Kojarzysz uczucie odrętwienia, gdy po długim czasie siedzenia w jednej pozycji, rozprostowujesz nogi? Albo uczucie przebiegającego prądu, gdy uderzysz się w łokieć? Te szczególne, nieprzyjemne stany mają swoją fachową nazwę: parestezje.
Parestezja opisywana jest najczęściej jako uczucie mrowienia i drętwienia, które pojawia się, gdy utrzymuje się nacisk na nerw.
Zaśnięcie na ręce lub uderzenie w nerw może wywołać chwilowe mrowienie – ale czy wiesz, że parestezje bywają objawem poważnych chorób przewlekłych i zaburzeń psychicznych?
Poznaj lepiej zjawisko parestezji, ich źródła i metody leczenia.
Czym są parestezje?
Parestezja to słowo pochodzące z greki i oznaczające dosłownie „opaczne czucie”.
Jest to nieprzyjemne odczucie opisywane zwykle jako mrowienie, drętwienie, swędzenie, pieczenie, zmiana temperatury skóry, wbijanie szpilek lub przebiegnięcie prądu.
Czasem też określa się parestezję jako „omdlenie” danej części ciała.
Niegroźne odczucie parestezji miało większość z nas – na przykład po zbyt długim przebywaniu w niewygodnej pozycji (na przykład ze skrzyżowanymi nogami lub śpiąc na jednej z rąk) lub po uderzeniu w łokieć. W takim przypadku uczucie to jest spowodowane naciskiem na nerw i stopniowo ustępuje po zmianie pozycji (i ustaniu nacisku).
Ze względu na miejsce ciała zdecydowanie najczęściej występują parestezje kończyn (dłonie, ręce, stopy i nogi). Nie jest to jednak zasada, ponieważ to wrażenie może dotyczyć też innych części ciała (np. drętwienie twarzy, języka).
Poza faktem, że parestezje mogą być objawem poważnego zaburzenia lub choroby, są niebezpieczne z jeszcze jednego powodu. Jeżeli doświadczasz mrowienia, to prawdopodobnie jest to połączone także z gorszym czuciem na skórze w danym miejscu – a to może spowodować, że na przykłąd zranisz się lub oparzysz, nawet tego nie zauważając.
Klasyfikacja parestezji
Parestezji nie klasyfikuje się jako choroby lub zaburzenia, a raczej jako objaw innego schorzenia.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 parestezję możemy odnaleźć pod kodem R20.2.
Oznacza to, że przynależy do grupy R „objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych gdzie indziej niesklasyfikowane”. Parestezje w tej klasyfikacji są utożsamiane z uczuciem mrowienia na skórze i zaburzeniem czucia skórnego.
W klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego DSM-V w ogóle nie występuje kategoria „parestezje”. Możemy jednak odnaleźć je w tym podręczniku dwukrotnie, jako możliwy objaw innych zaburzeń psychicznych (konkretnie napadów paniki i zaburzenia związanego ze spożywaniem alkoholu).
Objawy parestezji
Doświadczanie parestezji to najczęściej:
- mrowienie,
- drętwienie,
- palenie,
- pieczenie,
- swędzenie,
- zmiana temperatury skóry,
- uczucie wbijających się „szpilek i igieł”,
- wrażenie przebiegającego prądu,
- odczucie wody spływającej po skórze,
- uczucie omdlenia danej części ciała,
- wrażenie robaków pełzających po skórze.
Możliwe przyczyny parestezji
Ponieważ parestezje są objawem wielu różnych stanów medycznych, nie można wyróżnić jednego powodu ich występowania. Znane są jednak różne możliwe przyczyny pojawienia się parestezji. Dokładną przyczynę w danym przypadku określa lekarz.
Przyczyny parestezji przejściowych
Najkrótsze parestezje w postaci uczucia „przejścia prądu” można doświadczyć przy uderzeniu w nerw (najczęściej nerw łokciowy). Szczególnie często zdarza się odczuwanie przejściowych parestezji w wieku podeszłym.
Inna możliwość to ograniczenie docierania impulsów nerwowych poprzez nacisk na nerwy spowodowany przez opieranie się o daną część ciała lub długie pozostawanie w danej pozycji.
Powyższe przejściowe parestezje są w większości przypadków niegroźne i ustępują po zmianie pozycji ciała.
Przejściowe parestezje mogą też występować jako objaw chorób i zaburzeń, takich jak: opryszczka, ospa wietrzna czy półpasiec.
Przyczyny parestezji przewlekłych
Przewlekła, chroniczna parestezja może wskazywać na problem z funkcjonowaniem neuronów lub słabym krążeniem.
Parestezja rzadko jest spowodowana zaburzeniami zagrażającymi życiu, ale może wystąpić w wyniku udaru i guzów.
U osób starszych parestezja jest często wynikiem złego krążenia w kończynach (często spowodowanego np. miażdżycą naczyń).
Bez odpowiedniego dopływu krwi i składników odżywczych komórki nerwowe nie mogą odpowiednio wysyłać sygnałów do mózgu. Z tego powodu parestezja może być również objawem niedoboru witamin i niedożywienia, a także zaburzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy i niedoczynność przytarczyc. Może to być również objaw zatrucia rtęcią.
Podrażnienie nerwu może również pochodzić ze stanu zapalnego tkanki – stany, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów lub zespół cieśni nadgarstka, są częstymi źródłami parestezji.
Ponadto pod ciągłym naciskiem (np. z powodu skurczu mięśni) mogą być nerwy w okolicach głowy tam, gdzie występują przewlekłe problemy z szyją i kręgosłupem. Skurcze te mogą wynikać zarówno z powodów organicznych (np. wady postawy), jak i z nadmiernego stresu lub lęku.
Inną przyczyną parestezji może być bezpośrednie uszkodzenie samych nerwów (tak zwana neuropatia), która może wynikać z urazu, takiego jak odmrożenie, infekcja, borelioza lub może wskazywać na inne zaburzenie neurologiczne.
Neuropatia jest również efektem ubocznym niektórych chemioterapii (obwodowa neuropatia indukowana chemioterapią).
Parestezje mogą być też powodowane przez rozpoczęcie przyjmowania pewnych leków lub ich odstawienie (np. odstawienie benzodiazepin – leków przeciwlękowych i uspokajających).
U osób, które przeżyły udar mózgu oraz urazowe uszkodzenie mózgu (TBI), może wystąpić parestezja spowodowana uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.
Odczucie parestezji może też wystąpić jako objaw zaburzeń psychicznych o podłożu lękowym, a w szczególności w przypadku ataku paniki. Najczęstsze są wtedy parestezje jamy ustnej, dłoni i stóp.
Więcej o stanach lękowychInne możliwe przyczyny parestezji
- parestezje w ciąży,
- rozpoczęcie przyjmowania lub odstawienie leków przeciwdrgawkowych,
- zaburzenia o podłożu lękowym,
- rozpoczęcie lub odstawienie benzodiazepin,
- niektóre leki na ciśnienie krwi,
- celiakia (nadwrażliwość na gluten),
- odwodnienie,
- zatrucie metalami ciężkimi (na przykład ołowiem),
- półpasiec (ostra wirusowa choroba zakaźna),
- hiperglikemia (wysoki poziom cukru we krwi) lub hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi),
- hiperkaliemia (wysoki poziom potasu we krwi),
- hiperwentylacja (zwiększona wentylacja płuc),
- hipokalcemia (niski poziom wapnia we krwi),
- niedoczynność tarczycy,
- dożylne podawanie silnych środków farmaceutycznych działających na ośrodkowy układ nerwowy (szczególnie w zastosowaniach niemedycznych – nadużywanie narkotyków),
- toczeń rumieniowaty (choroba o podłożu immunologicznym),
- borelioza (choroba odkleszczowa),
- niedobór magnezu,
- klimakterium (inaczej: przekwitanie, menopauza),
- migreny,
- stwardnienie rozsiane,
- wylew i zawał,
- guz mózgu,
- wścieklizna,
- niedobór witaminy B5,
- niedobór witaminy B12,
- narażenie na toksyny (np. roślin lub tropikalnych zwierząt),
- wycofanie z niektórych selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (występują w lekach przeciwdepresyjnych i przeciwlękowych).
Uwaga! Ta lista nie jest kompletna, a jedynie poglądowa. Parestezje mogą być objawem wielu różnych stanów chorobowych (w niektórych występują sporadycznie, a w innych częściej).
Diagnoza i leczenie parestezji
Dokładną diagnozę, leczenie i zlecenie na dalsze badania przeprowadza lekarz rodzinny.
W zależności od przyczyny występowania parestezji, możliwe są różne ścieżki badania i leczenia.
Czasem stosowana jest tomografia komputerowa w celu wykluczenia niektórych przyczyn ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
Formy leczenia parestezji
Leczona jest w zasadzie przyczyna parestezji, a nie sama parestezja (która jest jedynie objawem).
Możliwe jest leczenie farmakologiczne dostosowane do choroby powodującej parestezję (np. leki przeciwwirusowe jeśli przyczyną jest półpasiec).
Jeżeli przyczyną parestezji jest choroba przewlekła, taka jak cukrzyca, najlepszą formą zapobiegania nawrotów mrowienia jest stosowanie się do zaleceń diabetologa (utrzymywanie niskiego poziomu cukru we krwi, ćwiczenia fizyczne i odpowiednia dieta).
Lekarz może także przepisać miejscowe środki znieczulające, które mają ulżyć pacjentowi w przykrych doświadczeniach (nie leczą natomiast przyczyn parestezji).
Masaże także są często stosowane jako leczenie parestezji oraz poprawianie samopoczucia i uśmierzanie bólu pacjenta.
Parestezje na tle nerwowym
Jeżeli lekarz stwierdzi, że parastezje są spowodowane zaburzeniami psychicznymi (np. o podłożu lękowym) może skierować pacjenta do psychiatry. Jeśli diagnoza się potwierdzi zlecone zostanie indywidualnie dobrane leczenie,
Parestezje na tle nerwowym leczy się tak samo, jak inne zaburzenia ze spektrum zaburzeń lękowych. Zazwyczaj jest to połączenie trzech elementów:
- psychoterapia (np. w nurcie poznawczo-behawioralnym),
- leczenie farmakologiczne (zazwyczaj leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne),
- samodzielne działania pacjenta (techniki samopomocowe, takie jak stosowanie ziół na parestezję, zmiana trybu życia na zdrowszy, czy ograniczanie stresu).
Kiedy udać się do lekarza?
Choć każdy od czasu do czasu odczuwa drętwienie i mrowienie (i nie powinniśmy się tym nadmiernie przejmować), to w niektórych przypadkach może być to poważny objaw.
Kiedy należy poradzić się lekarza?
- jeśli nie ma oczywistej przyczyny utrzymującego się drętwienia i mrowienia, zawrotów głowy lub skurczów mięśni,
- jeśli objawy nasilają się podczas ruchu,
- wystąpił u Ciebie ostatnio uraz pleców, szyi lub głowy,
- masz problemy z chodzeniem lub ogólnie z poruszaniem się,
- utraciłeś przytomność, nawet jeśli tylko na krótki czas,
- parestezji towarzyszy uczucie dezorientacji lub kłopot z jasnym myśleniem,
- pojawiła się bełkotliwa wymowa,
- pojawiły się problemy ze wzrokiem,
- parestezja występuje wraz z uczuciem osłabienia lub silnego bólu.
Jeżeli parestezje (szczególnie wraz z innymi objawami) pojawiły się nagle, są ostre i nie ustępują, lub jeżeli pojawiły się po jakimś urazie – niezwłocznie udaj się do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego (SOR).
Zapobieganie parestezjom
Ponieważ parestezje mogą mieć bardzo wiele różnych źródeł, trudno jest stworzyć kompletną listę wskazówek, które uchronią przed tym objawem.
Najważniejsze zasady, to:
- stosowanie się do zaleceń lekarza przy chorobach przewlekłych,
- regularne podstawowe badania (np. morfologia krwi, by sprawdzić poziomy wszystkich mikroelementów),
- ochrona ciała przed obrażeniami – zachowanie ostrożności, noszenie odpowiedniego ubrania itp.,
- aktywność fizyczna (szczególnie, jeśli prowadzisz siedzący tryb życia, warto robić sobie częste przerwy i zrobić choć kilka kroków i ćwiczeń),
- ogólna dbałość o zdrowie i stosowanie się do podstawowych zaleceń zdrowego stylu życia.
Podsumowanie
Parestezje to złożone zjawisko, ponieważ istnieje wiele różnych źródeł tego objawu, takich jak cukrzyca, stwardnienie rozsiane, udar mózgu, czy stany lękowe.
Tak naprawdę każde uszkodzenie lub chociaż naruszenie nerwów może wywołać uczucie odrętwienia.
Jak już wiesz, większości z nas zdarza się doświadczyć parestezji na codzień. Martwić się warto zacząć dopiero, kiedy objawy są stałe, nawracające i trwają dłużej niż kilka minut. Skonsultuj się wtedy koniecznie lekarzem.
Jak możesz sobie pomócŹródła
- Al Luwimi, I., Ammar, A., & Al Awami, M. (2012). Pathophysiology of paresthesia. Paresthesia, 1-17.
- Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, Praca zbiorowa, Kraków 2000.
- Paresthesia Information Page. National Institute of Neurological Disorders and Stroke.
- Sharif-Alhoseini M, Vaccaro AR, Rahimi-Movaghar V. Underlying Causes of Paresthesia. INTECH Open Access Publisher; 2012.
- Marian, M., Mrozikiewicz Przemysław, M., Piotr, K., Joanna, B. W., Marcin, H., Wanda, S., … & Edmund, G. (2010). Dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet w ciąży. Ginekol Pol, 81, 851-855
- Heitzman, J., & Solak, M. (2007). Zespół odstawienia po lekach antydepresyjnych: problem dla lekarza i pacjenta. Psychiatria Polska, 41(5).