Nie zawsze mamy pełną kontrolę nad tym, co pojawia się w naszym umyśle – natrętne myśli to doskonały tego przykład.
Skąd biorą się niewłaściwie, a nawet przerażające myśli?
Dlaczego wciąż wracają, mimo prób ich zatrzymania?
O czym mogą świadczyć natrętne myśli i jak się ich w końcu pozbyć?
Natrętne myśli, overthinking, ruminacje… Co zrobić, gdy umysł zalewają niechciane myśli?
Istnieje co najmniej kilka różnych sytuacji, w których możesz mieć poczucie, że nie panujesz nad własnymi myślami.
Istnieje szansa, że użyjesz w tym przypadku określenia „natrętne myśli”, ale niekoniecznie będzie to precyzyjne określenie.
Natrętne myśli, zwane także obsesjami to objaw problemu na tle psychicznym.
Polega na ciągłym uporczywym wracaniu niektórych myśli, wyobrażeń lub impulsów. Myśli te pojawiają się wbrew woli osoby, która ich doświadcza.
Osoba z natrętnymi myślami może nawet mieć poczucie, że myśli te są niedorzeczne, niewłaściwie i irracjonalne, lecz mimo szczerych chęci nie może się ich pozbyć.
Powracające obsesje zwiększają napięcie psychiczne (wzmacniają się negatywne emocje, poziom lęku, poczucie winy).
To właśnie opisane wyżej natrętne myśli są treścią dzisiejszego artykułu.
Zdarza się jednak często, że tym samym określeniem potocznie nazywa się sytuację, w której ktoś nie potrafi się wyciszyć i ciągle „analizuje” i „pisze w głowie scenariusze” – z angielskiego często nazywa się tę przypadłość overthinking, czyli „myślenie za dużo”.
Overthinking także może przynosić cierpienie i wymagać pomocy, jednak w przeciwieństwie do natrętnych myśli nie mamy tutaj do czynienia z „niewłaściwymi” treściami tych myśli.
Osoby, które zmagają się z overthinkingiem zazwyczaj nie są zaniepokojone treściami myśli (myśli te są adekwatne do sytuacji), po prostu czują, że za bardzo się zamartwiają i mają trudność z wyciszeniem się i uspokojeniem.
Jak rozpoznać natrętne myśli?
Jak już wiesz, natrętne myśli różnią się od innych „uporczywych myśli” przede wszystkim treścią, czyli tym, czego dotyczą.
Ważne jest też poczucie braku kontroli nad ich pojawieniem się i przebiegiem, a także niemożność zatrzymania ich mimo różnych prób.
Czego zwykle dotyczą natrętne myśli?
Natrętne myśli mogą przybierać różne formy, a ich głównym motywem jest to, że są niechciane i nieprzyjemne. Mogą składać się ze słów lub obrazów.
Natrętne myśli, których doświadczają ludzie, mogą obejmować na przykład:
- myśli o charakterze agresywnym – spontaniczne pojawienie się myśli dotyczącej zranienia, czy skrzywdzenia kogoś; myśli te nie są realizowane – osoba może czuć poczucie winy z powodu samego pojawienia się myśli, ale nie czuje przymusu do wprowadzenia ich w życie, pojawiają się jako swego rodzaju obrazy,
- myśli o charakterze seksualnym – w tym przemocy na tle seksualnym, ale także myśli dotyczące intymnych sytuacji innych osób w otoczeniu,
- myśli dotyczące niewłaściwych interakcji społecznych – na przykład myśl o wykonaniu niewłaściwego zachowania lub wykrzyczenia wulgarnych słów,
- myśli związane z silnym lękiem – na przykład ciągłe uporczywe wracanie myślami do lęku przed śmiercią i zachorowaniem – także dotycząca najbliższych osób, wyobrażenia o różnych chorobach, zarazkach i innych formach zagrożenia dla zdrowia.
Jedną z powszechnych form doświadczania obsesyjnych myśli są tak zwane ruminacje, które dotyczą jakości lub samego faktu wykonania pewnych czynności.
Ruminacje mogą dotyczyć na przykład ciągłych wątpliwości co do wyłączenia żelazka, zamknięcia drzwi od domu, zakręcenia kranu itp.
Sam fakt pojawienia się nieprzyjemnych lub niewłaściwych myśli jeszcze nie oznacza, że są one natrętne.
Jeśli raz na jakiś czas zawahasz się, czy na pewno zamknąłeś na klucz drzwi od domu, to może być to zupełnie niegroźny, a nawet słuszny temat myśli (ewentualnie może świadczyć o większym niż zwykle rozkojarzeniu).
Aby myśli były uznane za natrętne, to poza ich niepokojącą treścią, muszą także pojawiać się na tyle często, że powodują subiektywne poczucie cierpienia i wpływają negatywnie na jakość życia.
Nerwica? Schizofrenia? A może depresja? Przyczyny natrętnych myśli
Często ludzie nie przyznają się do swoich natrętnych myśli ze względu na piętno związane z ich treścią.
Jak tu przyznać się do tego, że wyobrażasz sobie agresywne działania w stosunku do innych ludzi, a nawet własnego dziecka?
Z definicji natrętne myśli wiążą się z czymś przykrym lub szokującym, a ludzie często wstydzą się dzielić się tym i dlatego decydują się zachować swoje myśli w tajemnicy.
Pamiętaj, że natrętne myśli nie świadczą o Twojej moralności.
Zwłaszcza że same myśli nie prowadzą jeszcze do chęci ich realizacji i do faktycznego wykonania tych wyobrażeń.
Natrętne myśli mogą wskazywać na zaburzenie psychiczne, takie jak przede wszystkim zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, ale także na inne zaburzenia lękowe (zwane nerwicami) oraz depresję.
Jeśli często doświadczasz natrętnych myśli, które wpływają na Twoje codzienne życie, porozmawiaj z zaufanym lekarzem.
Ponadto zmiany hormonalne, takie jak te, które zachodzą po porodzie, mogą wywoływać natrętne myśli.
Istnieje wiele napiętnowania związanego z tym zjawiskiem, ale w rzeczywistości osoby, które niedawno rodziły, bardzo często doświadczają natrętnych myśli o wyrządzeniu dziecku krzywdy.
Wiele osób obawia się, że takie niewłaściwe myśli to objaw „oderwania od rzeczywistości” i początki schizofrenii.
Najprawdopodobniej Twoje natrętne myśli nie mają nic wspólnego ze schizofrenią.
Objawem charakterystycznym dla schizofrenii są urojenia, omamy i halucynacje – które wyraźnie różnią się od natrętnych myśli przede wszystkim tym, że osoby cierpiące na schizofrenię mogą być nieświadome lub mają zmniejszoną zdolność do oceny rzeczywistości.
Mogą wierzyć w swoje urojenia lub halucynacje jako prawdziwe, mimo braku dowodów na ich istnienie.
Osoba doświadczająca natrętnych myśli zdaje sobie sprawę, mimo odczuwanego niepokoju, że są to tylko myśli, a nie rzeczywistość.
Jak wyłączyć natrętne myśli? Czy można się od nich uwolnić?
Niepokojące obrazy mentalne mogą powodować wiele niepokoju i zmartwień, ale niestety im bardziej się nimi skupiasz, tym większe jest prawdopodobieństwo, że powrócą.
Choć z natrętnymi myślami warto zwrócić się do specjalisty, jest także kilka skutecznych technik, które możesz wypróbować samodzielnie, aby ograniczyć natrętne myśli lub zmniejszyć ich negatywny wpływ na Twoje życie.
- Zauważ, kiedy pojawiają się natrętne myśli i nazwij je. Pamiętaj, że natrętne myśli są automatyczne, zdarzają się każdemu i nie mają żadnego znaczenia dla Ciebie ani Twoich podświadomych pragnień. Nie próbuj odpychać tej myśli ani angażować się w nią. Po prostu zauważ taką myśl i nazwij ją jako natrętną, bez dalszego osądzania. Taka technika sprawi, że zdejmiesz nieco ciężaru tej myśli i łatwiej będzie Ci przestać o niej myśleć.
- Podziel się swoimi natrętnymi myślami z kimś bliskim. Zatrzymywanie myśli dla siebie i uporczywe ukrywanie ich może dodatkowo zwiększać napięcie i zaostrzać występowanie natrętnych myśli. Zamiast tego podziel się swoim doświadczeniem z zaufaną osobą lub profesjonalistą.
- Naucz się technik relaksacyjnych. Ogólne obniżenie poziomu napięcia emocjonalnego i stresu pozwala załagodzić większość nieprzyjemnych objawów psychicznych. Przyjrzyj się różnym metodom, takim jak medytacja, mindfulness, techniki oddechowe – wypróbuj je i wybierz coś dla siebie, aby na co dzień, profilaktycznie relaksować swoje ciało i umysł, zapobiegając nieprzyjemnym objawom.
Psychoterapia i leczenie
Jeżeli stwierdzisz, że natrętne myśli i związany z nimi niepokój zakłócają Twoje codziennie funkcjonowanie, to jest to znak, że czas zwrócić się o pomoc do specjalisty.
Możesz zwrócić się do lekarza rodzinnego o dalsze pokierowanie lub samodzielnie odnaleźć specjalistę, lub centrum zdrowia psychicznego, do których zgłosisz się po poradę.
Odpowiednim specjalistą w tym przypadku będzie psychoterapeuta, który wysłucha Twoich przeżyć, pomoże Ci odnaleźć ich przyczyny i rządzące natręctwami mechanizmy i nauczy Cię skutecznych technik radzenia sobie z nimi (szczególnie skuteczną formą psychoterapii w przypadku natręctw jest terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym).
Jeżeli w toku psychoterapii okaże się, że przydałoby Ci się dodatkowe leczenie lub diagnoza, psychoterapeuta zaproponuje, abyś udał się w tym celu do lekarza psychiatry – który ma odpowiednie uprawnienia, aby zadecydować o włączeniu do terapii leków.
Podsumowanie
Natrętne myśli mogą być trudnym doświadczeniem, ale nie muszą rządzić naszym życiem.
Zrozumienie ich natury i skuteczne stosowanie strategii radzenia sobie może pomóc ci odzyskać spokój i harmonię w życiu.
Nie wahaj się szukać wsparcia, jeśli natrętne myśli zaczynają cię przytłaczać i negatywnie wpływać na Twoją codzienność.
Źródła
- Młynarczyk, M. (2018). Techniki pracy z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym w terapii poznawczo-behawioralnej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, (22), 33-54.
- Rabe-Jabłońska, J. (2007). Diagnoza i leczenie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Psychiatria, 4(4), 160-174.
- Citkowska-Kisielewska, A., & Aleksandrowicz, J. (2003). Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne: psychopatologia i leczenie. Psychoterapia, (4 (127)).
- Kubiak, K. (2022). Skrupuły i nerwica eklezjogenna jako podtyp zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych-dynamika i problemy terapeutyczne. Studia Gdańskie, (50), 149-160.
- Fejfer-Szpytko, J., Włodarczyk, J., & Trąbińska-Haduch, M. (2016). Rozpoznanie sytuacji matek małych dzieci w temacie depresji poporodowej i zaburzeń nastroju. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 15(3), 91-116.
