Gdzie kończy się bezpieczne korzystanie z sieci, a zaczyna uzależnienie od internetu?
Ile czasu przed komputerem lub smartfonem to za dużo?
Wbrew pozorom nie są to pytania łatwe.
Posiadanie przy sobie smartfona z dostępem do sieci jest powszechne, a komputery i internet stały się wręcz niezbędnym elementem nauki i wielu zawodów.
Jak więc wytyczyć zdrową granicę?
Na czym polega uzależnienie od internetu? Siecioholizm
Uzależnienie od internetu jest rodzajem uzależnienia behawioralnego, charakteryzującego się nadmiernym i niekontrolowanym zaangażowaniem w korzystanie z zasobów internetu.
Osoby dotknięte tym rodzajem uzależnienia mogą przejawiać silną potrzebę regularnego korzystania z różnorodnych usług online, co wpływa negatywnie na ich codzienne funkcjonowanie społeczne, zawodowe i osobiste.
Uzależnienie od internetu często manifestuje się poprzez:
- utratę kontroli nad czasem spędzanym online,
- zaniedbywanie obowiązków,
- stosowanie internetu jako głównego źródła rozrywki i satysfakcji.
Skutkiem tego może być pogorszenie jakości życia oraz zdolności do efektywnego funkcjonowania w realnym środowisku społecznym.
Uzależnienie od internetu – objawy i znaki ostrzegawcze
Jak rozpoznać, czy korzystanie z internetu zaczęło być problemem?
Skąd wiedzieć gdzie przebiega granica zdrowego korzystania z sieci?
Nadmierne korzystanie z Internetu
Mimo iż panuje zgoda co do tego, że kluczowym objawem jest nadmierne korzystanie z Internetu, wydaje się, że nikt nie jest w stanie dokładnie określić, ile czasu pracy przed komputerem uznaje się za nadmierne.
Chociaż wytyczne zalecają nie więcej niż dwie godziny czasu przed ekranem dziennie dla młodzieży poniżej 18 roku życia, to nie ma oficjalnych zaleceń dla dorosłych.
Co więcej, dwie godziny mogą być nierealne w przypadku osób korzystających z komputerów w pracy lub nauce.
Niektórzy autorzy dodają zastrzeżenie „do użytku innego niż niezbędne”, ale dla osoby uzależnionej od Internetu każde korzystanie z komputera może wydawać się niezbędne.
Oto kilka pytań do oceny uzależnienia od Internetu, które pomogą Ci ocenić, gdzie przebiega ta cienka granica:
- Czy pozostajesz online dłużej, niż pierwotnie zakładałaś/eś?
- Czy słyszysz, jak inni ludzie w Twoim życiu narzekają na to, ile czasu spędzasz w Internecie?
- Czy mówisz sobie „jeszcze tylko kilka minut”, będąc online?
- Czy bezskutecznie próbujesz ograniczyć ilość czasu spędzanego w Internecie?
- Czy zdarza Ci się ukrywać przed innymi, jak długo jesteś online?
Jeśli którakolwiek z tych sytuacji zdarza się codziennie lub kilka razy w tygodniu, oznacza to, że możesz być uzależniona/y od Internetu.
Odstawienie
Objawy odstawienia są rozpoznawane nie tylko w przypadku uzależnienia od substancji, ale także w uzależnieniach behawioralnych, w tym uzależnieniu od Internetu.
Typowe objawy odstawienia Internetu obejmują:
- złość,
- napięcie i obniżenie nastroju, gdy dostęp do Internetu nie jest dostępny,
- nuda,
- brak radości,
- zły nastrój,
- nerwowość i drażliwość, gdy nie można korzystać z komputera.
Tolerancja
Tolerancja to kolejna cecha charakterystyczna uzależnienia od alkoholu i narkotyków, która wydaje się mieć zastosowanie również w przypadku uzależnienia od Internetu.
Można to rozumieć jako chęć – a z punktu widzenia użytkownika potrzebę – coraz większej stymulacji związanej z komputerem.
Możesz chcieć spędzać coraz więcej czasu w internecie i coraz częściej zatracać się w wirtualnym świecie.
Negatywne skutki uzależnienia od internetu
Gdyby uzależnienie od Internetu nie powodowało szkód, nie byłoby problemu.
Ale kiedy nadmierne korzystanie z komputera staje się uzależniające, jakiś obszar życia zaczyna na tym cierpieć.
Jednym z negatywnych skutków uzależnienia od Internetu jest to, że możesz nie mieć żadnych osobistych relacji offline, lub te, które masz, mogą zostać zaniedbane (w tym z powodu kłótni na temat korzystania z internetu).
Możesz zauważyć, że oceny w szkole, wyniki w pracy i inne osiągnięcia ucierpiały, ponieważ tak dużo uwagi poświęcasz korzystaniu z internetu.
Możesz też mieć mało energii na cokolwiek innego niż korzystanie z komputera – osoby uzależnione od Internetu często są wyczerpane z powodu zbyt późnego siedzenia przed komputerem i braku snu.
Finanse również mogą ucierpieć, szczególnie jeśli Twoim uzależnieniem jest hazard online, zakupy online lub cyberseks.
Uzależnienie od Internetu u dzieci
Uzależnienie od Internetu jest szczególnie niepokojące w przypadku dzieci i młodzieży.
Dzieciom brakuje wiedzy i świadomości, aby właściwie zarządzać korzystaniem z komputera i nie mają pojęcia o potencjalnych szkodach, na jakie może je narazić internet.
Większość dzieci ma dostęp do komputera, a noszenie telefonów komórkowych przez dzieci i nastolatki stało się już zupełnie powszechne.
Chociaż posiadanie przy sobie smartphone ma swoje korzyści – takie jak kontakt z dzieckiem w razie sytuacji awaryjnej – istnieje bardzo realne ryzyko szkód, na jakie może je narazić stały dostęp do Internetu.
Wśród nich są między innymi:
- zaniedbywanie obowiązków szkolnych: uzależnienie od internetu może prowadzić do utraty motywacji do nauki, co wpływa negatywnie na wyniki szkolne i rozwój edukacyjny;
- problemy związane ze zdrowiem fizycznym: nadmierne korzystanie z internetu może prowadzić do siedzącego trybu życia, prowadzącego do problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, problemy z postawą ciała i ogólną kondycję fizyczną dziecka;
- zaburzenia snu: intensywne korzystanie z internetu, zwłaszcza w godzinach wieczornych, może zakłócać sen i prowadzić do chronicznego braku wypoczynku;
- izolacja społeczna: uzależnienie od internetu może skutkować wycofaniem się z życia społecznego, ograniczaniem kontaktów z rówieśnikami oraz brakiem umiejętności nawiązywania i utrzymywania relacji interpersonalnych;
- problemy emocjonalne: uzależnienie od internetu może sprzyjać występowaniu problemów emocjonalnych, takich jak stany lękowe, depresja czy agresywne zachowania;
- zmniejszenie kreatywności: nadmierne korzystanie z gotowych treści dostępnych w internecie może ograniczać rozwijanie własnej kreatywności i umiejętności rozwiązywania problemów;
- brak umiejętności samokontroli: uzależnienie od internetu może prowadzić do utraty umiejętności kontrolowania czasu spędzanego online, co z kolei wpływa na inne obszary życia;
- wzrost ryzyka narażenia na treści szkodliwe: dzieci i młodzież uzależniona od internetu są bardziej narażone na kontakt z nieodpowiednimi treściami, takimi jak przemoc, pornografia czy treści promujące szkodliwe zachowania;
- negatywny wpływ na rozwój umiejętności społecznych: zbyt duża ilość czasu spędzanego online może ograniczać rozwijanie umiejętności interpersonalnych, utrudniając zdobywanie doświadczeń społecznych i rozwój empatii.
Diagnoza i leczenie uzależnienia od internetu
Jeżeli rozpoznajesz u siebie lub u kogoś bliskiego objawy uzależnienia od Internetu, porozmawiaj ze swoim lekarzem o konieczności uzyskania pomocy.
Oprócz skierowania do poradni psychologicznej lub psychoterapeuty, Twój lekarz może przepisać leki lub terapię w celu leczenia podstawowego problemu, który być może doprowadził do uzależnienia, takiego jak depresja lub fobia społeczna.
Uzależnienie od Internetu może również pokrywać się z innymi uzależnieniami behawioralnymi, takimi jak uzależnienie od pracy, uzależnienie od telewizji i uzależnienie od smartfona.
Choć wciąż jest bardzo mało punktów i ekspertów wyspecjalizowanych w zakresie uzależnień od Internetu, specjalista posiadający ogólną wiedzę z zakresu leczenia uzależnień behawioralnych będzie w stanie pomóc także w tym przypadku.
Dziecko uzależnione od internetu. Co może zrobić rodzic?
Wskazówki dla rodziców, jak radzić sobie z uzależnieniem od Internetu u nastolatków, obejmują:
- wyznaczanie jasnych granic,
- prowadzenie otwartej komunikacji,
- dawanie przykładu,
- szukanie profesjonalnej pomocy, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Chociaż monitorowanie zachowań w sieci jest cennym narzędziem, należy je prowadzić w sposób szanujący prywatność nastolatka i budujący zaufanie.
Celem nie jest naruszenie prywatności nastolatka, ale zapewnienie wsparcia, wskazówek i struktury, aby zmniejszyć ryzyko uzależnienia od Internetu i zachęcić do odpowiedzialnego zachowania w Internecie.
Ustalenie wyraźnych ograniczeń czasu przed ekranem może być bardzo skuteczne w walce z uzależnieniem nastolatków od internetu.
Granice te tworzą strukturę i oczekiwania dotyczące korzystania z technologii, pomagając nastolatkom rozwijać zdrowsze podejście do internetu.
Co więcej, dziecko lub nastolatek może dzięki temu uświadomić sobie, jak wiele czasu spędzał do tej pory w internecie.
Utrzymywanie otwartej komunikacji sprzyja zaufaniu i pozwala rodzicom lub opiekunom zrozumieć doświadczenia i obawy dziecka lub nastolatka.
Tworzy bezpieczną przestrzeń, w której nastolatki mogą dzielić się swoimi wyzwaniami, presjami lub wszelkimi problemami związanymi z korzystaniem z Internetu bez obawy przed oceną.
Modelowanie odpowiedzialnego korzystania z technologii przez rodziców również odgrywa znaczącą rolę w pomaganiu nastolatkom w walce z uzależnieniem od Internetu.
Młodzież często postrzega swoich rodziców jako wzorce zachowań, w tym wzorców poruszania się w cyfrowym świecie. Kiedy rodzice wykazują się odpowiedzialnym i zrównoważonym korzystaniem z technologii, wysyła to do nastolatków mocny sygnał o znaczeniu takiego zachowania.
Trudno mówić o modelowaniu pozytywnego zachowania i ograniczaniu czasu dziecka w internecie, gdy rodzic również wolny czas spędza przed ekranem komputera lub smartfona.
Wreszcie pomoc nastolatkom w przezwyciężeniu nadmiernego korzystania z Internetu może wymagać zwrócenia się o pomoc do specjalisty.
Podsumowanie
Uzależnienie od internetu to zjawisko behawioralne, które charakteryzuje się nadmiernym zaangażowaniem w korzystanie z zasobów online, z potencjalnie szkodliwymi skutkami dla zdrowia psychicznego i społecznego.
Osoby dotknięte tym uzależnieniem mogą przejawiać utratę kontroli nad czasem spędzanym w sieci, co prowadzi do zaniedbywania obowiązków szkolnych, zawodowych czy rodzinnych.
Negatywne skutki obejmują również izolację społeczną, problemy emocjonalne oraz wpływ na zdolność do skoncentrowania się w życiu codziennym.
Przyrost popularności internetu stawia przed społeczeństwem wyzwania związane z rozpoznawaniem, prewencją i leczeniem uzależnienia od internetu, aby zapewnić zdrowy i zrównoważony styl życia.
Źródła
- Jarczyńska, J., & Orzechowska, A. (2014). Siecioholizm i fonoholizm zagrożeniem współczesnej młodzieży. W: J. Jarczynska (red.), Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe młodzieży. Teoria–diagnoza–profilaktyka–terapia, 121-148.
- Young, K. S., Yue, X. D., & Ying, L. (2017). Oszacowanie występowania i etiologiczne modele uzależnienia od Internetu. UZALEŻNIENIE OD INTERNETU, 17.
- Białokoz-Kalinowska, I., Kierus, K., Nawrocka, B., & Piotrowska-Jastrzębska, J. D. (2011). Uzależnienie od Internetu (siecioholizm) wśród młodzieży licealnej–konsekwencje zdrowotne i psychospołeczne. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 7(4), 372-377.
- Cudo, A., & Zabielska-Mendyk, E. (2019). Funkcjonowanie poznawcze a uzależnienie od Internetu–przegląd badań. Psychiatria Polska, 53(1), 61-79.
- Zawada, P. (2020). Uzależnienie od Internetu jako wyraz patologii społecznej. Seminare. Poszukiwania naukowe, 41(3), 91-103.
