Psycholog a psychoterapeuta – czy to ta sama osoba, a może dwa zupełnie inne zawody?
Wybór między psychologiem a psychoterapeutą może być trudny, zwłaszcza gdy nie wiemy, jakie są różnice w ich kompetencjach.
Czy każda osoba nazywająca się psychoterapeutą to także psycholog?
A może są inne specjalizacje?
W artykule przyjrzymy się bliżej temu, kim jest psycholog, a kim psychoterapeuta, i kiedy warto wybrać każdą z tych opcji.
Trójka specjalistów zdrowia psychicznego
Wśród zawodów dotyczących zdrowia psychicznego, wyróżnić możemy trzech głównych specjalistów – psychiatrę, psychologa i psychoterapeutę.
Trzeba pamiętać, że jedna osoba może jednocześnie pełnić kilka funkcji. Może zdarzyć się nawet sytuacja, że jedna osoba będzie zarówno psychiatrą, psychologiem, jak i psychoterapeutą. Często jest jednak tak, że specjalista pełni jedną z trzech wymienionych funkcji.
Z tej trójki wymienionych specjalizacji wyróżnia się psychiatra – tylko ten specjalista jest lekarzem, a więc jako jedyny ma szczególne uprawnienia, np. do wypisywania recept, zwolnień lekarskich (tak zwane „L4”), czy skierowań do innych specjalistów.
Czym w takim razie różni się psycholog od psychoterapeuty?
Kim jest psycholog?
Zawód psychologa jest regulowany w Polsce prawnie – zobowiązuje do tego ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. Mimo że nie wszyscy są usatysfakcjonowani przepisami i ich precyzją – jest to pewien punkt wyjścia do określenia tego zawodu.
Psychologiem nazywamy osobę, która uzyskała dyplom magistra psychologii i odbyła podyplomowy staż zawodowy (pod nadzorem innego psychologa).
Do obowiązków psychologa mogą należeć:
- diagnoza psychologiczna,
- opiniowanie,
- orzekanie,
- psychoterapia,
- udzielanie pomocy psychologicznej,
- badania naukowe,
- działalność dydaktyczna.
Psycholog nie może wystawiać zwolnień lekarskich, ani przepisywać leków na receptę – takie prawo mają tylko lekarze, a psycholog nie jest lekarzem (lekarzem specjalizującym się w zdrowiu psychicznym jest psychiatra).
Mimo to obszerna wiedza i doświadczenie psychologa pozwala na stawianie trafnych diagnoz i opinii.
W czym może pomóc psycholog?
Gama możliwości jest bardzo duża! Pamiętaj, że psychologowie często specjalizują się w wybranej dziedzinie, więc nie każdy psycholog będzie oferował wszystkie możliwe usługi. Psychologowie mogą pomóc, w przypadku:
- każdego rodzaju cierpienia psychicznego – czy to wynikającego z zaburzenia psychicznego, czy z przejściowych trudności życiowych (szczególnie, jeśli psycholog jest jednocześnie także psychoterapeutą),
- w orzekaniu i diagnozowaniu – np. zaburzeń psychicznych, zdolności (w tym szczególnych zdolności do nauki, czy wykonywania konkretnego zawodu),
- nauki przydatnych umiejętności – np. regulacji emocji lub asertywności.
Szczególnym przypadkiem jest zawód biegłego psychologa sądowego, który specjalizuje się w pracy przy sprawach kryminalnych. Taki specjalista jest w stanie określić na przykład wiarygodność świadków lub poczytalność podczas czynu zabronionego.
Kim jest psychoterapeuta?
Psychoterapeuta to osoba z certyfikatem psychoterapeuty lub w trakcie szkolenia prowadzącego do takiego certyfikatu.
Aby taki certyfikat uzyskać, należy ukończyć odpowiednie szkolenie, spełnić wymagania i zdać egzamin certyfikacyjny.
Podyplomowe szkolenie w psychoterapii jest przeznaczone dla magistrów (niekoniecznie po psychologii – zdarza się, że psychoterapeutami stają się na przykład magistrzy socjologii, czy pedagogiki) i obejmuje co najmniej 1200 godzin w ciągu minimum czterech lat.
Aby zdać egzamin certyfikacyjny (przed zewnętrzną komisją) należy wykazać się wiedzą teoretyczną, praktycznymi umiejętnościami i uzyskać pozytywną ocenę superwizora (w formie rekomendacji).
Dobry psychoterapeuta powinien też przestrzegać kodeksu etycznego, który obejmuje między innymi:
- poszanowanie dla osób, którym pomaga (w tym ich systemu wartości, poglądów i przekonań) – psychoterapeuta nie może próbować wpłynąć na te obszary,
- tajemnicę zawodową (dotyczy zarówno danych osobowych, jak i informacji osobistych poruszanych podczas sesji terapeutycznych),
- poszanowanie dla granic pacjenta (fizycznych i psychicznych),
- stały rozwój i doskonalenie swoich umiejętności,
- dbanie o własną kondycję psychofizyczną (aby być w stanie jak najlepiej wykonywać swoje obowiązki).
Psychoterapeuta może pomóc w przypadku odczuwania psychicznego cierpienia (niezależnie od tego, czy zdiagnozowano zaburzenie psychiczne, czy nie). Pomoże także w przypadku chęci poprawy jakości swojego życia (np. przez rozwój poczucia własnej wartości lub umiejętności asertywności).
Doskonałym połączeniem zapewniających głębokie rozumienie problemów psychicznych jest psycholog psychoterapeuta, czyli osoba z wykształceniem psychologicznym, która szkoli się (lub zakończyła szkolenie) w psychoterapii.
W Centrum Psychoterapii Pokonaj Lęk wszyscy terapeuci to osoby, które ukończyły studia psychologiczne. Gwarantuje to nie tylko umiejętności terapeutyczne, ale również głęboką wiedzę na temat funkcjonowania psychicznego człowieka.
Psycholog terapeuta to specjalista, który ma zarówno warsztat jak i odpowiednią wiedzę teoretyczną, aby skutecznie pomóc pacjentom.
Czy każdy psychoterapeuta to psycholog?
Nie każdy psychoterapeuta jest psychologiem.
Psychoterapia jest dziedziną, którą mogą również praktykować osoby po studiach podyplomowych z psychoterapii, niezależnie od wykształcenia psychologicznego.
W praktyce oznacza to, że psychoterapeutą może być również socjolog, pedagog lub lekarz, który ukończył odpowiednie kursy i uzyskał certyfikat uprawniający do prowadzenia terapii.
Warto zwracać uwagę na doświadczenie i kwalifikacje terapeuty, aby mieć pewność, że posiada odpowiednią wiedzę i kompetencje do pracy z pacjentem.
Psycholog a psychoterapeuta – do kogo się udać?
Do psychoterapeuty udaj się, jeżeli:
- potrzebujesz wsparcia w trudnej sytuacji (np. rozwód, śmierć bliskiej osoby),
- doświadczasz cierpienia psychicznego,
- masz zdiagnozowane zaburzenie psychiczne (szczególnie, jeśli zaleceniem jest psychoterapia),
- chcesz poprawić jakość swojego życia.
Do psychologa wybierz się, jeśli:
- potrzebujesz diagnozy lub orzeczenia (np. do celów medycznych lub wykonywanego zawodu),
- masz obawy co do swojego zdrowia psychicznego i potrzebujesz opinii,
- masz pytania i potrzebujesz edukacji w zakresie zdrowia psychicznego.
Często zdarza się, że ta sama osoba jest jednocześnie psychologiem i psychoterapeutą. Wiele znanych osób w mediach, których słuchasz w radiu lub oglądasz w telewizji, pełni obie te role.
W Centrum Psychoterapii Pokonaj Lęk wszyscy psychoterapeuci są jednocześnie magistrami psychologii, co zapewnia najwyższy poziom wiedzy merytorycznej oraz praktycznego przygotowania.
Mity na temat specjalistów zdrowia psychicznego
Niestety, wśród tematyki psychologicznej i samych zawodów psychologa i psychoterapeuty narosło wiele mitów. Prawdopodobnie wynika to ze zbyt małej świadomości i wiedzy w społeczeństwie na ten temat, połączonej ze strachem przed otworzeniem się przed obcą osobą.
Rozprawmy się z dziesięcioma popularnymi mitami związanymi z zawodem psychologa i psychoterapeuty!
Mit I: Psycholog i psychoterapeuta to jedno i to samo
Choć może się wydawać, że psycholog i psychoterapeuta to te same zawody, w rzeczywistości różnią się one zakresem obowiązków oraz kompetencji. Obie te profesje skupiają się na zdrowiu psychicznym, jednak ich podejście do diagnozy i leczenia problemów psychicznych jest inne.
Psycholog to osoba, która ukończyła studia psychologiczne, zdobywając wiedzę z zakresu diagnozy i wsparcia emocjonalnego. Psychologowie mogą pracować w różnych obszarach – od poradnictwa rodzinnego, przez edukację, po kliniczne wsparcie dla osób zmagających się z problemami emocjonalnymi.
Psychoterapeuta natomiast to specjalista, który ukończył kilkuletnią szkołę psychoterapii i zajmuje się długotrwałym procesem terapeutycznym, pomagając pacjentom w głębokiej zmianie funkcjonowania emocjonalnego i behawioralnego.
Psychoterapeuci leczą różnorodne zaburzenia, takie jak depresja, zaburzenia lękowe, czy PTSD, korzystając z różnych podejść terapeutycznych, np. terapii poznawczo-behawioralnej czy psychodynamicznej.
Warto jednak zauważyć, że jedna osoba może pełnić kilka ról – może być jednocześnie psychologiem, psychoterapeutą, a nawet psychiatrą. Psychiatrzy są lekarzami, którzy mogą diagnozować choroby psychiczne i przepisywać leki.
Jeśli więc trafisz do specjalisty, który posiada kilka kwalifikacji, może on kompleksowo zająć się Twoim zdrowiem psychicznym, dopasowując metody leczenia do Twoich potrzeb.
Podsumowując, psycholog i psychoterapeuta to różne zawody, ale ich praca jest komplementarna – oba te zawody łączy wspólny cel: pomoc w rozwiązywaniu problemów psychicznych.
Mit II: Psycholog i psychoterapeuta to lekarze
Nie, ani psycholog, ani psychoterapeuta nie jest lekarzem. Lekarzem specjalistą zajmującym się zdrowiem psychicznym jest psychiatra i wśród tych trzech zawodów tylko psychiatra ma uprawnienia lekarza (np. do wypisywania leków na receptę).
Psychiatra może (ale nie musi) być jednocześnie także psychologiem i/lub psychoterapeutą.
Mit III: Psychologowie i psychoterapeuci sami mają problemy ze sobą
To błędne przekonanie, które nie ma nic wspólnego z rzeczywistością.
W rzeczywistości, dobry psycholog czy psychoterapeuta to osoba, która nie tylko posiada wiedzę teoretyczną i praktyczną, ale także przechodzi własny proces rozwoju osobistego i terapeutycznego.
W wielu szkołach psychoterapii jest to wręcz wymóg – zanim specjalista zacznie pomagać innym, musi przejść swoją własną terapię. Jest to kluczowy element, który pozwala im lepiej zrozumieć siebie, swoje emocje i mechanizmy działania.
Dzięki temu specjaliści mogą lepiej wspierać swoich pacjentów, będąc świadomymi własnych ograniczeń oraz tego, jak mogą wpływać na relację terapeutyczną.
Samorozwój i regularna superwizja (czyli konsultacje z bardziej doświadczonym terapeutą) są standardem w zawodzie psychoterapeuty i psychologa, co sprawia, że ich praca jest bardziej efektywna i bezpieczna dla pacjenta.
To, że psycholog czy psychoterapeuta również może mieć swoje osobiste trudności, nie oznacza, że nie jest w stanie skutecznie pomagać innym.
Wręcz przeciwnie – świadomość własnych problemów i odpowiednie ich przepracowanie pozwalają specjalistom jeszcze lepiej zrozumieć potrzeby swoich pacjentów.
Kluczowe jest to, że dobry terapeuta potrafi oddzielić swoje życie osobiste od pracy zawodowej, dbając o to, by ich prywatne problemy nie wpływały na proces terapeutyczny.
Mit IV: Psychologowie i psychoterapeuci mają idealne życia
To przeciwny kraniec poprzedniego mitu. Mimo że psycholog i psychoterapeuta ma szeroką wiedzę i głębokie zrozumienie tego, jak działa ludzka psychika – nie wymazuje to automatycznie ich problemów.
Sama wiedza to nie wszystko! Rozwiązanie własnych problemów, negatywnych schematów myślenia, czy radzenie sobie z trudnymi sytuacjami to praca na całe życie – także dla specjalistów.
Mit V: Nie jestem dość chory, by iść do psychologa lub psychoterapeuty
Nie trzeba mieć zdiagnozowanego zaburzenia psychicznego, aby skorzystać z pomocy psychologa i psychoterapeuty!
To prawda, że jeśli zaburzenie lub choroba się pojawi, to psychoterapia jest świetnym rozwiązaniem. Jednak czasem pomoc specjalisty (nawet krótkoterminowa) może przydać się osobom „zdrowym”, które po prostu potrzebują wsparcia. Przykładem może być poprawa jakości życia (np. nauka asertywności, rozprawienie się z traumą) lub wsparcie w trudnej sytuacji życiowej (takiej jak rozwód, czy żałoba).
Mit VI: Zamiast psychoterapii lepiej pogadać z przyjacielem
Rozmowa z przyjacielem czy wsparcie bliskich jest niezwykle cenne i może pomóc w trudnych momentach, ale nie zastąpi profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej.
Wsparcie społeczne jest ważne, szczególnie gdy mierzymy się z problemami psychicznymi, jednak istnieje zasadnicza różnica między przyjacielską rozmową a terapią prowadzoną przez wykwalifikowanego specjalistę.
Psychoterapeuci i psychologowie posiadają wiedzę, narzędzia oraz doświadczenie, które pozwalają im zidentyfikować przyczyny problemów, z którymi się zmagamy, oraz pomóc w ich rozwiązaniu w sposób przemyślany i skuteczny.
Proces terapeutyczny opiera się na odpowiednio dobranych metodach pracy, które są sprawdzone i oparte na badaniach naukowych. Terapeuci patrzą na problemy pacjenta z dystansem, bez emocjonalnego zaangażowania, co pozwala im obiektywnie analizować sytuację i proponować właściwe strategie radzenia sobie.
Z kolei przyjaciele, mimo że często mają dobre intencje, są emocjonalnie związani z naszym życiem. Ich perspektywa jest subiektywna i może być ograniczona przez ich własne doświadczenia i emocje.
Chociaż mogą być wsparciem emocjonalnym, nie są w stanie zapewnić takiego poziomu pomocy, jaki oferuje profesjonalna terapia. Co więcej, przyjaciele mogą mieć trudności w zrozumieniu głębszych mechanizmów stojących za naszymi problemami i nie zawsze potrafią udzielić odpowiednich rad.
Mit VII: Pójście na psychoterapię to oznaka słabości
Wręcz przeciwnie!
Uczestnictwo w psychoterapii to znak siły, a nie słabości. Osoby, które zdecydowały się na terapię, wiedzą, jak wiele odwagi wymaga podjęcie tego kroku. Zgłoszenie się do psychoterapeuty to wyraz determinacji i chęci wprowadzenia pozytywnych zmian w swoim życiu.
Psychoterapia to nie tylko ulga, którą można odczuć po sesji. To także proces wymagający dużego wysiłku i zaangażowania. Rozmowa z terapeutą o trudnych, często bolesnych tematach, może być niezwykle wymagająca.
Wymaga to nie tylko otwartości, ale także gotowości do stawienia czoła własnym emocjom i wspomnieniom, które mogą być trudne do przepracowania. Wdrażanie wskazówek i technik proponowanych przez terapeutę to kolejny krok w kierunku osobistego rozwoju, który również wymaga ciężkiej pracy i wytrwałości.
Warto zauważyć, że psychoterapia nie jest jedynie ostatnią deską ratunku w obliczu kryzysu. To również forma dbałości o siebie, która może przynieść korzyści każdemu – niezależnie od tego, czy zmagamy się z poważnymi problemami, czy po prostu chcemy lepiej poznać siebie i swoje emocje.
Mit VIII: Psychoterapeuta lub psycholog będzie wytykał moje błędy
Psycholog i psychoterapeuta nie są od oceniania.
Ich praca nie polega na tym, aby osądzać, co robisz dobrze, a co źle. Wspólnie ze specjalistą zlokalizujesz problematyczne obszary i w bezpieczny sposób opracujecie nowe metody myślenia i zachowania, po prostu po to, aby żyło Ci się lepiej.
Dobry specjalista, zachowujący się zgodnie z kodeksem etycznym, nie będzie Cię oceniał, ani zawstydzał w żaden sposób.
Mit IX: Psycholog lub psychoterapeuta każą mi opowiadać o intymnych szczegółach
To prawda, że psychoterapia wymaga odwagi i rozmawia się na niej o trudnych tematach. Jednak specjalista nie będzie Cię przymuszał ani naciskał do rzeczy, o których nie jesteś gotowy rozmawiać.
Bardzo często zaufanie i otwarcie przychodzi z czasem i dopiero po kilku wspólnych sesjach terapeutycznych decydujesz się na odsłonięcie bardziej intymnych szczegółów trudności.
Mit X: Psychoterapia to niepotrzebny wymysł
Wiele rzetelnych badań naukowych i doświadczenie tysięcy specjalistów ponad wszelką wątpliwość dowodzi, że psychoterapia jest skuteczną metodą pomocy.
Dbanie o swój dobrobyt, działania w kierunku lepszego i szczęśliwego życia nie są niepotrzebnymi wymysłami. Zasługujesz na to, aby czuć się dobrze!
Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lękiPodsumowanie
Psycholog a psychoterapeuta – dla wielu osób różnice między tymi zawodami mogą być niejasne, a nawet wydawać się może, że to dwa określenia na tę samą osobę.
Psycholog i psychoterapeutą zajmują się tą samą dziedziną – zdrowiem psychicznym. Jednak ich uprawnienia, obowiązki i wykształcenie są nieco inne. Należy pamiętać, że jedna osoba może jednocześnie być psychologiem i psychoterapeutą.
Źródła
- Psycholog, Psychoterapeuta Czy Psychiatra? pacjent.gov.pl. (n.d.). Dostęp z 2 lipca 2022
- Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów.
- Munder, T., Flückiger, C., Leichsenring, F., Abbass, A. A., Hilsenroth, M. J., Luyten, P., … & Wampold, B. E. (2019). Is psychotherapy effective? A re-analysis of treatments for depression. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 28(3), 268-274.
- Mizerska, R., Pinkowska-Zielińska, H., Jankiewicz, A., Modrzyńska, D., Kostrzewski, M., & Wojtysiak, S. (2018). Psychoterapia: vademecum. Oficyna Ingenium.
- Hoss, A. R., Styła, R., Suszek, H., Kowalski, J., Grochowska, M., & Dąbrowski, J. (2020). Wizerunek psychiatry, psychologa i psychoterapeuty w mediach. Analiza polskich tygodników opinii. Psychiatria, 17(4), 216-223.
