ryzyko depresji poporodowej a cechy osobowości i wsparcie społeczne. Polskie przesiewowe badanie obserwacyjne matek 4 tygodnie i 3 miesiące po porodzie, Psychiatria Polska; 51(5): 889–898
- Murray L., Cooper P., (1997). EDITORIAL: Postpartum depression and child development, Psychological Medicine, 27(2), 253-260
- Leśniewska, M., Budzyńska, J., Kozioł, I., & Milanowska, J. (2021). Depresja poporodowa u mężczyzn–rzadko rozumiany częsty problem. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 27(3), 248-251.
