Czym są samookaleczenia?
Jak je leczyć?
Czy rany psychiczne mogą być aż takie głębokie, by popchnąć człowieka do samookaleczenia?
Niestety, to fakt. Ze statystyk telefonu zaufania dla dzieci (116 111) wynika, że wskaźnik samookaleczeń wśród najmłodszych rośnie – nawet o 130% w ciągu ostatnich kilku lat.
Samookaleczanie (szybka odpowiedź – FAQ)
- Czym jest samookaleczanie?
- To uszkadzanie własnego ciała bez intencji samobójczej
- Co jest przyczyną samookaleczania?
- Jest to sposób na rozładowanie niemożliwego do zniesienia napięcia lub bólu emocjonalnego
- Jak pomóc osobie, która się samookalecza?
- Poszukaj fachowej pomocy (psychoterapia i pomoc psychiatryczna), otwarcie i bez oceniania wysłuchaj, naucz zdrowych spososób radzenia sobie z emocjami i napięciem.
Samookaleczenia – czym są?
Samookaleczanie, to niemające charakteru samobójczego uszkodzenie ciała, które jest na tyle poważne, że powoduje uszkodzenie tkanki lub pozostawia ślady utrzymujące się przez kilka godzin.
Cięcie jest najczęstszą formą samookaleczenia, ale powszechne są również oparzenia, uderzanie głową i drapanie.
Inne formy samookaleczenia obejmują gryzienie, skubanie skóry, ciągnięcie za włosy, uderzanie ciałem w przedmioty lub przedmiotami w ciało.
Dlaczego ludzie się kaleczą? Funkcje i przyczyny mechanizmu
Samookaleczenie to złożony stan, którego nie można wytłumaczyć w prosty sposób.
Chociaż samookaleczeniu mogą towarzyszyć uczucia samobójcze, niekoniecznie i nie zawsze oznaczają próbę samobójczą.
Rodzicom i pediatrom często trudno jest zrozumieć, dlaczego nastolatki tną się lub robią inne rzeczy, aby sobie zaszkodzić.
Chociaż czasami jest to postrzegane jako zachowanie polegające na zwracaniu na siebie uwagi, cięcie jest sposobem uwolnienia napięcia, złagodzenia uczucia smutku lub złości, lub odwrócenie uwagi od problemów.
Oczywiście jakakolwiek ulga jest tylko tymczasowa.
Chociaż niektóre nastolatki, które się tną, mogą mieć przyjaciela, który się tnie, albo czytały o tym lub widziały to w telewizji, większość dzieci, które zaczynają się ciąć, twierdzi, że nikt ani nic innego nie miało na nie wpływu i same wpadły na ten pomysł.
Najczęściej samookaleczenie jest po prostu mechanizmem radzenia sobie z cierpieniem emocjonalnym.
Osoby, które wybierają ten ujście emocji, mogą go używać do wyrażania uczuć, radzenia sobie z poczuciem nierzeczywistości lub odrętwienia, zatrzymywania natrętnych myśli, karania siebie lub łagodzenia napięcia.
Samookaleczenie nie jest uznawane za zaburzenie psychiczne, ale nie jest oczywiście stanem zdrowia.
Jest to zjawisko wymagające dalszych badań, a osoby samookaleczające się powinny otrzymać specjalistyczne wsparcie psychiczne.
Samookaleczanie, choć nie jest zaburzeniem samym w sobie, może być powiązane z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak:
- depresja,
- zaburzenie afektywne dwubiegunowe,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,
- zaburzenie osobowości z pogranicza (borderline),
- zespół stresu pourazowego,
- zaburzenia odżywiania,
- zaburzenia lękowe,
- nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych.
Wśród osób samookaleczających się największą grupę stanowią kobiety w wieku nastoletnim i młodej dorosłości.
Chociaż samookaleczenia są uznawane za powszechny problem wśród nastolatków, nie ograniczają się one tylko do tej grupy wiekowej.
Osoby każdej płci, narodowości, grupy społeczno-ekonomicznej i w każdym wieku mogą dokonywać samookaleczeń.
Chociaż samobójstwo nie jest zamiarem samookaleczenia, samookaleczenie ma silny związek z próbami samobójczymi.
Z badań wynika, że młode osoby, które dopuściły się samookaleczeń o charakterze innym niż samobójczy, mają zdecydowanie wyższy czynnik ryzyka próby samobójczej lub samobójstwa (nawet 70% z nich podejmuje w życiu choć jedną próbę samobójczą).
Samookaleczenia – leczenie
Leki takie jak leki przeciwdepresyjne, stabilizatory nastroju i leki przeciwlękowe mogą złagodzić ukryte uczucia, z którymi pacjent próbuje sobie poradzić poprzez samookaleczenie.
Pamiętaj jednak, że decyzja o włączeniu farmakoterapii do planu leczenia należy do lekarza i zazwyczaj jest ona uzupełnieniem innych form leczenia – takich jak psychoterapia.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może być skuteczną metodą leczenia samookaleczeń.
Ten rodzaj terapii zajmuje się negatywnymi wzorcami myślenia, a także samymi szkodliwymi zachowaniami.
Innym ważnym aspektem leczenia, w którym także wspierająca jest terapia poznawczo-behawioralna, jest nauczenie się lepszych mechanizmów radzenia sobie, które zastąpią zachowania samookaleczające.
Gdy stan osoby samookaleczającej się jest stabilny, należy podjąć pracę terapeutyczną, aby pomóc uporać się z podstawowymi problemami, które powodują jego cierpienie.
Samookaleczenia u dzieci i młodzieży – jak pomóc swojemu dziecku?
Jeżeli jako rodzic podejrzewasz, że Twoje dziecko samo się krzywdzi, może być to dla Ciebie wstrząsające.
Być może w pierwszym odruchu poczujesz nawet złość na swoje dziecko, nie rozumiejąc, czemu sięga po tak drastyczne metody.
Wielu rodziców lub nauczycieli myśli, że samookaleczenia są próbą zwrócenia na siebie uwagi, co sprawia, że oceniają je negatywnie.
Zazwyczaj samookaleczenia wynikają ze zmagania się z bardzo trudnymi przeżyciami i emocjami, których dziecko lub nastolatek nie potrafi samodzielnie przetworzyć, wyrazić i złagodzić wynikającego z nich napięcia.
Brakuje mu umiejętności regulacji, a sam proces dorastania sprawia, że wszystkie przeżycia są bardziej intensywne.
Drodzy Rodzice, jeżeli zauważyliście lub podejrzewacie, że Wasze dziecko lub nastolatek krzywdzi siebie, zrozumienie i łagodne wsparcie są kluczowe.
Oto kilka praktycznych porad, które mogą pomóc w radzeniu sobie z tą trudną, dla wszystkich stron, sytuacją:
- Zachowaj spokój i zrozumienie: samookaleczenie jest często oznaką głębokich problemów emocjonalnych. Nie obwiniaj ani siebie, ani swojego dziecka, lecz stawiaj na zrozumienie. Nie warto przesadzać w żadną stronę – bagatelizowanie problemu może okazać się tragiczne w skutkach, jednak wyolbrzymianie go, zawstydzanie dziecka lub eskalacja złości także może pogłębić problem i sprawić, że dziecko zamknie się na jakąkolwiek pomoc.
- Rozmawiaj otwarcie: zachęcaj do rozmowy na temat uczuć i trudności, z jakimi dziecko się boryka. Twórz bezpieczne przestrzenie, w których może dzielić się swoimi myślami. Pamiętaj, że samookaleczanie nie jest problemem samym w sobie, a objawem trudności, z którymi dziecko sobie nie radzi – umożliwienie zwierzenia się w zaufanej atmosferze i wsparcie to najlepsze, co możesz dziecku zaoferować. Słuchaj uważnie i bez oceniania. Daj dziecku poczucie, że jest dla Ciebie ważne, a jego emocje są uznane, niezależnie od tego, co się dzieje.
- Szukaj profesjonalnej pomocy: skonsultuj się z psychologiem lub terapeutą, który specjalizuje się w obszarze samookaleczeń i wsparcia dzieci oraz młodzieży. Profesjonalne wsparcie może być kluczowe dla zdrowia psychicznego dziecka.
- Wspieraj zdrowe mechanizmy radzenia sobie: pomagaj w rozwijaniu zdolności dziecka do radzenia sobie ze stresem i emocjami w sposób konstruktywny. Zachęcaj do szukania alternatywnych wyjść z trudnych sytuacji.
- Włącz się w proces leczenia: bądź aktywnie zaangażowany w proces terapeutyczny. Zrozum, że leczenie może wymagać czasu, a Ty możesz pełnić ważną rolę jako wsparcie. Wspieraj dziecko w regularnym uczęszczaniu na wizyty, ćwiczeniu nowych umiejętności, czy w systematycznym przyjmowaniu leków, jeśli takie zostaną przepisane.
Pamiętajcie, że każde dziecko jest inne, więc podejścia mogą się różnić.
Najważniejsze to okazać miłość i zrozumienie, wspólnie szukając skutecznych sposobów radzenia sobie z trudnościami.
Jeżeli masz wątpliwości lub potrzebujesz dodatkowej pomocy, nie wahaj się szukać wsparcia u profesjonalistów.
Podsumowanie
Samookaleczanie nie jest próbą manipulacji czy uwagi, lecz często wynika z braku umiejętności wyrażania i regulacji emocji.
Osoby zmagające się z samookaleczeniem mogą również doświadczać niskiego poczucia własnej wartości, depresji czy lęku, co dodatkowo komplikuje proces zdrowego funkcjonowania psychicznego.
Ludzie, którzy się samookaleczają, zazwyczaj doświadczają głęboko zakorzenionych problemów emocjonalnych, psychicznych bądź społecznych.
Samookaleczanie może stanowić sposób radzenia sobie z silnymi emocjami, takimi jak frustracja, smutek czy złość, które w danej chwili wydają się być nie do opanowania.
Psychoterapia, wsparcie społeczne oraz rozwijanie zdolności radzenia sobie ze stresem mogą odegrać istotną rolę w procesie zdrowienia.
W społeczeństwie istnieje potrzeba podniesienia świadomości na temat samookaleczeń, aby promować zrozumienie i akceptację, wspierając jednostki borykające się z tym trudnym wyzwaniem.
Źródła
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę (2023) 30% więcej lęków, 130% więcej samookaleczeń, 180% więcej myśli, zamiarów i prób samobójczych [dostęp 01.2024]
- Makowska, I., & Gmitrowicz, A. (2018). Samookaleczenia bez intencji samobójczej a zachowania samobójcze. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 18(2), 173-179
- Radziwiłłowicz, W. (2020). Autoagresja–samobójstwa i samookaleczenia.
- Linowski, K., & Wysocki, I. Zachowania autodestrukcyjne młodzieży, samookaleczenie, zachowania suicydalne, zaburzenia odżywiania–symptomy i ewentualne rozwiązania.
- Ogłodek, E. (2012). Samouszkodzenia w chorobach psychicznych. Problemy Pielęgniarstwa, 20(3), 404-408.
