Z czego biorą się lęki?

z czego biorą się lęki

Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego czujesz lęk w sytuacjach, które wcale nie wydają się niebezpieczne?

Albo skąd w ogóle bierze się to nieprzyjemne uczucie, które potrafi skutecznie utrudniać codzienne życie? 

Przyjrzyjmy się temu, z czego biorą się lęki i podstawowym mechanizmom, które stoją u ich podstaw.

Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lęki

Czym różni się lęk od strachu?

Choć lęk i strach często używane są zamiennie, różnią się od siebie pod względem intensywności i kontekstu.

Strach to reakcja na realne zagrożenie – coś, co dzieje się tu i teraz, np. gdy nagle widzimy nadjeżdżający samochód na przejściu dla pieszych.

Jest to biologiczna odpowiedź, która pomaga nam unikać niebezpieczeństw i przetrwać.

Lęk natomiast jest bardziej „rozmyty” i często nie ma jasno określonej przyczyny.

Może pojawić się nawet wtedy, gdy nie ma obiektywnego zagrożenia, i trwać przez długi czas.

Jeśli strach to reakcja na coś konkretnego, lęk to „przeczucie”, że coś złego może się wydarzyć.

Z czego wynika strach?

Strach ma głęboko zakorzenione podłoże ewolucyjne.

To mechanizm, który pozwolił naszym przodkom unikać niebezpieczeństw, takich jak drapieżniki czy naturalne katastrofy.

Gdy wykrywamy zagrożenie, nasz mózg uruchamia reakcję „walcz, uciekaj lub zastygnij”.

Odpowiada za to ciało migdałowate – struktura w mózgu, która błyskawicznie analizuje sygnały z otoczenia i decyduje, czy potrzebna jest reakcja obronna.

Gdy ciało migdałowate zidentyfikuje zagrożenie, układ nerwowy uwalnia hormony stresu, takie jak adrenalina i kortyzol.

Pojawiają się wtedy typowe reakcje fizyczne, jak przyspieszone bicie serca, napięcie mięśni czy szybszy oddech.

Dzięki temu organizm jest gotowy do natychmiastowego działania.

Jaka jest główna przyczyna strachu?

Strach pojawia się, gdy nasz umysł odbiera coś jako zagrożenie, nawet jeśli w rzeczywistości nic nam nie grozi.

To naturalny mechanizm, który ma nas chronić przed niebezpieczeństwem.

Jednak czasem nasz mózg reaguje zbyt mocno lub „na wyrost”, uruchamiając strach w sytuacjach, które nie są naprawdę groźne.

Na przykład, jeśli ktoś został kiedyś ugryziony przez psa, może odczuwać strach na widok każdego psa, nawet jeśli jest on spokojny i przyjaźnie nastawiony.

Mózg „na wszelki wypadek” ostrzega przed sytuacją, która przypomina dawne zagrożenie, mimo że nic złego się nie dzieje.

Skąd się biorą lęki?

Lęki są bardziej skomplikowane niż strach i często wynikają z połączenia biologii, psychologii oraz doświadczeń życiowych.

Poniżej znajdziesz najważniejsze mechanizmy ich powstawania:

Podłoże biologiczne

Podobnie jak w przypadku strachu, lęki są związane z działaniem ciała migdałowatego oraz układu limbicznego.

Jednak w przypadku lęków ciało migdałowate działa nadmiernie – reaguje nawet na sytuacje, które nie są realnym zagrożeniem.

Zaburzenia poziomu neuroprzekaźników, takich jak serotonina czy GABA, również mogą zwiększać podatność na lęk.

Wpływ doświadczeń

Traumatyczne wydarzenia, szczególnie te z dzieciństwa, mogą zakodować w nas „hiperwrażliwość” na pewne sytuacje.

Jeśli doświadczyłeś np. odrzucenia, wypadku czy przemocy, Twoje ciało migdałowate może reagować lękiem, nawet jeśli zagrożenie już minęło.

Uczenie się przez obserwację

Lęki mogą być również nabyte.

Jeśli w dzieciństwie widzieliśmy, jak bliska osoba boi się określonych sytuacji (np. psów czy wysokości), możemy przejąć te same reakcje.

To zjawisko nazywane jest „modelowaniem”.

Czynniki genetyczne

Niektórzy ludzie rodzą się z większą skłonnością do lęków.

Badania wskazują, że cechy takie jak nadmierna ostrożność czy wrażliwość mogą być częściowo dziedziczone.

Środowisko i kultura

Środowisko, w którym dorastamy, oraz kultura, w której żyjemy, kształtują nasze podejście do lęku.

Na przykład w społecznościach, gdzie dużo mówi się o zagrożeniach, ludzie mogą być bardziej podatni na chroniczny lęk.

Jak lęki mogą przekształcać się w fobie?

Lęki czasem przybierają konkretną formę, stając się fobiami.

Fobia to intensywny, irracjonalny lęk przed określonym obiektem, sytuacją lub miejscem, który prowadzi do unikania go za wszelką cenę.

Przykłady obejmują:

Fobie mogą powstać na skutek jednego traumatycznego doświadczenia, ale czasem ich źródło jest trudne do zidentyfikowania.

Podsumowanie

Strach i lęk to emocje, które mają swoje korzenie w ewolucji, biologii i doświadczeniach życiowych.

Strach pomaga nam przetrwać, reagując na bezpośrednie zagrożenia, podczas gdy lęk jest bardziej złożony i może pojawić się nawet w neutralnych sytuacjach.

Zrozumienie mechanizmów, które stoją za naszymi lękami, pozwala lepiej z nimi pracować i stopniowo odzyskiwać poczucie bezpieczeństwa.

Jeśli Twoje lęki stają się trudne do opanowania, pamiętaj, że sięganie po pomoc to najlepszy krok w stronę życia wolnego od niepotrzebnych obaw.

Źródła

  • Błaszczyk, M. (2022). Fenomenologia i psychologia lęku. In Polskie Forum Psychologiczne (Vol. 27, No. 1, pp. 101-115).
  • Hettema, J. M., Prescott, C. A., Myers, J. M., Neale, M. C., & Kendler, K. S. (2005). The structure of genetic and environmental risk factors for anxiety disorders in men and women. Archives of general psychiatry, 62(2), 182-189.

 

Dowiedz się więcej:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Najnowsze artykuły