Zaburzenia nerwicowe: 5 faktów, które Cię zaskoczą

Kiedy codzienne napięcia i stres przekraczają granice normalnej adaptacji, mogą prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak zaburzenia nerwicowe.

Czym charakteryzują się te zaburzenia i jak można im zaradzić?

Podaruj terapię w prezencie

Zaburzenia nerwicowe – najważniejsze informacje na początek

Zaburzenia nerwicowe nazywane są również zaburzeniami lękowymi.

Mogą być przyczyną mnóstwa uciążliwych dolegliwości – zarówno psychicznych, jak i fizycznych, które trudno jest powiązać z lękiem.

Ta niejednolita grupa schorzeń różni się specyficznymi objawami, ich czasem trwania, podatnością na leczenie.

Można się spotkać z opinią, że nerwica to choroba cywilizacyjna.

Świadczy o tym choćby jej rozpowszechnienie.

Objawy nerwicy przynajmniej raz w ciągu całego życia ma około 25% ludzi, a u 12% objawy przybierają taką formę i są tak nasilone, że wymagają leczenia.

Nerwica przeważnie dotyka ludzi młodych – w wieku od dwudziestu do czterdziestu lat.

Co to są zaburzenia nerwicowe? 

Zaburzenia nerwicowe to kategoria zaburzeń psychicznych, które są związane z nadmiernym lękiem, stresem oraz innymi negatywnymi emocjami, wpływającymi na codzienne funkcjonowanie. Objawy mogą mieć zarówno charakter psychiczny, jak i somatyczny, a ich źródła mogą leżeć w genetyce, biologii oraz czynnikach środowiskowych.

Przyczyny zaburzeń nerwicowych

Zaburzenia nerwicowe mogą wynikać z kombinacji czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych.

Stresujące wydarzenia życiowe, traumy z dzieciństwa, czy chroniczny stres to częste czynniki wywołujące nerwice.

Wiele osób boryka się z nadmiernymi wymaganiami społecznymi, co może prowadzić do przeciążenia psychicznego.

Leczenie zaburzeń nerwicowych

Leczenie nerwicy zależy od jej typu oraz nasilenia objawów. Podstawowe metody leczenia to:

• Psychoterapia: najczęściej stosowana forma terapii, m.in. terapia poznawczo-behawioralna (CBT).
• Farmakoterapia: stosowanie leków przeciwlękowych i antydepresyjnych, często jako wsparcie psychoterapii.
• Techniki relaksacyjne: joga, medytacja, treningi oddechowe pomagają w zmniejszeniu napięcia emocjonalnego.”

W dalszej części artykułu znajdziesz pięć nieoczywistych i mało znanych faktów na temat zaburzeń nerwicowych.

Fakt 1: Nerwica ma wiele twarzy i nazw

Około 200 lat temu pojęcie „nerwica” zaczęło być używane w medycynie, jednak pierwsze opisy objawów tych zaburzeń sięgają czasów starożytnych. Już Hipokrates, słynny grecki lekarz, opisywał pewne symptomy, nazywając je „histerią”. W miarę rozwoju nauki o ciele i umyśle, rozwijały się też definicje zaburzeń.

Więcej o objawach nerwicy

 

W Polsce przez wiele lat obowiązywała klasyfikacja sformułowana przez Antoniego Kępińskiego, który wyróżniał następujące rodzaje nerwic:

• nerwica histeryczna – kiedy lęk i emocje objawiają się poprzez ciało, np. paraliżując człowieka do tego stopnia, że nie jest w stanie normalnie funkcjonować.
• nerwica hipochondryczna – osoba jest przekonana, że cierpi na poważną chorobę, nawet jeśli wszystkie badania wskazują, że jest zdrowa.
• nerwica natręctw – osoby zmagające się z tym typem nerwicy mają obsesyjne myśli i czują przymus wykonywania pewnych czynności, np. wielokrotnego mycie rąk.
• nerwica depresyjna – dominują tutaj uczucia smutku, bezsilności i apatii, które mogą sparaliżować życie codzienne.

Chociaż ten podział jest wciąż używany przez niektórych specjalistów, obecnie obowiązuje bardziej nowoczesna klasyfikacja ICD-10, która obowiązuje w Polsce od 1996 roku.

Zgodnie z nią obecnie diagnozuje się następujące zaburzenia:

• Zaburzenia lękowe w postaci fobii (w tym: agorafobia, fobia społeczna i specyficzne fobie, takie jak lęk przed pająkami). Osoba unika sytuacji, które teoretycznie nie są groźne, ale dla niej wydają się przerażające. Nawet myśl o konfrontacji z fobią może wywołać silną reakcję lękową, jak przyspieszone bicie serca czy duszności.
• Inne zaburzenia lękowe (w tym: lęk uogólniony i napady paniki). Lęk nie jest związany z konkretną sytuacją, lecz pojawia się nagle i często towarzyszą mu gwałtowne objawy fizyczne, takie jak zawroty głowy czy pocenie się.
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – dominują natrętne myśli, które pojawiają się mimo sprzeciwu chorego, oraz rytualne czynności, które muszą zostać wykonane, np. kilkukrotne sprawdzenie, czy drzwi są zamknięte.
• Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne – pojawiają się po wyjątkowo stresującym wydarzeniu, takim jak wypadek lub utrata bliskiej osoby. Często trauma prowadzi do problemów z przystosowaniem się do nowej rzeczywistości, a to z kolei wpływa na codzienne funkcjonowanie.
• Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) – objawy te polegają na odcięciu połączenia między różnymi funkcjami psychicznymi, takimi jak pamięć czy kontrola ruchów ciała. Może to objawiać się np. niedowładem w ręce po traumatycznym wydarzeniu.
• Zaburzenia somatyczne  (w tym zaburzenie hipochondryczne i zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną) osoby doświadczają fizycznych dolegliwości, które nie mają wyjaśnienia medycznego, jak np. ból brzucha, mimo braku problemów zdrowotnych. Często towarzyszy im niepokój o stan zdrowia i poszukiwanie kolejnych badań i diagnoz.

Fakt 2: Zaburzenia nerwicowe powodują fizyczny ból

Główne objawy zaburzeń nerwicowych to lęk i towarzyszące mu zaburzenia wegetatywne, czyli objawy fizyczne.

Właśnie tak – zaburzenia nerwicowe, choć są problemami psychicznymi, mogą wywoływać realny ból fizyczny. 

Osoby cierpiące na te zaburzenia mogą doświadczać różnorodnych objawów somatycznych, które bywają trudne do odróżnienia od symptomów fizycznych chorób. 

Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą bóle głowy, bóle brzucha, napięcie mięśniowe, a nawet zaburzenia pracy serca, takie jak kołatanie serca czy duszności. Wszystko to może sprawiać wrażenie poważnej choroby, choć wyniki badań często nie wskazują na żadne fizyczne nieprawidłowości.

Jak to możliwe, że umysł wywołuje ból w ciele? Nasze ciało i umysł są ze sobą ściśle powiązane. W sytuacjach stresowych organizm uwalnia hormony, takie jak kortyzol i adrenalina, które przygotowują nas do walki lub ucieczki. Krótkotrwały stres mobilizuje organizm, ale przewlekły stres, który towarzyszy nerwicom, przeciąża układ nerwowy i prowadzi do ciągłego napięcia.

W efekcie mięśnie pozostają napięte, co może powodować bóle pleców, karku czy kończyn. Długotrwałe napięcie mięśniowe może też prowadzić do zaburzeń snu, pogłębiając zmęczenie i dyskomfort fizyczny.

Jednym z najbardziej przerażających objawów, jakie mogą towarzyszyć zaburzeniom nerwicowym, jest ból w klatce piersiowej, przypominający objawy zawału serca. Osoba z nerwicą może doświadczać silnych kołatań serca, trudności z oddychaniem, ucisku w klatce piersiowej, a nawet omdlenia.

Mimo że takie symptomy wyglądają jak klasyczne oznaki problemów kardiologicznych, badania często nie wykazują żadnych anomalii. To, co odczuwane jest jako ból fizyczny, w rzeczywistości może być reakcją organizmu na psychiczne obciążenie i przewlekły stres.

U osób z nerwicą histeryczną objawy fizyczne mogą być tak intensywne, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Przykładem może być chwilowa utrata zdolności poruszania się, mimo że pod względem medycznym nie ma żadnych uszkodzeń ciała. W takich przypadkach ciało reaguje na nieprzepracowane traumy lub skumulowany stres w sposób dramatyczny, manifestując problemy emocjonalne poprzez symptomy fizyczne.

Fakt 3: Zaburzenia nerwicowe mogą być dziedziczne

Podobnie jak zmieniały się poglądy na to, czym charakteryzuje się dany rodzaj zaburzeń lękowych i jak się objawia, zmianom też ulegały poglądy na temat tego, co jest ich przyczyną.

Niestety, nadal nie zostało to do końca wyjaśnione, a w literaturze wciąż spotyka się zupełnie sprzeczne ze sobą teorie.

Wśród przyczyn zaburzeń lękowych najczęściej wymienia się czynniki środowiskowe i biologiczne.

Czynniki środowiskowe obejmują wymagania społeczne, nasze role w społeczeństwie oraz próby sprostania codziennym obowiązkom – w pracy, rodzinie i życiu osobistym.

Codzienny stres, presja, a także traumatyczne wydarzenia, takie jak wypadki, mogą prowadzić do pojawienia się zespołu stresu pourazowego lub fobii. Również przewlekły stres, który towarzyszy nam na co dzień, jest częstą przyczyną zaburzeń lękowych.

Jednak nie każde trudne doświadczenie prowadzi do zaburzeń lękowych. Dwie osoby z podobnym bagażem doświadczeń mogą zareagować zupełnie inaczej – jedna może cierpieć na zaburzenia nerwicowe, podczas gdy druga poradzi sobie z nimi bez większych trudności.

Na te różnice wpływają również indywidualne predyspozycje psychiczne, czyli tzw. czynniki biologiczne.

Biologia odgrywa kluczową rolę w tym, jak radzimy sobie ze stresem i lękiem. Na zaburzenia nerwicowe mogą wpływać zarówno ogólny stan zdrowia, jak i cechy osobowości, temperament, czy konstrukcja psychiczna. 

Dzięki postępom w nauce wiemy, że określone struktury mózgu są bezpośrednio zaangażowane w reakcje lękowe. U osób z zaburzeniami nerwicowymi często występują nieprawidłowości w działaniu neuroprzekaźników – substancji chemicznych odpowiedzialnych za przekazywanie impulsów nerwowych między komórkami mózgowymi.

Prawidłowa ilość tych substancji jest kluczowa dla sprawnego funkcjonowania układu nerwowego, a jej zaburzenia mogą prowadzić do problemów z kontrolą lęku.

Neuroprzekaźniki, takie jak dopamina, serotonina i noradrenalina, odgrywają istotną rolę w regulacji nastroju i poziomu lęku. Zaburzenia w ich produkcji, absorpcji lub ponownym wychwycie mogą prowadzić do problemów emocjonalnych, w tym do rozwinięcia się zaburzeń nerwicowych.

Dobrą wiadomością jest to, że istnieją leki, które mogą poprawić równowagę neuroprzekaźników. Choć nazywa się je lekami przeciwdepresyjnymi, często są one skuteczne również w leczeniu zaburzeń lękowych. Dzięki temu pacjenci cierpiący na nerwice lękowe mogą zyskać skuteczne wsparcie farmakologiczne.

Sposób, w jaki funkcjonuje mózg, oraz równowaga neuroprzekaźników może być częściowo uwarunkowana genetycznie. To tłumaczy, dlaczego lęki częściej występują u bliźniąt jednojajowych niż dwujajowych oraz wśród członków tej samej rodziny.

Jeżeli jeden z rodziców cierpi na zaburzenia lękowe, istnieje większe prawdopodobieństwo, że jego dzieci również będą podatne na podobne problemy.

Fakt 4: (Nie)dobrana para: zaburzenia nerwicowe i alkohol

Osoby z zaburzeniami lękowymi szukają – świadomie lub nie – sposobów na to, jak samemu sobie łatwo i szybko przynieść ulgę. Szybko odkrywają, że łatwo stres i lęk zwalcza alkohol.

Ta forma „autoterapii” może jednak bardzo szybko przerodzić się w uzależnienie. Nawet około połowa osób uzależnionych od alkoholu może jednocześnie cierpieć z powodu zaburzeń nerwicowych. Ich uzależnienie wynika z prób zwalczania lęku “metodą”.

Trzeba przyznać, że alkohol posiada działanie redukujące lęk. Osoby nieśmiałe stają się śmielsze, a osoby cierpiące, na przykład na fobię społeczną, minimalizują ten rodzaj lęku. Często wraz z nim znikają też wszelkie zahamowania, co może być przyczyną wielu kłopotów, nie tylko na gruncie towarzyskim, ale też prawnym (szczególnie, gdy po alkoholu taka osoba staje się agresywna).

Ktoś, kto cierpi z powodu zaburzeń nerwicowych ma poważny problem. Jeśli do niego dołączy uzależnienie od alkoholu, problem staje się dwukrotnie większy i absolutnie nie można go bagatelizować.

Jeżeli zdecydujesz się na leczenie nerwicy, konieczne jest szczere przedstawienie sprawy lekarzowi lub psychologowi.  Powinien on zalecić taką terapię, która uwzględni powiązanie lęku i nałogu.

Informacja o częstym piciu produktów alkoholowych jest dla lekarza ważna również z tego względu, że wpływa na decyzję o wyborze leków. W leczeniu nerwic często stosuje się leki z grupy benzodiazepin, które mogą uzależniać oraz nie mogą być w żadnym wypadku łączone z alkoholem.

Alkohol nie rozwiązuje problemów, zwykle tylko je pogłębia – warto o tym pamiętać sięgając po piwo, kieliszek wina czy wódkę.

Fakt 5: Co nas nie zabije… – nerwica czyni silniejszym

Choć w trakcie trwania choroby i jej leczenia trudno w to uwierzyć, to wiele na to wskazuje, że nerwica czyni silniejszym. Osoby, które pokonały swoje lęki, otrzymują ogromną szansę.

Ktoś, kto żyje w nieustannym strachu, w każdej chwili obawia się śmierci, a mimo to kolejnego dnia wstaje i wykonuje swoje obowiązki, ma w sobie niesamowitą moc. Lęk dostarcza mu ogromnej siły. Gdy tylko uda się go pokonać i lęk odejdzie – siła pozostanie. Można ją wykorzystać w dowolny sposób.

Zaburzenia nerwicowe można postrzegać jako niesłychane nieszczęście. Można jednak spojrzeć też na nie, jako na coś, co stwarza nowe możliwości. Od Ciebie zależy czy i jak je wykorzystasz.

Źródła

• Klimkiewicz, A., Klimkiewicz, J., Jakubczyk, A., Kieres-Salomoński, I., & Wojnar, M. (2015). Współwystępowanie uzależnienia od alkoholu z innymi zaburzeniami psychicznymi. Część I. Epidemiologia podwójnego rozpoznania. Psychiatria Polska, 49(2).
• Oniszczenko, W. (2011). Genetyka osobowości: krótki przegląd najnowszych badań. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 6(3-4), 113-119.
• Nitsch, K., Jabłoński, M., Samochowiec, J., & Kurpisz, J. (2015). Zaburzenia pod postacią somatyczną: problematyczne zjawisko—problematyczna diagnoza. Psychiatria, 12(2), 77-84.
• Aleksandrowicz, J. W. (2019). „Zaburzenia” czy „zaburzenie” nerwicowe?. Psychiatria Polska, 53(2).