Jak wygląda terapia psychodynamiczna?
Dla kogo i w jakim przypadku będzie skuteczna?
Jakimi technikami się posługuje?
Czy to możliwe, że naszymi zachowaniami i reakcjami kierują nieświadome popędy?
Na takim właśnie założeniu opiera się terapia psychodynamiczna, czyli forma psychoterapii wywodząca się z psychoanalizy.
Od psychoanalizy do terapii psychodynamicznej
Pierwotnym fundamentem terapii psychodynamicznej jest psychoanaliza, czyli koncepcja jednego z najbardziej znanych psychologów na świecie – Zygmunta Freuda.
Psychoanaliza jest metodą poznania i leczenia człowieka.
Nurt ten skupia się na badaniu nieświadomych procesów psychicznych, aby zrozumieć źródła ludzkiego zachowania, myślenia i emocji.
Podstawowym założeniem psychoanalizy jest to, że wiele z naszych działań, myśli i uczuć jest kształtowanych przez ukryte siły, których nie jesteśmy świadomi.
Freud uważał, że dzieciństwo odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu się naszej osobowości i że wydarzenia i doświadczenia z tego okresu mogą mieć długotrwały wpływ na nasze życie dorosłe.
Chociaż psychoanaliza nie jest już aż tak dominującą metodą terapeutyczną jak kiedyś, jej wpływ na psychologię i psychoterapię jest nadal ogromny.
Współcześnie, psychoanaliza nadal służy jako fundament dla wielu innych szkół psychoterapii – w tym terapii psychodynamicznej.
Nurt psychodynamiczny także zakłada istnienie (przynajmniej częściowo) nieuświadomionych sił i również upatruje w tym ważnej roli doświadczeń z czasu dzieciństwa.
Początkowo terapeuta psychodynamiczny podejmuje interwencje w celu łagodzenia dyskomfortu, a następnie, poprzez wspólną pracę z pacjentem, kieruje uwagę na obecność negatywnych wzorców, aby opracować strategie prowadzące do zmiany.
Terapia psychodynamiczna bazuje na psychoanalizie, ale przyjmuje nieco inną formę.
Najważniejsze założenia nurtu psychodynamicznego – charakterystyka
Głównym celem tej formy terapii jest zrozumienie nieznanych lub niejasnych aspektów siebie, z możliwością wpływania na nie w trakcie terapii.
W terapii psychodynamicznej istnieje siedem głównych cech, które wyróżniają ją spośród innych podejść terapeutycznych:
- Zorientowanie na afekt i wyrażanie emocji: Terapeuci psychodynamiczni skupiają się na badaniu i wyrażaniu szerokiego spektrum emocji pacjenta, włączając w to także te trudne i nieświadome uczucia. Uznaje się, że zrozumienie emocji jest kluczowe dla wprowadzenia pozytywnych zmian.
- Eksploracja prób uniknięcia niepokojących myśli i uczuć: Unikanie trudnych doświadczeń jest powszechne. Terapeuci psychodynamiczni pomagają pacjentom zidentyfikować i zbadać te mechanizmy obronne oraz przyczyny leżące u ich źródeł.
- Identyfikacja powtarzających się tematów i wzorców: Terapeuci psychodynamiczni koncentrują się na identyfikowaniu i zrozumieniu powtarzających się wzorców myślenia, zachowań i doświadczeń pacjenta, które mogą prowadzić do trudności życiowych.
- Omawianie doświadczeń z przeszłości: Zrozumienie wpływu przeszłych doświadczeń na teraźniejszość jest kluczowe w terapii psychodynamicznej. Badanie wcześniejszych relacji i doświadczeń może pomóc pacjentowi w rozwiązaniu obecnych problemów.
- Koncentracja na związkach interpersonalnych: Związki interpersonalne odgrywają kluczową rolę w życiu każdego z nas. Terapeuci psychodynamiczni za priorytet ustanawiają zdolność pacjenta do satysfakcjonującej interakcji z innymi.
- Koncentracja na relacji terapeutycznej: Relacja pomiędzy terapeutą a pacjentem jest istotnym elementem terapii psychodynamicznej. Powtarzające się wzorce interpersonalne pacjenta często manifestują się w relacji terapeutycznej i stanowią obiekt badań i zmian.
- Eksploracja świata fantazji: Terapeuci psychodynamiczni zachęcają pacjentów do swobodnego wyrażania swoich myśli i fantazji. Badanie tych treści może prowadzić do lepszego zrozumienia siebie i swoich potrzeb.
Ostatecznym celem terapii psychodynamicznej jest nie tylko złagodzenie objawów, ale także zwiększenie pozytywnych aspektów funkcjonowania psychicznego pacjenta.
Poprzez refleksję, eksplorację i samoświadomość w bezpiecznym i autentycznym kontekście terapeutycznym, pacjent może osiągnąć większą elastyczność w działaniach i większe zadowolenie z życia interpersonalnego.
Terapia psychodynamiczna – najważniejsze informacje
Terapia psychodynamiczna pomaga ludziom rozpoznać stłumione emocje i nieuświadomione kwestie, które mogą mieć wpływ na ich obecne zachowanie i samopoczucie.
Czasami ludzie zachowują się lub reagują w określony sposób z powodów, których tak naprawdę nie zdają sobie sprawy.
Do kogo kierowana jest terapia psychodynamiczna? W jakich przypadkach jest skuteczna?
Wiele badań nad skutecznością psychoterapii psychodynamicznej dostarczyło dowodów potwierdzających korzyści w przypadku różnych typów zaburzeń.
Analizując wyniki badań okazało się, że terapia psychodynamiczna jest skuteczna w podobnym stopniu jak inne formy terapii (np. terapia poznawczo-behawioralna) w przypadku pewnych zaburzeń.
Skuteczność wzrasta w przypadku stosowania długoterminowej terapii psychodynamicznej.
Terapia psychodynamiczna może być skuteczna dla osób z różnymi problemami psychicznymi i emocjonalnymi.
Niektóre z najczęstszych grup osób, które mogą skorzystać z tego typu terapii to:
- Osoby z zaburzeniami osobowości: Terapia psychodynamiczna może być pomocna dla osób z zaburzeniami osobowości, takimi jak borderline, narcystyczne czy unikowe zaburzenie osobowości. Pomaga zgłębić i zrozumieć korzenie tych zaburzeń oraz pracować nad relacjami interpersonalnymi.
- Osoby z depresją i lękiem: Terapia psychodynamiczna może być skuteczną opcją dla osób cierpiących na depresję, lęki, czy też inne zaburzenia nastroju. Pomaga ona w identyfikowaniu i rozumieniu głęboko zakorzenionych emocji i myśli, które mogą przyczyniać się do tych zaburzeń.
- Osoby z problemami związanymi z relacjami: Terapia psychodynamiczna może być przydatna dla osób mających trudności w relacjach międzyludzkich, w tym związanych z rodziną, partnerstwem czy przyjaciółmi. Pomaga ona zrozumieć wzorce relacyjne i uczyć się bardziej zdrowych form komunikacji i interakcji.
- Osoby pragnące samorozwoju: Terapia psychodynamiczna może być również dla tych, którzy chcą zgłębiać swoją psychikę, lepiej zrozumieć siebie i swoje motywacje oraz osiągnąć większą samoświadomość i samorealizację.
Terapia psychodynamiczna może być szczególnie skuteczna w pewnych przypadkach i sytuacjach, takich jak:
- Długoterminowa terapie: Terapia psychodynamiczna często wymaga czasu, aby pacjent mógł zgłębić swoje głęboko zakorzenione problemy i wzorce myślenia i zachowania. Długoterminowe podejście może przynieść trwałe i trwałe zmiany.
- Rozwiązanie konfliktów wewnętrznych: Terapia psychodynamiczna pomaga pacjentom zrozumieć i rozwiązać wewnętrzne konflikty emocjonalne, które mogą być główną przyczyną ich problemów psychicznych.
- Rozwój zdolności do samoobserwacji i introspekcji: Terapia psychodynamiczna zachęca pacjentów do zgłębiania swoich myśli, uczuć i pragnień, większej uważności na samego siebie, co może prowadzić do lepszego zrozumienia siebie i swojego życia.
Warto jednak zauważyć, że terapia psychodynamiczna nie jest dla każdego.
Niektóre osoby mogą preferować bardziej skoncentrowane i krótsze formy terapii, takie jak terapia poznawczo-behawioralna.
Ważne jest również, aby znaleźć terapeutę, z którym pacjent czuje się komfortowo i z którym może nawiązać głęboką, opartą na zaufaniu relację terapeutyczną.
Ile czasu trwa terapia psychodynamiczna?
W przeciwieństwie do pełnej psychoanalizy (która tradycyjnie może trwać bardzo długo, nawet kilka lat i wymaga częstych spotkań, nawet kilka razy w tygodniu), terapia psychodynamiczna jest często krótsza i spotkania odbywają się raz lub dwa razy w tygodniu.
To jak długo będzie ostatecznie trwać proces terapeutyczny, jest kwestią indywidualną.
Terapia psychodynamiczna w praktyce – jak wygląda terapia w tym nurcie?
Podczas terapii psychodynamicznej ludzie często są zachęcani do mówienia o wszystkim, co przychodzi im na myśl.
Może to obejmować rzeczy, których się obecnie doświadcza lub wspomnienia rzeczy, które wydarzyły się w przeszłości.
Jednym z najważniejszych czynników leczących w terapii psychodynamicznej (podobnie jak w innych nurtach psychoterapii) jest oparta na zaufaniu relacja psychoterapeutyczna.
Czym się różni terapia poznawczo-behawioralna od psychodynamicznej?
Wybór właściwej formy terapii może być kluczowy dla osiągnięcia pożądanych efektów w leczeniu problemów emocjonalnych i psychicznych.
Wśród wielu dostępnych opcji dwie popularne metody to terapia poznawczo-behawioralna i terapia psychodynamiczna.
Choć obie mogą być skuteczne, istnieją istotne różnice w podejściu i technikach stosowanych w tych dwóch metodach.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) opiera się na założeniu, że nasze myśli, uczucia i zachowania są ze sobą powiązane i wpływają na siebie nawzajem.
W ramach CBT terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować i zmienić negatywne myśli i przekonania oraz skuteczniej radzić sobie ze swoimi emocjami poprzez modyfikację zachowań.
Główne cechy terapii poznawczo-behawioralnej to:
- Skoncentrowane na teraźniejszości: CBT skupia się na teraźniejszych myślach, uczuciach i zachowaniach pacjenta, a nie na przeszłych doświadczeniach czy wewnętrznych konfliktach.
- Krótkoterminowe podejście: CBT często jest krótkoterminową terapią, która skupia się na rozwiązaniu konkretnych problemów w określonym czasie.
- Wykorzystanie technik behawioralnych: Terapia poznawczo-behawioralna często wykorzystuje techniki behawioralne, takie jak trening umiejętności społecznych, czy desensytyzacja.
Terapia psychodynamiczna, zainspirowana teorią psychoanalizy, skupia się na zrozumieniu głębszych, nieświadomych sił i motywacji, które wpływają na zachowanie jednostki.
Terapeuci psychodynamiczni pomagają pacjentom zgłębić swoje emocje, zrozumieć związki między przeszłością a teraźniejszością oraz rozwiązać wewnętrzne konflikty.
Główne cechy terapii psychodynamicznej to:
- Skupienie na przeszłości i nieświadomych procesach: Terapia psychodynamiczna skupia się na zrozumieniu wpływu przeszłych doświadczeń, w tym wczesnych relacji z rodzicami, na teraźniejsze zachowanie i myślenie.
- Długoterminowe podejście: Terapia psychodynamiczna jest zazwyczaj długoterminowym procesem, który wymaga czasu na zgłębienie i zrozumienie głęboko zakorzenionych problemów.
- Analiza wolnych skojarzeń: Terapeuci psychodynamiczni często korzystają z analizy wolnych skojarzeń, aby zgłębić nieświadome procesy pacjenta.
Kiedy wybierać terapię poznawczo-behawioralną, a kiedy psychodynamiczną?
Terapia poznawczo-behawioralna może być lepszym wyborem dla osób, które chcą skoncentrować się na konkretnych problemach teraźniejszych, takich jak lęki, fobie czy zaburzenia nastroju.
Terapia psychodynamiczna może być bardziej odpowiednia dla osób, które chcą zgłębić nieświadome przyczyny swoich problemów emocjonalnych i relacyjnych oraz rozwiązać długotrwałe konflikty.
Przykłady technik stosowanych w nurcie psychodynamicznym
Terapia psychodynamiczna, oparta na zasadach psychoanalizy, wykorzystuje szereg technik mających na celu zgłębienie nieświadomych procesów psychicznych pacjenta oraz rozwiązanie głębszych konfliktów emocjonalnych.
Jedną z powszechnych technik stosowanych na sesjach terapii psychodynamicznej jest analiza oporu.
Opór to mechanizm obronny, który pacjent może wykorzystywać, aby unikać bolesnych myśli czy emocji.
Terapeuta analizuje opór pacjenta i stara się zrozumieć, dlaczego pacjent unika określonych tematów czy uczuć.
Praca nad rozwiązaniem oporu może prowadzić do głębszych zrozumień i postępów terapeutycznych.
Aby zrozumieć naturę oporu w danym przypadku, terapeuta może na przykład stosować:
- klaryfikację – objaśniać motywy, które wstrzymują pacjenta przed zmianą,
- konfrontację – skierować uwagę pacjenta na coś, czego ten nieświadomie unika (i w ten sposób skłonić go do refleksji na ten temat, w celu szukania przyczyn oporu),
- interpretację – pokazywanie nieuświadomionych powtarzalnych wzorów w życiu.
Podsumowanie
Terapia psychodynamiczna stanowi skuteczne narzędzie w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych, pozwalając pacjentom na głębsze zrozumienie siebie i swoich relacji.
Poprzez eksplorację nieświadomych procesów psychicznych, terapeuci pomagają pacjentom nauczyć się zdrowszych mechanizmów radzenia sobie i prowadzić bardziej satysfakcjonujące życie emocjonalne dzięki terapii psychodynamicznej.
Źródła
- Shedler, J. (2010). Skuteczność terapii psychodynamicznej. American Psychologist, 65.
- Żechowski, C. (2017). Teoria emocji i popędów–od Sigmunda Freuda do Jaaka Pankseppa. Psychiatria Polska, 51(6), 1181-1189.
- Wieteska, A. B. (2017). Opór w terapii psychodynamicznej dorosłych, dzieci i młodzieży. Chowanna, 2.
- Kamasz, E., & Pilarska, N. Psychoterapia w ujęciu psychodynamicznym.
- Popiel, A. (2021). Zaburzenie osobowości z pogranicza–współczesne standardy psychoterapii.
