Nerwica depresyjna – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Nieustannie pogorszony nastrój, smutek utrzymujący się latami, nieuzasadnione poczucie lęku, drażliwość i zmienność nastrojów…

Znasz to?

Jeśli tak, to nie lekceważ objawów: mogą być sygnałem nerwicy depresyjnej.

Choroba ta bywa często nierozpoznana i przez wiele osób traktowana jest jak cecha charakterologiczna („ma skłonność do lęków i smutku”), z którą nie da się nic zrobić.

Dowiedz się co wyróżnia nerwicę depresyjną, jak się ją diagnozuje, jakie są jej przyczyny oraz jak możesz pomóc sobie lub najbliższym.

Bezpłatny test na depresję

Nerwica depresyjna, co warto o niej wiedzieć?

Nerwica depresyjna, znana również jako dystymia, to zaburzenie nastroju, które może trwać przez wiele lat.

Cechuje ją ciągłe uczucie smutku i obniżony nastrój, jednak objawy nie są tak silne, jak w przypadku ciężkiej depresji.

Z tego powodu wiele osób z tym zaburzeniem funkcjonuje w miarę normalnie, nie zdając sobie sprawy, co dokładnie wpływa na ich samopoczucie.

Dystymia często pojawia się w okresie dojrzewania i bywa dziedziczna – osoby, których bliscy cierpieli na depresję, są bardziej narażone na jej wystąpienie.

Chociaż objawy są przewlekłe, chorzy mogą być postrzegani przez otoczenie jako osoby ciągle niezadowolone, pesymistyczne i marudne. To sprawia, że często pozostają bez diagnozy, myśląc, że taki stan jest po prostu częścią ich osobowości.

Pomimo tego, że objawy dystymii są mniej intensywne niż w przypadku ciężkiej depresji, nie oznacza to, że można je ignorować.

Osoby cierpiące na nerwicę depresyjną mogą także doświadczać innych problemów, takich jak niepokój, nadużywanie alkoholu czy narkotyków, a nawet napady lęku.

Lęk ten często jest nieuzasadniony i może wywoływać u chorego silny strach przed zagubieniem się w otaczającym świecie lub o swoje życie.

Warto również dodać, że w Polsce dystymia występuje rzadziej niż w innych krajach Europy, dotykając około 0,9% kobiet i 0,4% mężczyzn.

Mimo to, nie należy bagatelizować jej objawów – długotrwałe życie z obniżonym nastrojem może znacząco obniżyć jakość życia.

Choroba często prowadzi do epizodów ciężkiej depresji, dlatego tak ważne jest, aby jak najwcześniej szukać pomocy.

Nerwica depresyjna a depresja nerwicowa

Należy odróżnić nerwicę depresyjną od depresji nerwicowej (lękowej).

W nerwicy depresyjnej objawami dominującymi są objawy nerwicowe, a wiodącym objawem jest lęk, niepokój, fobie.

Natomiast w depresji nerwicowej dominują objawy depresyjne takie jak: zaburzenia nastroju, problemy ze snem, spowolnienie lub podniecenie ruchowe, zmęczenie, problemy z koncentracją, decyzyjnością, obniżone poczucie własnej wartości czy myśli samobójcze.

Czasami postawienie jednoznacznej diagnozy czy chory ma depresję nerwicową czy nerwicę depresyjną jest trudne. Zwłaszcza u pacjentów, u których objawy afektywne i lękowe mają podobne nasilenie. Wtedy często mówi się o mieszanych zaburzeniach lękowo-depresyjnych.

Dystymia i depresja – główne różnice

Depresja i dystymia to oba zaburzenia nastroju, ale różnią się pod względem intensywności i długości trwania objawów.

Depresja (czyli ciężka depresja) charakteryzuje się głębokim uczuciem smutku, beznadziei i utraty zainteresowania życiem, które trwa przez większość dnia, niemal codziennie, przez co najmniej dwa tygodnie.

Objawy mogą obejmować znaczną utratę energii, trudności w koncentracji, zaburzenia snu i apetytu, a także myśli samobójcze. Depresja jest często bardziej intensywna i może prowadzić do poważnych problemów w codziennym funkcjonowaniu.

Dystymia, z kolei, to przewlekła forma depresji o łagodniejszym nasileniu. Objawy dystymii obejmują długotrwałe uczucie smutku i przygnębienia, które utrzymuje się przez co najmniej dwa lata, ale nie są tak intensywne jak w przypadku ciężkiej depresji.

Osoby z dystymią mogą funkcjonować w codziennym życiu, ale ich nastroje są ciągle obniżone, co wpływa na ich ogólne samopoczucie i jakość życia.

Podsumowując, główną różnicą między depresją a dystymią jest intensywność i czas trwania objawów. Depresja jest bardziej intensywna i często wymaga pilnej interwencji, podczas gdy dystymia to przewlekłe, lecz mniej intensywne zaburzenie nastroju.

Nerwica depresyjna u dzieci

Nerwica depresyjna może pojawić się również u dzieci. Do czynników zewnętrznych sprzyjających jej rozwojowi zalicza się m.in. zaburzone relacje z opiekunami czy zdarzenia związane ze stratą.

Dystymia może pojawić się u dziecka na skutek traumatycznego wydarzenia, rozwodu rodziców, śmierci bliskiej osoby czy utraty ważnego przyjaciela.

Jak rozpoznać nerwicę depresyjną?

Początek choroby jest często trudny do uchwycenia, ponieważ na ogół nie poprzedza go jakieś specyficzne, ułatwiające diagnozę wydarzenie.

Nerwicę depresyjną możemy rozpoznać po pogarszającym się nastroju i smutku, który utrzymuje się przez dłuższy czas.

Objawy jej towarzyszące nie są jednak tak silne jak przy depresji umiarkowanej czy ciężkiej, dlatego pacjenci potrafią dość dobrze funkcjonować społecznie i zawodowo. Często wymaga to od nich sporego wysiłku.

Więcej o objawach nerwicy

Kryteria diagnostyczne nerwicy depresyjnej

Diagnozując nerwicę depresyjną należy zwrócić uwagę na czas trwania objawów. Jeśli występują one nieprzerwanie przez co najmniej dwa lata, a w ciągu tego czasu okres remisji (braku objawów) nie trwa dłużej niż dwa miesiące można podejrzewać nerwicę depresyjną.

Kolejnym kryterium jest występowanie przynajmniej dwóch z wymienionych niżej objawów:

• nieuzasadnione odczuwanie lęku, który dotyczy zarówno sytuacji typu utrata pracy jak i lęku, który nie ma żadnego uzasadnienia,
• drażliwość, zmienność nastroju,
• poczucie beznadziei, utrata sensu życia,
• kłopoty ze snem (zbyt długi lub zbyt krótki),
• spadek energii, zmęczenie,
• zaniżona samoocena,
• kłopoty z koncentracją,
• brak apetytu.

Pacjenci z tym schorzeniem mogą również borykać się z różnymi, niewyjaśnionymi dolegliwościami natury somatycznej.

Miewają częste bóle głowy i brzucha, zaburzenia czynności serca, bóle kręgosłupa czy dysfunkcje dotyczące funkcjonowania narządów płciowych.

W zależności od wieku, w którym u pacjenta pojawiły się pierwsze objawy choroby, wyróżnia się dwie jej postacie:

• dystymię wczesną (z początkiem dolegliwości przed 21. rokiem życia)
• dystymię późną (z pierwszymi objawami po ukończeniu 21. roku życia)

Inne objawy towarzyszące to:

• niechęć do kontaktów towarzyskich,
• nuda,
• pustka,
• lęk,
• napięcie psychiczne,
• brak chęci życia.

Zdarza się, że chorzy zaniedbują podstawowe czynności takie jak np. dbanie o higienę osobistą, a codzienne sprawy stanowią dla nich ogromne wyzwanie.

Osoby z zaburzeniami nerwicowymi często nie potrafią radzić sobie z lękiem, co wywołuje u nich przewlekły strach i niepokój.

Długotrwałe odczuwanie takich negatywnych emocji może prowadzić do poczucia bezsilności i wyczerpania, które przypominają bardziej depresję.

Nerwica depresyjna rozwija się czasami na bazie innych zaburzeń, na przykład: borderline, osobowość zależna, narcystyczna, unikająca.

Diagnozowanie nerwicy depresyjnej u dzieci i młodzieży

Nerwica depresyjna u dzieci i młodzieży to zaburzenie, które może być trudne do rozpoznania, ponieważ objawy często przypominają naturalne zmiany zachowania związane z dojrzewaniem.

Jednak jeśli u dziecka przez rok utrzymuje się obniżony nastrój, który objawia się także agresją, irytacją i złością, warto zwrócić na to uwagę. Wiele dzieci zmagających się z tą formą nerwicy przechodzi okresy lepszego samopoczucia, ale w większości czasu są apatyczne, przygnębione i zniechęcone do działania.

Rodzice mogą mylnie interpretować te objawy jako lenistwo lub bunt typowy dla nastolatków.

W przypadku młodzieży wyróżnia się cztery główne formy nerwicy depresyjnej:

1. Forma rezygnacyjna: Młody człowiek odczuwa silną rozbieżność między tym, kim jest, a kim chciałby być. W rezultacie pojawia się poczucie beznadziei, brak sensu życia oraz wycofanie z otaczającego świata. W tej formie istnieje duże ryzyko prób samobójczych, dlatego wymaga szczególnej uwagi i wsparcia.
2. Forma buntownicza: Charakteryzuje się nagłymi wybuchami złości i buntu, często prowadzącymi do nieposłuszeństwa czy nawet agresji. Młodzież z tą formą zaburzenia może przejawiać gwałtowne reakcje na różne sytuacje, co może być mylnie postrzegane jako „trudny charakter”.
3. Forma apatyczna: Dziecko stopniowo wycofuje się z kontaktów z rówieśnikami, staje się samotnikiem i przestaje interesować się nauką oraz aktywnościami, które wcześniej sprawiały mu radość. Nastrój jest stale obniżony, co wpływa na codzienne funkcjonowanie.
4. Forma labilna: To najtrudniejsza do zdiagnozowania postać choroby, ponieważ cechuje się częstymi zmianami nastroju. Okresy buntu i agresji przeplatają się z chwilami normalnego zachowania, co utrudnia rozpoznanie problemu. Choroba może okresowo ustępować, co dodatkowo myli rodziców i opiekunów.

Jeśli zauważasz u swojego dziecka któreś z powyższych objawów, nie warto ich ignorować. Często dzieci i młodzież nie potrafią same wyrazić, co naprawdę czują, dlatego mogą potrzebować wsparcia, by poradzić sobie z trudnymi emocjami.

Wizyta u specjalisty, psychoterapeuty lub psychiatry może pomóc w postawieniu diagnozy i opracowaniu planu leczenia, który może znacznie poprawić jakość życia dziecka i jego relacje z otoczeniem.

Bezpłatny test: na jaką nerwicę cierpisz?

 

Przyczyny nerwicy depresyjnej

Przyczyny nerwicy depresyjnej są trudne do jednoznacznego określenia, ponieważ mają one różnorodne podłoże.

Zazwyczaj wymienia się trzy główne grupy czynników: biologiczne, genetyczne oraz środowiskowe.

Czynniki biologiczne i genetyczne: nerwica depresyjna może mieć swoje źródło w uwarunkowaniach biologicznych, zwłaszcza tych związanych z funkcjonowaniem układu nerwowego.

Jeśli ktoś w rodzinie cierpiał na zaburzenia lękowe lub depresyjno-lękowe, ryzyko pojawienia się tego typu problemów u innych członków rodziny wzrasta.

Choroba ta może być także związana z zaburzeniami pracy neuroprzekaźników w mózgu – substancji odpowiedzialnych za przekazywanie sygnałów między komórkami nerwowymi.

Gdy ich działanie jest zakłócone, może dojść do rozwoju zaburzeń nastroju, takich jak nerwica depresyjna.

Czynniki środowiskowe: wydarzenia traumatyczne, takie jak silne stresy czy trudne sytuacje życiowe, również odgrywają znaczącą rolę w rozwoju tej choroby.

Szczególnie ważne są doświadczenia z dzieciństwa – przemoc, zaniedbanie czy strata bliskiej osoby mogą pozostawić głębokie ślady, które w późniejszym czasie przyczyniają się do rozwoju nerwicy depresyjnej.

Ponadto, poważne choroby fizyczne mogą wywołać nerwicę depresyjną, zwłaszcza gdy wiążą się z chronicznym bólem, ograniczeniami lub długotrwałym leczeniem.

Warto również wspomnieć o zaburzeniach hormonalnych, które mogą wpływać na nastrój i zwiększać ryzyko wystąpienia tej choroby.

Nerwica depresyjna u osób starszych: u osób starszych często spotyka się nerwicę depresyjną w kontekście trudności z codziennym funkcjonowaniem.

Utrata bliskich, poczucie osamotnienia, izolacja czy pogorszenie sprawności fizycznej i intelektualnej mogą prowadzić do obniżenia nastroju, a w efekcie do rozwoju nerwicy depresyjnej. U seniorów często pojawiają się także inne choroby towarzyszące, które dodatkowo pogarszają stan psychiczny.

Negatywny obraz siebie: osoby cierpiące na nerwicę depresyjną często mają pesymistyczny obraz swojej przyszłości i siebie samych. W konsekwencji nawet najmniejsze problemy stają się dla nich trudne do rozwiązania, co pogłębia uczucie beznadziei.

Chorzy odczuwają lęk przed przyszłością i tracą motywację do działania, co jeszcze bardziej nasila ich trudności w codziennym funkcjonowaniu.

Jak wrócić do zdrowia? Leczenie nerwicy depresyjnej

Pomimo iż objawy związane z opisywanym problemem są znacznie mniej nasilone niż te pojawiające się w depresji dystymia powinna być leczona.

Dolegliwości towarzyszące chorobie mogą w znacznym stopniu zaburzać funkcjonowanie chorego zarówno w rodzinie, jak i na gruncie zawodowym.

Osoby cierpiące na nerwicę depresyjną są w większym stopniu narażone (niż średnia w populacji) na wystąpienie depresji.

Pacjenci z tym schorzeniem mogą uzależniać się od różnych substancji psychoaktywnych: sięgać po alkohol czy narkotyki po to, aby pozornie złagodzić występujące objawy choroby.

Jeśli zaobserwujemy u siebie wyżej wymienione objawy warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu, które może zlecić badania, aby wykluczyć zdrowotne przyczyny depresyjnego nastroju.

Farmakoterapia w dystymii

Farmakoterapia w leczeniu dystymii, czyli przewlekłej postaci depresji, polega głównie na stosowaniu leków przeciwdepresyjnych.

Najczęściej stosowane są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które pomagają zwiększyć poziom serotoniny w mózgu, poprawiając nastrój i redukując objawy depresji.

W niektórych przypadkach lekarz może również przepisać inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) lub inne leki przeciwdepresyjne, takie jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD).

Farmakoterapia zazwyczaj jest stosowana równolegle z psychoterapią, co zwiększa skuteczność leczenia.

Poprawa nastroju może nastąpić po kilku tygodniach regularnego stosowania leków, dlatego ważna jest cierpliwość i systematyczność w terapii. Leki te są zazwyczaj dobrze tolerowane, choć mogą występować efekty uboczne, takie jak bóle głowy, nudności czy zmęczenie, które zwykle ustępują z czasem.

Psychoterapia w dystymii

Ogromną rolę odgrywa również psychoterapia, podczas której chorzy często rozmawiają o swoich uczuciach, myślach, co jest niezwykle ważne zwłaszcza wtedy, gdy pacjent uczy się jak sobie z nimi radzić.

Terapia nerwicy depresyjnej jest zwykle trudniejsza niż w przypadku „zwykłej” depresji, gdyż zaburzenia pojawiające się w chorobie są uporczywe i silnie utrwalone.

Równie efektywna jak tradycyjna psychoterapia jest psychoterapia online, która jest wygodniejsza i bardziej dostępna dla szerokiej gupry pacjentów.

Aby chory mógł poradzić sobie z objawami musi uświadomić sobie ich przyczyny i nauczyć się czerpać radość i zadowolenie z życia. Psychoterapia daje mu do tego odpowiednie narzędzia.

Najlepsze techniki i ćwiczenia relaksacyjne

 

Samoświadomość własnej choroby i tego z czym się ona wiąże, często pomaga pacjentowi w wychodzeniu z choroby. Dlatego obok farmako- i psychoterapii równie ważna jest psychoedukacja chorego i jego rodziny.

Wybór konkretnej metody leczenia zależny jest od nasilenia objawów i od ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Psychoterapia jako metoda pierwszego rzutu jest szczególnie polecana w przypadku dzieci i młodzieży.

Preparaty ziołowe na nerwicę

Korzystny wpływ na leczenie mogą mieć również preparaty ziołowe. Łagodzą one objawy, działają uspokajająco i relaksująco.

Wśród ziół na nerwicę wymienić należy: melisę, korzeń kozłka lekarskiego, szyszki chmielu, dziurawiec, lipę, ziele męczennicy cielistej, kwiat lawendy lekarskiej.

Nie należy ich jednak nadużywać. Ich stosowanie wraz z zaleconymi lekami warto skonsultować ze specjalistą.

Zioła na nerwicę – praktyczny przegląd

 

Leczenie dzieci z dystymią

Jeśli objawy nerwicy depresyjnej utrzymują się u dziecka przez dłuższy czas warto udać się z nim do specjalisty, który zleci dodatkowe badania pozwalające wykluczyć choroby somatyczne takie jak np. niedoczynność tarczycy, depresję, zaburzenia organiczne czy inne natury psychicznej.

Leczenie dystymii u dzieci polega, podobnie jak u dorosłych, na łączeniu farmakoterapii i psychoterapii. Pamiętajmy jednak, że choroba ta może nawracać.

Psychiatrzy i psycholodzy mają świadomość, że rodzinie jest bardzo trudno postępować właściwie w stosunku do dziecka, cierpiącego na nerwicę. Jednak ich wsparcie i zaangażowanie w życie dziecka jest ważnym elementem wychodzenia z choroby.

Jeśli Twoje dziecko zmaga się z dystymią, czyli przewlekłą depresją, ważne jest, abyś jako rodzic wiedział, jak najlepiej je wspierać. Oto kilka porad, które mogą pomóc:

1. Wspieraj otwartą komunikację: Zachęcaj dziecko do dzielenia się swoimi uczuciami i myślami. Staraj się słuchać bez oceniania i wyrażaj zrozumienie dla jego trudności.
2. Bądź cierpliwy: Dystymia to przewlekłe zaburzenie, więc poprawa może zająć czas. Ważne jest, abyś był cierpliwy i wspierał dziecko w każdej fazie leczenia.
3. Zachęcaj do terapii: Upewnij się, że dziecko uczestniczy w terapii, która może pomóc w radzeniu sobie z objawami. Psychoterapia, w połączeniu z farmakoterapią, jest często kluczowa w leczeniu dystymii.
4. Zadbaj o rutynę: Stabilny harmonogram dnia może pomóc w poprawie samopoczucia dziecka. Regularne posiłki, sen i aktywność fizyczna mogą wpłynąć pozytywnie na jego nastrój.
5. Obserwuj objawy: Zwracaj uwagę na zmiany w zachowaniu dziecka, takie jak zmniejszona energia, wycofanie społeczne czy trudności w nauce. Jeśli objawy się pogarszają, skonsultuj się z lekarzem.
6. Dbaj o siebie: Zajmowanie się dzieckiem z dystymią może być wyzwaniem. Pamiętaj, aby również dbać o swoje zdrowie psychiczne i szukać wsparcia, jeśli jest to potrzebne.

Jak można pomóc sobie samemu?

1. Jeśli ciągle czujesz się smutny, a twoje samopoczucie pogarsza się z dnia na dzień udaj się do lekarza. Jeśli problem dotyka bliskiej Ci osoby również warto ją z nim skontaktować.
2. Pamiętaj, że w nerwicy depresyjnej występuje zwiększone ryzyko samobójstwa, dlatego staraj się obserwować najbliższych, którzy zmagają sie z nerwicą depresyjną. Oznakami planowanej próby samobójczej mogą być: rozdawanie rzeczy, porządkowanie spraw, zachowania autodestrukcyjne, zmienny nastrój, częste mówienie o śmierci lub samobójstwie, wycofanie społeczne, coraz rzadsze wychodzenie z domu.
3. Chcąc sobie pomóc w wychodzeniu z nerwicy lękowej pamiętaj o walce ze stresem, gdyż to właśnie on jest częstym wyzwalaczem choroby. Dobrze sprawdzi się tutaj relaksacja metodą Jacobsona, medytacja czy joga.
4. Warto również zadbać o aktywność fizyczną, gdyż podczas wysiłku fizycznego dochodzi do wytwarzania hormonów szczęścia, czyli endorfin, które mogą w znaczący sposób poprawić nam nastrój.
5. Pamiętaj o odpowiedniej diecie (zróżnicowanej, bez nadmiaru cukrów prostych), unikaniu alkoholu i innych używek, nadmiaru kawy, napoi energetyzujących.
6. Zadbaj o odpowiednią ilość snu i odpowiednie warunki do dobrego wysypiania się, ciszę, relaksację przed snem.
7. W przypadku dziecka z dystymią nie należy bagatelizować jego złego samopoczucia i smutku. Warto poświęcić mu więcej czasu i spróbować porozmawiać o jego problemach, zapytać co je martwi.

Podsumowanie

Nerwica depresyjna to choroba, która może stanowić poważne zagrożenie dla życia, dlatego nie należy lekceważyć jej objawów.

Im wcześniej pacjent trafi do lekarza tym większe szanse na skuteczne leczenie i powrót do normalności.

Pamiętaj, że nerwica depresyjna to choroba przewlekła, z której nie zawsze udaje się wyjść, czasami objawy nie ustępują mimo leczenia. Osoby, które chorowały na nerwicę zawsze są w grupie podwyższonego ryzyka.

Źródła

• Nitka-Siemińska, A., Siemiński, M., Wichowicz, H., & Nyka, W. M. (2005). Dystymia. Psychiatria, 2(1), 40-43.
• Angst J, Ajdacic-Gross V, Rössler W. Klasyfikacja zaburzeń nastroju. Psychiatria Polska. 2015;49(4):663-671.
• Young AH. The psychopharmacology of mood disorders. Journal of Psychopharmacology. 2022;36(5):519-520.
• Maciejasz, M., Łątkowski, W., Timoszuk, S., & Grudecka, A. (2015). Wybrane aspekty jakości życia osób 60+ w Polsce w świetle badań jakościowych. Studia Ekonomiczne, 223, 257-267.