ADHD u dorosłych: objawy, leczenie, jak sobie pomóc

ADHD u dorosłych bywa zagadką, ukrytą za codziennymi trudnościami, roztargnieniem i chaosem w organizacji.

Wyobraź sobie kogoś, kto przez całe życie zmaga się z problemami z koncentracją, wiecznym pośpiechem i nieskończonymi projektami – wszystko to przyjmowane jest jako „norma”, codzienność.

Dopiero diagnoza ADHD u dorosłych sprawia, że ta osoba zaczyna rozumieć, dlaczego jej życie wygląda tak, a nie inaczej. 

Dla wielu dorosłych diagnoza ADHD jest jak odkrycie, że można inaczej.

Objawy ADHD w dorosłości nie są tak oczywiste, jak u dzieci – zamiast typowej nadpobudliwości pojawia się problem z kończeniem zadań, rozpraszanie się na każdym kroku, ciągły stres.

To coś więcej niż tylko roztargnienie. 

Jak naprawdę wygląda życie z ADHD w dorosłości, jakie są jego wyzwania i dlaczego tak wielu dorosłych dowiaduje się o nim dopiero po latach?

ADHD – wszystko, co musisz wiedzieć

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, dotyka około 3% dorosłej populacji.

Zazwyczaj charakteryzuje się nadmierną aktywnością, trudnościami w skupieniu uwagi i impulsywnością.

• Wyróżniamy trzy podtypy ADHD: z przewagą zaburzeń uwagi, z przewagą nadruchliwości i impulsywności, oraz typ mieszany.
• Objawy ADHD występują zarówno u dzieci, jak i dorosłych, przy czym różnice wynikają z odmiennego dostosowania do życia.
• ADHD nie jest uleczalnym zaburzeniem, to charakterystyka działania danego umysłu, z którą można nauczyć się żyć, a nawet wykorzystywać jako zaletę (tzw. neuroróżnorodność).
• ADHD u dziewczynek i kobiet może przejawiać się inaczej niż u chłopców i mężczyzn, co często prowadzi do rzadszego poddawania ich diagnozie.
• Pomimo negatywnych skutków, ADHD posiada także pozytywne strony, takie jak wysoki poziom energii, kreatywność i spontaniczność.
• Przyczyny ADHD są złożone i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.
• Leczenie opiera się na psychoterapii, rozwijaniu zdrowych mechanizmów radzenia sobie i, w niektórych przypadkach, stosowaniu leków.
• Istnieją skuteczne strategie zarządzania objawami ADHD, wspierające rozwój jednostki i dostosowywanie się do jej indywidualnych potrzeb.

Objawy ADHD u dorosłych

Dzieci i dorośli z ADHD doświadczają tych samych objawów, jednak mogą one prezentować się w inny sposób.

Wynika to przede wszystkim z innego poziomu przystosowania i większej kontroli nad własnym zachowaniem u osób dorosłych.

Co więcej, objawy ADHD u dorosłych często przypominają symptomy wskazujące na inne diagnozy, a obecność współwystępujących zaburzeń, takich jak depresja czy stany lękowe, może jeszcze bardziej skomplikować diagnozę.

Niepokój i nerwowość

Nadpobudliwość to kluczowy objaw ADHD.

U dzieci objawia się ona zazwyczaj jako trudność z utrzymaniem spokoju – dzieci mogą wiercić się, nadmiernie mówić, przerywać innym i sprawiać wrażenie, że są w ciągłym ruchu.

Dorośli z ADHD uczą się lepiej kontrolować swoje ruchy, więc nadpobudliwość nie zawsze jest u nich widoczna na pierwszy rzut oka.

Jednak problem nie znika – nadal mogą odczuwać wewnętrzny niepokój, napięcie i wrażenie, że nigdy nie są w pełni zrelaksowani.

Dorośli z ADHD mogą odczuwać ten niepokój nawet w spokojnych sytuacjach, na przykład podczas wieczornego odpoczynku.

Choć ich wysoki poziom energii może być zaletą, to jednocześnie sprawia, że trudno im wysiedzieć na dłuższych spotkaniach lub w sytuacjach wymagających skupienia i spokoju.

Objawy nadpobudliwości i niepokoju u dorosłych z ADHD mogą wyglądać tak:

• Trudność z wysiedzeniem w miejscu – np. na spotkaniach lub w czasie dłuższych rozmów.
• Ciągłe poruszanie się – stukanie palcami, wiercenie się, bawienie się przedmiotami.
• Wewnętrzne napięcie – uczucie niepokoju nawet w spokojnych sytuacjach.
• Trudności z relaksem – problem z pełnym odprężeniem, nawet podczas odpoczynku.
• Impulsywność – szybkie przerywanie rozmówcom i impulsywne decyzje.
• Problemy z koncentracją – łatwe rozpraszanie się przy monotonnym zadaniu.
• Nadmierne mówienie – mówienie bez przerwy lub spontaniczne zmienianie tematów.

Dezorganizacja

Dorośli z ADHD często sprawiają wrażenie rozproszonych i zdezorganizowanych. 

Trudności z organizacją mogą wpływać na wiele aspektów ich życia – od priorytetyzowania zadań i zarządzania czasem, po codzienne wyzwania, takie jak utrzymywanie porządku czy unikanie prokrastynacji.

Problemy te mogą sprawić, że osoba z ADHD często się spóźnia, gubi rzeczy i ma trudności z określeniem, co, kiedy i jak długo powinna robić.

W efekcie wiele spraw wymyka się spod kontroli, co powoduje dodatkowy stres i chaos.

Oto przykłady typowych objawów dezorganizacji u dorosłych z ADHD:

• Ciągłe szukanie rzeczy – np. kluczy, telefonu, dokumentów, rachunków.
• Porzucanie projektów – podejmowanie nowych zadań i rezygnowanie z nich, zanim zostaną zakończone.
• Bałagan w otoczeniu – chaos na biurku, w domu, w samochodzie, a nawet w telefonie czy na pulpicie komputera.
• Brak uporządkowania spraw – trudności w zarządzaniu obowiązkami i codziennymi zadaniami.
• Zapominanie o zadaniach w trakcie ich wykonywania – np. pozostawienie odkurzacza na środku pokoju, ponieważ uwaga została przekierowana na coś innego.
• Problemy z organizacją myśli i mowy – trudność w uporządkowaniu tego, co chce się powiedzieć, gubienie się w rozmowie.
• Trudności z trzymaniem się rutyny – zapominanie o spotkaniach, niekończenie projektów lub rezygnowanie z planów.

Problemy z motywacją

Jednym z powszechnych objawów niezdiagnozowanego ADHD u dorosłych jest trudność z utrzymaniem motywacji.

ADHD wpływa na funkcje wykonawcze – umiejętności, które pomagają planować, organizować, rozpoczynać i utrzymywać działania.

Osoba z ADHD może mieć szczerą chęć rozpoczęcia zadania, ale jednocześnie doświadczać blokady, która utrudnia zrobienie pierwszego kroku.

Czasem przytłacza ją nadmiar szczegółów lub złożoność zadania, co powoduje brak inicjatywy, zanim jeszcze zacznie działać.

Dorośli z ADHD mogą również mieć trudność z podtrzymaniem koncentracji na rozpoczętym zadaniu, zwłaszcza jeśli nie potrafią podzielić projektu na mniejsze, łatwiejsze do zarządzania części.

To sprawia, że łatwo zaczynają coś i szybko rezygnują.

Takie zachowania często prowadzą do mylnych ocen ich motywacji, a osoby z ADHD bywają niesłusznie uznawane za „leniwe” czy „niemotywowane”, co może negatywnie wpływać na ich samoocenę.

Typowe oznaki problemów z motywacją u dorosłych z ADHD:

• Trudność z rozpoczęciem zadań – odkładanie działań, nawet jeśli istnieje chęć ich wykonania.
• Przytłoczenie szczegółami – poczucie, że zadanie jest zbyt złożone, co paraliżuje inicjatywę.
• Porzucanie rozpoczętych projektów – trudność z trzymaniem się zadania od początku do końca.
• Problemy z koncentracją na dłuższych zadaniach – brak wytrwałości przy wymagających, długotrwałych projektach.
• Trudność w organizacji zadań krok po kroku – brak umiejętności podzielenia projektu na łatwiejsze do realizacji części.

Brak skupienia

Dorośli z ADHD mają trudności w koncentracji na nudnych lub powtarzalnych zadaniach, jak sprzątanie, czytanie książek czy organizowanie dokumentów.

Gdy zadanie jest mało stymulujące, łatwo tracą motywację do jego wykonania.

Z drugiej strony, gdy coś ich naprawdę interesuje, mogą skupić się na tym na tyle mocno, że zaniedbują inne obowiązki (tzw. hyperfocus).

Typowe objawy trudności ze skupieniem:

• Problemy z nudnymi zadaniami – np. codzienne obowiązki czy organizowanie dokumentów.
• Porzucanie projektów – zaczynanie czegoś, ale nie kończenie (np. nauka języka).
• Hyperfocus – nadmierne skupienie na jednej rzeczy, zapominanie o innych zadaniach.

Zapominanie

Zapominanie to częsty problem u dorosłych z ADHD, który prowadzi do różnych trudności, takich jak:

• Porzucanie zadań – zaczynanie czegoś i zapominanie, by do tego wrócić.
• Zapominanie o ważnych spotkaniach – np. o datach czy zadaniach.
• Gubienie przedmiotów – np. kluczy, telefonu, dokumentów.
• Opowiadanie tych samych historii – zapominanie, że już się je powiedziało.

Osoby z ADHD często nie zdają sobie sprawy z zapomnianych rzeczy, dopóki nie dostaną przypomnienia, np. telefonicznego, że nie przyszły na spotkanie, lub nie natrafią na zapomniany projekt.

Rozregulowanie emocji

Dorośli z ADHD mogą mieć trudności z kontrolowaniem emocji, co objawia się na przykład:

• Trudności z uspokojeniem się – szczególnie gdy są zdenerwowani.
• Przesadna frustracja – nawet drobne niepowodzenia mogą wywołać silne emocje.
• Skupianie się tylko na emocjach – trudność w koncentracji na innych rzeczach, gdy emocje biorą górę.

Niezdecydowanie

Brak zdecydowania to częsty problem dorosłych z niezdiagnozowanym ADHD. Może objawiać się w następujący sposób:

• Trudności w podejmowaniu decyzji – nie potrafią wybrać między opcjami.
• Paraliż decyzyjny – często polegają na losowych wyborach, bo czują się przytłoczeni.
• Przytłoczenie wyborami – zbyt wiele opcji powoduje niepokój i brak pewności.
• Przekazywanie decyzji innym – oddawanie odpowiedzialności za decyzje komuś innemu.

Co denerwuje ludzi z ADHD?

Osoby z ADHD często irytują się, gdy muszą wykonywać nudne, monotonne zadania, które wymagają długotrwałej koncentracji i nie dają szybkich efektów.

Zdecydowanie trudniejsze stają się także sytuacje, w których muszą zmuszać się do skupienia lub organizowania wielu spraw jednocześnie, a także, gdy napotykają na trudności w podejmowaniu decyzji lub rozwiązywaniu złożonych problemów. 

Co uspokaja osoby z ADHD?

Osoby z ADHD często uspokajają się, gdy mogą pracować w bardziej stymulującym środowisku, które oferuje elementy zmieniające się w czasie, takie jak muzyka w tle, różnorodność zadań, czy aktywność fizyczna. 

Pomaga im także regularny ruch, jak chodzenie lub krótka aktywność fizyczna, która może poprawić koncentrację i złagodzić napięcie.

Uspokajające może być także ustalenie prostych, klarownych celów i podzielenie zadań na mniejsze kroki, co pozwala na zapanowanie nad chaosem i stresem.

Jakie są plusy ADHD?

ADHD może wiązać się z pewnymi pozytywnymi cechami. Osoby z ADHD często cechują się dużą kreatywnością, energią i zdolnością do szybkiego reagowania na zmieniające się warunki. 

Mają tendencję do myślenia „poza schematami”, co może prowadzić do innowacyjnych rozwiązań.

Ich impulsywność bywa czasem czynnikiem napędzającym do szybkiego działania, a ich energia może być motorem napędowym w pracy nad nowymi projektami.

Często są także elastyczni i dobrze radzą sobie w dynamicznych, zmieniających się środowiskach.

Jak wyglądają myśli osoby z ADHD?

Myśli osoby z ADHD często są szybkie i chaotyczne, skaczące z jednej rzeczy na drugą.

Często brakuje im ciągłości i koncentracji, co sprawia, że mogą łatwo zapominać, o czym myślały, lub porzucać temat w połowie. 

Leczenie ADHD u dorosłych

Jeśli podejrzewasz, że możesz mieć niezdiagnozowane ADHD, porozmawiaj ze swoim lekarzem rodzinnym lub specjalistą ds. zdrowia psychicznego (psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą).

Dla wielu dorosłych diagnoza może przynieść ulgę, bo pomaga wyjaśnić zmagania i problemy, z którymi dana osoba mogła borykać się przez całe życie.

Jak wygląda leczenie ADHD u dorosłych?

Leczenie ADHD polega na strategiach mających zminimalizować cierpienie i negatywne strony objawów związanych z tą diagnozą – może obejmować wprowadzenie leków, ale przede wszystkim opiera się na psychoterapii, treningu umiejętności i strategii samopomocy.

Co się dzieje, jeśli nie leczymy ADHD?

Ponieważ ADHD w wieku dorosłym często pozostaje nierozpoznane, osoby mogą mieć trudności ze zrozumieniem objawów i zachowań, których doświadczają.

Mogą przypisywać te objawy lękowi lub depresji, które mogą objawiać się w podobny sposób, ale mogą też uważać je za wady charakteru – może to powodować brak pewności siebie, poczucie wstydu i niską samoocenę.

Zaburzenia funkcjonowania wynikające z ADHD mogą obejmować także m.in. większe ryzyko rozwodu lub separacji, częstsze nadużywanie substancji, częstsze nagłe zwolnienia z pracy lub impulsywne jej porzucanie, czy większe tendencje do konfliktów z prawem.

Badania sugerują jednak, że w ciągu ostatnich lat liczba osób, u których zdiagnozowano ADHD u dorosłych, znacznie wzrosła.

Może to częściowo wynikać z większej świadomości objawów ADHD u dorosłych.

Z czym mylone jest ADHD u dorosłych?

ADHD u dorosłych często bywa mylone z innymi problemami, takimi jak lęk, depresja, zaburzenia lękowe, czy zaburzenia nastroju.

Często objawy ADHD, takie jak problemy z koncentracją, zapominanie o zadaniach, impulsywność, czy nadmierna nerwowość, mogą być błędnie interpretowane jako wynik stresu, zmęczenia lub złych nawyków. 

Ponadto, u dorosłych ADHD może być trudniejsze do zauważenia, ponieważ wielu z nich wypracowuje strategie kompensacyjne, które maskują objawy.

Czy ADHD da się całkowicie wyleczyć?

Nie, ADHD jest stanem trwałym, na całe życie.

Jednak ważne jest również, aby zdać sobie sprawę, że nie oznacza to, że objawy będą wyglądać tak samo i będą równie dokuczliwe przez cały czas. 

Dzięki odpowiednim narzędziom i wsparciu możliwe jest prowadzenie udanego i satysfakcjonującego życia z ADHD.

Masz ADHD? Oto jak możesz sobie pomóc

Jeżeli podejrzewasz u siebie ADHD lub jesteś osobą dorosłą ze zdiagnozowanym ADHD, spróbuj sięgnąć po poniższe, sprawdzone strategie samopomocy.

1. Określ swój optymalny poziom stymulacji

Każda osoba z ADHD ma inne potrzeby, więc warto eksperymentować, aby dowiedzieć się, co najlepiej wspomaga Twoją koncentrację.

Niektórzy potrzebują dźwięków w tle, by skupić się na zadaniu, inni wolą ciszę.

Sprawdź, co działa w Twoim przypadku, i dostosuj środowisko pracy do tych potrzeb. 

Pamiętaj, że Twoje preferencje mogą się zmieniać, więc bądź gotów do wprowadzania zmian, gdy zajdzie taka potrzeba.

2. Pamiętaj, że Twój mózg pragnie nowości

Dla osób z ADHD łatwiej jest skupić się na nowych rzeczach, ponieważ ich mózg naturalnie bardziej reaguje na zmiany.

Regularne wprowadzanie drobnych zmian w otoczeniu lub w miejscu pracy może pomóc utrzymać zaangażowanie. 

Osoby z ADHD dobrze funkcjonują na stanowiskach, gdzie mają różnorodne zadania, ponieważ to sprawia, że praca ciągle jest interesująca.

Kiedy poczujesz, że wpadasz w rutynę, spróbuj wprowadzić jakąś małą zmianę, aby przywrócić świeżość i zaciekawienie.

3. Podziel zadania na części

Osoby z ADHD mogą czuć się przytłoczone dużymi projektami lub zadaniami, które mają zbyt wiele kroków.

Aby ułatwić sobie pracę, podziel każde zadanie na mniejsze części.

Podejdź do niego krok po kroku i nie bój się robić przerw, kiedy tego potrzebujesz. 

Pamiętaj, że nie musisz kończyć wszystkiego od razu.

Jeśli np. porządkowanie dokumentów wydaje się zbyt trudne, zacznij od ich wyciągnięcia i posortowania w kategorie.

Kiedy poczujesz, że masz energię, przejdź do kolejnej części zadania. 

Dając sobie przerwę po każdym kroku, sprawisz, że zadanie będzie łatwiejsze do rozpoczęcia i zmniejszysz tendencję do odkładania go na później.

4. Korzystaj z kalendarzy i przypomnień

Zapominanie to częsty problem osób z ADHD, który może prowadzić do spóźnień i działania na ostatnią chwilę.

Zamiast obciążać się koniecznością pamiętania o wszystkim, pozwól sobie na zapomnienie i polegaj na zewnętrznym systemie przypomnień. 

Stwórz prosty, łatwy do używania system, który pomoże Ci pamiętać o ważnych sprawach.

Może to być kalendarz w telefonie z przypomnieniami lub aplikacja, która powiadomi Cię o nadchodzących spotkaniach czy zadaniach.

Regularne korzystanie z takiego systemu pomoże Ci utrzymać porządek i zredukować stres związany z zapomnieniem.

Podsumowanie

ADHD u dorosłych, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to cecha umysłu, która dotyka około 5% populacji.

Charakteryzuje się trudnościami w utrzymaniu skupienia uwagi, nadmierną aktywnością oraz impulsywnością.

Objawy ADHD u dorosłych obejmują także problemy z organizacją, motywacją, a także rozregulowanie emocji.

Warto zauważyć, że ADHD nie jest zaburzeniem, które można wyleczyć, lecz stanem, który można zaakceptować i efektywnie zarządzać. 

Diagnoza i odpowiednie leczenie, często oparte na psychoterapii, pomagają osobom dorosłym z ADHD skutecznie funkcjonować, wykorzystując jednocześnie ich mocne strony, takie jak kreatywność czy wysoki poziom energii.

Wspieranie jednostki oraz stosowanie skutecznych strategii zarządzania objawami są kluczowe dla osiągnięcia satysfakcjonującego życia z ADHD.

Źródła

• Goodman, D. W. (2010). ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania i oceny. Psychiatria po Dyplomie, 7, 71-82.
• Szaniawska, M. (2010). Trudna diagnoza–dylematy rzetelnej oceny ADHD u dorosłych pacjentów. Część II. Proces diagnozy i diagnoza różnicowa. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 3(10), 211-217.
• Wiśniewska, Marta. (2022). Dorosłe osoby z ADHD. 41-43. 
• Goodman, D. W. (2010). Czarna księga ADHD. Psychiatria po Dyplomie, 4(3), 12-16.
• Kupnicka, Z., Poraj, G., & Kaźmierski, J. (2017). ADHD u osób dorosłych-rozpoznanie, przyczyny i skutki. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 17(3).
• Song, P., Zha, M., Yang, Q., Zhang, Y., Li, X., & Rudan, I. (2021). The prevalence of adult attention-deficit hyperactivity disorder: A global systematic review and meta-analysis. Journal of global health, 11, 04009. https://doi.org/10.7189/jogh.11.04009
• Soler-Gutiérrez, A. M., Pérez-González, J. C., & Mayas, J. (2023). Evidence of emotion dysregulation as a core symptom of adult ADHD: A systematic review. Plos one, 18(1), e0280131.

Autor

Natalia Kocur - Psycholog, Psychoterapeutka

Założycielka Centrum Psychoterapii “Pokonaj Lęk”   Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Certyfikowana Psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (certyfikat nr 1500). Ekspertka zdrowia psychicznego. Więcej