Syndrom DDA – Dorosłe Dzieci Alkoholików: kim są i dlaczego cierpią?

Czym jest syndrom DDA?

Kim są Dorosłe Dzieci Alkoholików?

Dziecko dorastające z rodzicem, który nadużywał alkoholu, zbyt dobrze zna uczucie braku bezpieczeństwa i niemożliwości przewidzenia, czego się spodziewać.

Dzieci alkoholików nie zaspokajają wielu swoich potrzeb emocjonalnych z powodu tych wyzwań, co często prowadzi do cech i zachowań, powodujących cierpienie w dorosłym życiu.

Jak wygląda życie Dorosłego Dziecka Alkoholika?

Z jakimi problemami zmaga się DDA?

Czy można uporać się z tym obciążeniem?

Odpowiadamy na wszystkie te pytania

DDA, czyli Dorosłe Dzieci Alkoholików

Niestety, skutki dorastania wokół picia alkoholu są czasami tak głębokie, że trwają przez całe życie.

Mieszkanie z rodzicem, który cierpi na zaburzenia związane z używaniem alkoholu, wpływa na sposób, w jaki postrzegają siebie dzieci i dzieci, które stały się dorosłymi.

Syndrom DDA (Dorosłego Dziecka Alkoholika) to dość ogólne określenie na osoby, które w dorosłym życiu zmagają się z negatywnymi schematami funkcjonowania, nabytymi z powodu dorastania w rodzinie alkoholowej.

Czy DDA też będzie alkoholikiem?

Dorosłe Dzieci Alkoholików zwykle wykazują bardzo skrajne podejście do alkoholu.

Jedna część z nich, z powodu traumatycznych doświadczeń, całkowicie odmawia spożycia alkoholu.

Mogą także wykazywać lęk i niechęć wobec osób spożywających alkohol (nawet w sposób kontrolowany).

Druga część DDA faktycznie może mieć większą tendencję do alkoholizmu.

Osoby, które miały alkoholików w rodzinie (szczególnie rodziców), mogą być narażone nawet 3-4 razy bardziej na problem alkoholowy.

Rodzina alkoholowa

Rodzina, w której przyszło nam dorastać, jest naszym podstawowym środowiskiem, które ma niezwykle istotny wpływ na całą resztę życia.

To w rodzinie uczymy się standardów życia w społeczeństwie, ważnych wartości i rozwijamy schematy myślenia i zachowania, które będziemy kontynuować w dorosłym życiu.

Rodzina alkoholowa to rodzina, w której przynajmniej jedna osoba zmaga się z chorobą alkoholową, czyli uzależnieniem od alkoholu i idącymi za tym konsekwencjami.

Jak to jest dorastać w rodzinie alkoholowej, w której jedno lub oboje rodziców jest uzależnionych od alkoholu, lub nadużywa go?

Rodzina alkoholowa, to rodzina dysfunkcyjna, w której uzależnienie od alkoholu pociąga za sobą inne negatywne konsekwencje.

Mogą być to na przykład:

• pogorszenie sytuacji materialnej,
• przemoc fizyczna, psychiczna i seksualna,
• zaniedbywanie potrzeb dziecka (i innych osób),
• izolacja od społeczeństwa – cała rodzina ukrywa swój problem przed światem zewnętrznym,
• zaburzenia w komunikacji,
• wszechobecny lęk, niepokój, stres,
• brak poczucia bezpieczeństwa, nieprzewidywalność, chaotyczne środowisko.

Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lęki

Problem alkoholowy u nawet jednego członka rodziny pociąga za sobą konieczność decyzji u pozostałych członków rodziny – jak zareagują na ten fakt?

Zaakceptują go, czy wyrażą sprzeciw?

Niezależnie od decyzji rodzina zmieni swoje zachowanie i to alkohol zaczyna dyktować funkcjonowanie życia rodzinnego.

Należy też pamiętać, że rodziny alkoholowe są bardzo różne między sobą. 

Z jednej strony możemy spotkać rodzinę, w której alkoholizm jest jednym z problemów, obok znęcania się nad dziećmi, ubóstwem, wykorzystywania seksualnego i zupełnego ignorowania potrzeb dziecka. 

Z drugiej strony istnieją także rodziny, w których alkoholizm funkcjonuje u rodzica, który na co dzień wykazuje ogromną miłość, zaangażowanie, a nawet pozytywne wsparcie wobec dziecka. 

Czym charakteryzuje się rodzina dysfunkcyjna?

Dorosłe Dzieci Alkoholików często wywodzą się z systemów rodzinnych, które popadają w jedną z dwóch skrajności.

Rodziny takie mogą być niezwykle sztywne, perfekcjonistyczne i zamknięte na otoczenie lub wręcz przeciwnie, wykazywać system bardzo luźny, pozbawiony granic, rozmyty i niespójny.

Niektóre alkoholowe systemy rodzinne oscylują między tymi dwoma. 

Niezależnie od powyższych przypadków, DDA często nie miały bezpiecznego fundamentu w postaci opiekuńczych, konsekwentnych i emocjonalnie ugruntowanych rodziców.

Brakuje im podstawowej nauki o tym, czym jest zdrowa komunikacja, odpowiednie granice lub pełne zaufania relacje.

Przykłady cech „sztywnego” systemu rodziny dysfunkcyjnej, to:

• wszystko pod ekstremalną kontrolą – wszystko jest czyste, uporządkowane i kontrolowane, dysfunkcyjność rodziny pozostaje ścisłą tajemnicą, tym bardziej, że dla świata zewnętrznego taki dom może wydawać się przykładem szczęścia rodzinnego.
• brak połączenia ze światem zewnętrznym – system rodzinny może być tak sztywny, że nie pozwala na żadne zewnętrzne wpływy, dzieci przeżywają więc swoje cierpienie odizolowane od innych dorosłych i dzieci.
• nadopiekuńczość –  dzieci nie mogą oddawać się swobodnej zabawie, mają przestrzegać surowych zasad i surowych wytycznych dotyczących wyników w szkole,
• tematy tabu – dzieci nie są eksponowane na informacje odpowiednie dla ich wieku, potrzebne do ich rozwoju,
• brak miejsca na indywidualność –  nie pozwala się dzieciom na posiadanie własnych opinii, swobód, ekspresji lub… osobowości,
• bardzo mało fizycznego okazywania uczuć – w tym systemie nie ma wielu czułych słów, przytulania i innych form czułości.

Przykłady „luźnego” systemu rodziny dysfunkcyjnej, to:

• chaos i zaniedbanie –  w domu panuje bałagan, w lodówce może nie być jedzenia, często zapomina się o szczegółach, dzieci mogą nie mieć nowych ubrań, a nawet nie mieć zapewnionej odpowiedniej higieny,
• brak reguł i granic – nie mają określonej struktury ani ograniczeń, więc dzieci nie wiedzą, co może sprawiać rzeczywiste zagrożenie i jak o siebie zadbać,
• nadmierne informowanie – dorośli dzielą się informacjami ze swoimi dziećmi, często nieodpowiednimi dla ich wieku rozwojowego, może wystąpić sytuacja, w której jeden z rodziców wykorzysta swoje dziecko jako powiernika we wszystkich kłopotach i trudnościach doświadczanych z drugim rodzicem,
• szybsze dorastanie – dzieci szybko gotują dla siebie lub w młodym wieku zostają same w domu, starsze rodzeństwo może zostać zmuszone do odpowiedzialności za młodsze rodzeństwo,
• brak nadzoru – dzieci zbyt wcześnie stykają się z nieodpowiednimi materiałami, mogą więc oglądać nieodpowiednie filmy lub programy, zbyt wcześnie uczyć się o seksie lub być narażone na kontakt z narkotykami i alkoholem,
• brak szacunku do prywatności, 
• zbyt dużo kontaktu fizycznego i dotyku – także takiego, który może być niechciany.

Oba te systemy rodzin dysfunkcyjnych życiu dorosłym DDA często wracają do tego dysfunkcyjnego system, nie mając w zanadrzu żadnych innych doświadczeń.

W rezultacie DDA mogą izolować się i budować relacje bez zaufania lub stają się nadmiernie zależne od innych, gubiąc się w ustalaniu zdrowych granic.

Parentyfikacja

Jednym ze zjawisk psychologicznych silnie związanych z rodzinami alkoholowymi jest parentyfikacja.

Parentyfikacja ma miejsce, gdy następuje odwrócenie ról między rodzicem a dzieckiem, a dziecko zostaje wciągnięte w rolę emocjonalnego, fizycznego lub logistycznego opiekuna rodzica.

Czy kiedykolwiek czułeś, że bardziej troszczyłeś się o swoich rodziców niż oni o ciebie?

Czy czujesz, że praktycznie wychowałeś swoje rodzeństwo?

Czy w bardzo młodym wieku wziąłeś na siebie dużą odpowiedzialność?

Jeśli tak, być może doświadczyłeś parentyfikacji.

W zdrowych diadach rodzic-dziecko rodzic zapewnia dziecku namacalne i emocjonalne wsparcie.

Rolą rodzica jest dawać, a rolą dziecka jest brać.

Dbając o fizyczne i emocjonalne potrzeby dziecka, rodzic zapewnia mu przestrzeń do odkrywania, nauki i rozwoju.

Jednak parentyfikacja jest zniekształconą dynamiką, w której role dziecka i rodzica są odwrócone, a dziecko daje rodzicowi więcej niż otrzymuje.

Rola dziecka w rodzinie alkoholowej

Dziecko doświadczające problemu alkoholowego rodziców bardzo często wchodzi w jedną z czterech typowych ról, które pozwalają mu poradzić sobie i przetrwać.

BOHATER RODZINY

To dziecko, zazwyczaj najstarsze, które jest nad wyraz odpowiedzialne, jak na swój wiek.

Bierze na siebie obowiązki przekraczające jego możliwości i stara się wejść w rolę opiekuna – na przykład wobec rodziców, czy młodszego rodzeństwa.

W skrajnych przypadkach takie dziecko może wziąć odpowiedzialność za żywienie rodziny, opiekować się domem, a nawet dbać o finanse i wychowanie młodszego rodzeństwa.

Dba o zapewnienie rodzinie jak najlepszego funkcjonowania.

KOZIOŁ OFIARNY

To przypadek, w którym na tym dziecku rozładowane jest napięcie, a nawet agresja pozostałych członków rodziny.

Jest obwiniane, krytykowane, może popadać we własne problemy i silny bunt.

Tę rolę przepełnia gniew, co może także spowodować, że dziecko to jak najszybciej będzie chciało opuścić dom rodzinny.

STRACONE DZIECKO

Wycofuje się z sytuacji, czuje się niekochane i nieakceptowane.

Ma bardzo zaniżone poczucie własnej wartości, staje się nieśmiałe i niepewne oraz bezradne.

MASKOTKA RODZINY

Ta rola bywa też nazywania błaznem.

To określenie sytuacji, w której dziecko staje w centrum uwagi i za wszelką cenę stara się rozładować napięcie w rodzinie.

Może stać się ofiarą wykorzystywania seksualnego.

Żadna z tych ról nie jest „dobra” i każda niesie wiele negatywnych konsekwencji dla rozwoju dziecka, także rozwinięcia cech, z którymi będzie zmagać się w dorosłym życiu.

DDA – objawy i cechy Dorosłych Dzieci Alkoholików

Wiele dzieci alkoholików rozwija podobne cechy i cechy osobowości.

W swojej przełomowej książce z 1983 roku „Dorosłe dzieci alkoholików”, nieżyjąca już Janet Geringer Woititz  przedstawiła 13 z nich.

Dr Janet Woititz była bestsellerową autorką, wykładowcą i doradcą, a dodatkowo również była żonata z alkoholikiem.

Opierając się na swoim osobistym doświadczeniu z alkoholizmem i jego wpływie na jej dzieci, a także pracy z klientami wychowanymi w dysfunkcyjnych rodzinach, Janet odkryła, że DDA odznaczają się poprzez wymienione niżej cechy i zachowania. 

Jeśli jesteś dzieckiem alkoholika, nie oznacza to, że wszystko z poniższej listy będzie dotyczyć ciebie, ale prawdopodobnie rozpoznasz przynajmniej kilka pozycji z listy.

Zgadują, jakie zachowania są normalne 

Ponieważ wychowanie takiej osoby przebiegło w rodzinie dysfunkcyjnej, nie było możliwości rozwinąć zdrowego obrazu „normalnego” zachowania i trafnej oceny, jakie sytuacje wykraczają poza akceptowalne społecznie normy.

Mają trudności z przeprowadzeniem swoich zamiarów do końca

Osoby z problemem alkoholowym zazwyczaj nie są w stanie wesprzeć, chwalić i pozytywnie motywować swoje dziecko, przez co te dzieci nabierają wątpliwości co do realizacji własnych zmierzeń, a także mają przesadne oczekiwania co do poziomu efektów.

Kłamią w nieuzasadnionej sytuacji 

Kłamstwo jest powszechne w rodzinach alkoholowych, szczególnie w formie ukrywania problemu, usprawiedliwiania się i zaprzeczania.

Oceniają siebie bardzo surowo 

Dziecko rodzica z problemem alkoholowym może czuć się odpowiedzialne za problem rodzica (a czasem jest nawet wprost obwiniane i krytykowane), przez co w dorosłości osoba taka jest bardzo krytyczna wobec siebie, nie potrafi w pełni cieszyć się z sukcesów, za to obwinia się za wszelkie niepowodzenia (nawet te przypadkowe, niezależne od podjętych działań).

Traktują siebie bardzo poważnie

Dorosłe Dziecko Alkoholika zwykle ma problem z zabawą i odprężeniem.

Ponieważ dzieciństwo takiej osoby było pełne trudnych emocji i ciągłego napięcia – co skutkuje kontynuowaniem takiego wzorca w dorosłym życiu.

Mają trudności w bliskich związkach

Jak zbudować zdrowy związek oparty na zaufaniu, gdy całe dzieciństwo nie można było polegać na kochanej osobie?

DDA często zmaga się z lękiem przed porzuceniem, a także mogą uzależnić się emocjonalnie od partnera.

Nadmiernie reagują na zmiany, nad którymi nie mają kontroli

Doświadczenie życia w rodzinie alkoholowej daje wyraźny komunikat dziecku – „możesz liczyć tylko na siebie”.

To przekonanie pozostaje z nimi także w dorosłości, przez co próbują kontrolować wszystko, licząc na to, że w ten sposób uchronią się przed cierpieniem.

Niekontrolowane zmiany, które przecież są częścią codziennego życia, budzą niewspółmiernie duży lęk.

Nieustannie szukają aprobaty

Niska samoocena i negatywny obraz samego siebie to ciężkie brzemię wyniesione z dzieciństwa, z którym Dorosłe Dziecko Alkoholika próbuje się zmierzyć i „naprawić” poprzez perfekcjonizm, czy poświęcanie się dla innych, w zamian oczekując miłości, akceptacji i aprobaty.

Czują się inni

DDA ma wrażenie, że nikt nie może zaakceptować ich bezwarunkowo, bo na to trzeba zapracować i zasłużyć.

Dorosła osoba, która wychowała się w rodzinie alkoholowej, mogła w dzieciństwie nieraz doświadczyć wstydu i innych trudnych emocji przed rówieśnikami, co spowodowało przekonania bycia „innym”, „odmiennym”, a nawet „gorszym”.

Są zbyt odpowiedzialni lub zupełnie nieodpowiedzialni

W tym przypadku możliwe są dwie drogi – jeżeli dziecko w rodzinie alkoholowej przybrało rolę „bohatera rodziny”, który próbował ratować rodzica i opiekować się innymi członkami rodziny (na przykład młodszym rodzeństwem), to z dużym prawdopodobieństwem, będzie kontynuował tę rolę także w życiu dorosłym. 

Rozwinięcie poczucia odpowiedzialności może też pójść w zgoła innym kierunku – szczególnie, gdy w trakcie dzieciństwa osoba taka przybrała rolę „maskotki rodziny”, czyli osoby, która rozładowuje napięcie i zawsze robi dobrą minę do złej gry.

Są przesadnie lojalni

Doświadczenie życia w rodzinie alkoholowej daje poczucie, że powinniśmy za wszelką cenę pracować na dobro ukochanej osoby, nawet jeśli bardzo nas rani.

W dorosłym życiu DDA może skutkować to uwikłaniem w toksyczne związki, z których nie potrafi wyjść, nie wierząc, że można pragnąć czegoś lepszego.

Ulegają impulsom

W dzieciństwie w rodzinie alkoholowej zwykle brakuje miejsca na prawdziwą dziecięcą beztroskę, ponieważ istnieją ważne role do wypełnienia, dodatkowo okraszone ciągłym lękiem i stresem. Ten deficyt bywa uzupełniany w życiu dorosłym.

DDA i relacje, czyli Dorosłe Dziecko Alkoholika w związku

Doświadczenie dorastania w rodzinie alkoholowej odciska swoje piętno także na relacjach budowanych przez DDA w późniejszym życiu.

DDA są szczególnie narażone na trudności w budowaniu relacji partnerskich, w tym:

• uczucie osamotnienia, pustki,
• unikanie relacji lub wchodzenie w relacje puste, bez pełnego zaangażowania,
• lęk przed bliskim związkiem.

Czy to oznacza, że życie uczuciowe Dorosłego Dziecko Alkoholika jest z góry skazane na niepowodzenie?

Absolutnie nie!

Choć powyższe problemy mogą się zdarzyć, w konsekwencji przebytych w dzieciństwie traum, to wcale nie muszą.

Co więcej, zgłoszenie się po profesjonalną pomoc łagodzi skutki urazów psychicznych, uczy nowych schematów zachowań i wzorców myślenia, a co za tym idzie – pomaga także zbudować zdrowy i stabilny związek, oparty na zaufaniu.

Twój partner jest Dorosłym Dzieckiem Alkoholika?

Czy spotykasz się z dorosłym dzieckiem alkoholika?

Jeśli tak, otwarcie się na wrażliwość stworzy bezpieczną przestrzeń dla twojego partnera, aby spróbował zrobić to samo. 

Poświęć trochę czasu, aby dowiedzieć się więcej o DDA i o tym, jak ich doświadczenia mogły ukształtować ich obecne sposoby zachowania i budowania relacji.

Miłość do DDA może wiązać się z pewnymi wyzwaniami. Jednak dzięki współczuciu, zaufaniu i zrozumieniu możecie stworzyć zdrowy i wspierający związek.

Zapytaj swojego partnera, czego potrzebuje. Pamiętaj, że partner może nie chcieć rozmawiać o swoich traumach, szczególnie na początku twojego związku, ale postaraj się zaoferować siebie jako dostępnego słuchacza, w razie potrzeby zwierzenia się.

Skutki wychowania w rodzinie alkoholowej mogą przytłaczać i wydawać się nie do pokonania, ale im lepiej zrozumiesz swojego partnera i im bardziej będziecie pracować nad zaufaniem i mocnymi fundamentami waszego związku, tym łatwiej będzie Wam zbudować stabilną i szczęśliwą przyszłość.

Pomoc dla DDA

W przypadku zmagania się z syndromem DDA najistotniejsze są dwie formy pomocy:

• interwencja, w celu ukierunkowania i zmotywowania do podjęcia psychoterapii (pomoc doraźna);
• psychoterapia, zarówno indywidualna, jak i grupowa.

Termin „syndrom DDA” jest dość szeroki, co oznacza, że dwie osoby zmagające się z cierpieniem spowodowanym traumami z czasu dorastania w rodzinie alkoholowej mogą wykazywać inne cechy, objawy i wymagać innego podejścia.

Dlatego psychoterapia indywidualna jest tak istotna – pozwala dopasować pomoc bezpośrednio do uczestnika terapii.

Psychoterapia grupowa pozwala zrozumieć jak inne osoby, o podobnych doświadczeniach, radzą sobie ze swoimi problemami, uczy nowych sposobów rozwiązywania problemu, a przede wszystkim pozwala na doświadczenie więzi, zaufania i wspierającej społeczności.

Celem psychoterapii DDA, zarówno indywidualnej, jak i grupowej, jest okazanie wsparcia osobie cierpiącej z powodu traumatycznych doświadczeń wyniesionych z dzieciństwa spędzonego w rodzinie z problemem alkoholowym.

Terapeuta może pomóc:

• uporządkować i nazwać trudne przeżycia z przeszłości,
• zauważyć i zidentyfikować związek między obecnymi problemami i przeszłymi doświadczeniami,
• pozbyć się poczucia winy za problemy i nieodpowiedzialne zachowanie innych osób,
• przeformułować i dopasować wyuczone (lecz negatywnie wpływające na jakość życia) wzorce w zachowaniach i myśleniu.

Co ważne, stan obecnej wiedzy wskazuje, że pomoc terapeutyczna jest skuteczna w przypadku Dorosłych Dzieci Alkoholików.

Podsumowanie

Jeśli nigdy nie otrzymałeś uwagi i wsparcia emocjonalnego, których potrzebowałeś w kluczowym okresie rozwojowym, a zamiast tego byłeś zaabsorbowany dysfunkcyjnym zachowaniem rodzica, z pewnością może być trudno zaspokoić swoje potrzeby jako dorosły.

Co więcej, jeśli brakowało ci pozytywnych, fundamentalnych relacji, później może być Ci trudno rozwinąć zdrowe, oparte na zaufaniu związki.

DDA często muszą wypierać się uczucia smutku, strachu i złości, aby przetrwać. Ponieważ nieprzepracowane emocje zawsze w końcu się ujawnią, często manifestują się właśnie w wieku dorosłym.

Zaletą rozpoznania tych wzorców jest to, że nie jesteś już bezradnym dzieckiem.

Możesz stawić czoła tym problemom i znaleźć rozwiązanie w sposób, jaki nie był dla Ciebie wcześniej dostępny. Istnieje wiele form skutecznej pomocy dla osób z syndromem DDA, po którą możesz sięgnąć.

Źródła

• Borodziuk, D. (2019). Życie dorosłych dzieci alkoholików. In Parezja. Forum Młodych Pedagogów Przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN (Vol. 12, No. 2, pp. 79-93). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Obot, I. S., Wagner, F. A., & Anthony, J. C. (2001). Early onset and recent drug use among children of parents with alcohol problems: data from a national epidemiologic survey. Drug and alcohol dependence, 65(1), 1–8. https://doi.org/10.1016/s0376-8716(00)00239-8
• Nieckarz, Ż. (2020). Funkcjonowanie dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym. Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne, 16(1), 100-118.
• Obrębski, M. Rodzina alkoholowa zagrożeniem w rozwoju dziecka–studium przypadku. OTWARTE USTA.
• Bobkowicz-Lewartowska, L. (2013). Związki partnerskie dorosłych dzieci alkoholików. Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa, 3, 116-128.
• Filipiak, M., & w Lesznie, W. S. H. (2007). Świat dorosłych dzieci alkoholików. Przegląd Terapeutyczny, 2.
• Chodkiewicz, J., & Wilska, A. (2008). Stan zdrowia, wsparcie społeczne i zadowolenie z życia Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA) korzystających z pomocy terapeutycznej. Alkoholizm i Narkomania, 21(2), 135-152.