Rozwój osobisty – kompleksowy przewodnik

Czym jest i jak realizować rozwój osobisty?

Chciałbyś być w czymś lepszy?

Spełniać swoje marzenia?

Pokonać swoje słabości?

Być szczęśliwszym i bardziej usatysfakcjonowanym?

Drogą do spełnienia tych pragnień może być rozwój osobisty.

W ostatnich latach temat rozwoju osobistego urósł do rozmiaru zjawiska kulturowego – powstają setki książek, blogów czy filmów na ten temat.

Istnieją również profesje dedykowane pomaganiu ludziom w rozwijaniu swojego potencjału. Ilość różnych (i czasem sprzecznych ze sobą) podejść i specjalistów może przytłaczać.

Czym więc jest rozwój osobisty?

I jak się do niego mądrze zabrać?

Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologiczną

Rozwój osobisty w skrócie

Na czym polega rozwój osobisty?

Rozwój osobisty to proces ciągłego uczenia się, doskonalenia swoich umiejętności, poznawania siebie oraz rozwijania swojego potencjału.

Jest to proces, który pozwala jednostce na rozwijanie swojego potencjału w różnych dziedzinach życia, w tym na poziomie osobistym, zawodowym, emocjonalnym, społecznym czy duchowym.

Podstawowymi elementami rozwoju osobistego są:

• Samoświadomość – czyli umiejętność rozpoznawania swoich uczuć, potrzeb, celów i wartości oraz zrozumienie swojego zachowania i sposobu myślenia.
• Kształtowanie umiejętności – czyli nauka nowych umiejętności, poszerzanie swojej wiedzy oraz doskonalenie swoich zdolności w różnych dziedzinach życia.
• Rozwijanie relacji interpersonalnych – czyli umiejętność nawiązywania i utrzymywania zdrowych relacji z innymi ludźmi.
• Radzenie sobie ze stresem – czyli umiejętność zarządzania swoim stresem i emocjami w sposób efektywny i pozytywny.
• Pozytywne myślenie – czyli umiejętność myślenia pozytywnego, rozwiązywania problemów, a także podejmowania decyzji w sposób racjonalny i efektywny.
• Równowaga między życiem prywatnym a zawodowym – czyli umiejętność utrzymywania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, a także dbanie o swoje zdrowie i kondycję fizyczną.

Rozwój osobisty jest procesem ciągłym i indywidualnym, który zależy od osobistych celów i aspiracji każdej osoby.

Istnieje wiele różnych sposobów na rozwijanie się osobistego, w tym szkolenia, kursy, samokształcenie, czytanie, medytacja, coaching, a także praktykowanie różnych hobby i zainteresowań.

Jak zacząć swój rozwój osobisty?

• Określ swoje cele i cele rozwoju osobistego.
  Zastanów się, co chcesz osiągnąć w swoim życiu i jakie umiejętności chcesz rozwijać.
  Spisz swoje cele i cele rozwoju osobistego i postaraj się ustawić priorytety.
• Ucz się przez całe życie.
  Podejmuj różne formy nauki, takie jak czytanie książek, uczęszczanie na szkolenia, kursy lub konferencje, słuchanie podcastów lub oglądanie kursów wideo online.
• Pracuj nad swoją samoświadomością.
  Zwróć uwagę na swoje myśli, uczucia i zachowania, aby zrozumieć swoje mocne strony i obszary do poprawy.
• Bądź otwarty na zmiany.
  Rozwój osobisty wymaga od nas podejmowania działań, które mogą prowadzić do zmiany naszych nawyków i stylu życia.
  Bądź gotowy na to, żeby zrobić krok poza swoją strefę komfortu.
• Praktykuj regularnie medytację lub inną formę relaksacji, aby poprawić swoją koncentrację i zredukować poziom stresu.
• Ćwicz regularnie.
  Ćwiczenia fizyczne, takie jak jogging, joga, pływanie lub siłownia, pomogą Ci poprawić swoje zdrowie i kondycję fizyczną, co z kolei przyczyni się do poprawy samopoczucia i pozytywnego nastawienia.

Czym jest rozwój osobisty?

Rozwój osobisty to długotrwały proces ukierunkowany na wzmacnianie siebie, swoich zdolności i własnej osobowości, a także pokonywania swoich słabości. Można powiedzieć, że jest to staranie się o to, aby być jak najlepszą wersją siebie.

Rozwijać się można w każdym obszarze, jaki przyjdzie nam do głowy.

Na przykład:

• fizycznie – dbając o swoje ciało i zdrowie, uprawiając sport, zwiększając swoją sprawność i stosując zdrową dietę
• duchowo – na przykład poprzez czynny udział w zadaniach dotyczących wyznawanej religii lub poprzez medytację i pogłębianie własnej moralności
• umysłowo – zwiększając swoją wiedzę i sprawność umysłową, ćwicząc pamięć i zdobywając nowe umiejętności
• zawodowo – kształcąc się i dążąc do wymarzonego stanowiska

Rozwój osobisty, jak sama nazwa wskazuje, jest sprawą osobistą, czyli dla każdego będzie wyglądał nieco inaczej.

Cała trudność, a także radość płynąca z tego procesu wynika z tego, że należy go dobrze dopasować do pojedynczej osoby. Trudno tu o uniwersalną drogę, choć są pewne wskazówki sprawdzające się w większości przypadków. Poznasz je w dalszej części tego artykułu.

Rozwój osobisty w psychologii jest oparty między innymi na koncepcji Abrahama Maslowa, dotyczącej piramidy potrzeb – a raczej najwyższego stopnia tej piramidy, czyli potrzeby samorealizacji.

Potrzeba samorealizacji 

Abraham Maslow, jeden z najbardziej znanych psychologów w historii, sugeruje, że wszystkie jednostki mają wbudowaną potrzebę rozwoju osobistego, który następuje poprzez proces zwany samorealizacją.

Stopień, w jakim ludzie są w stanie się rozwijać, zależy od zaspokojenia określonych potrzeb, które tworzą spójną hierarchię:

• na samym dole hierarchii znajdują się podstawowe potrzeby fizjologiczne dotyczące jedzenia, picia, prokreacji i snu, czyli podstawy przetrwania
• następna jest potrzeba bezpieczeństwa i ochrony w sensie fizycznym i ekonomicznym
• kolejne pod względem istotności jest zaspokajanie potrzeby miłości i przynależności
• czwarty poziom dotyczy zaspokojenia potrzeby poczucia własnej wartości i szacunku
• wreszcie, na samym szczycie hierarchii Maslowa znajduje się potrzeba samorealizacji

Oznacza to, że gdy znajdujemy się w dość komfortowym położeniu i mamy wystarczająco spełnione potrzeby niższego rzędu, to naszym naturalnym dążeniem jest rozwijanie własnego potencjału.

Ta sytuacja wcale nie jest rzadka! Żyjemy w na tyle komfortowych czasach i w takim kraju, że większości ludzi nie grozi śmierć głodowa, mamy dostęp do wody, nie jesteśmy w stanie wojny, a także żyjemy w (stosunkowo) wysokich warunkach socjalnych.

Oznacza to, że większość z nas skupia się właśnie na potrzebach wyższego rzędu, w tym potrzebie samorealizacji.

O koncepcji Maslowa w dążeniu do szczęścia możesz przeczytać także w tym artykule.

Więcej o objawach nerwicy

Podstawowe zasady pracy nad sobą

Nie ma jednego podejścia do samodoskonalenia, które byłoby odpowiednie dla wszystkich. Być może będziesz musiał zastosować metodę prób i błędów, aby znaleźć to, co jest najodpowiedniejsze w Twojej sytuacji. 

Skuteczne podejścia do samodoskonalenia mają jednak zwykle kilka wspólnych cech, o których warto pamiętać.

Stopniowe tempo

W pracy nad sobą nie ma szybkich rozwiązań. Skoncentruj się na podejściu, które zakłada stopniową zmianę, aby zwiększyć swoje szanse na sukces. Podejścia te zazwyczaj polegają na skupieniu się na jednej zmianie na raz, a do następnej przechodzisz tylko wtedy, gdy czujesz się komfortowo z wcześniejszą zmianą w swoim życiu.

Bardzo często mamy chęć postawienia wszystkiego na jedną kartę i całkowitej zmiany swojego życia. Takie tendencje szczególnie widać z początkiem każdego nowego roku i towarzyszącym mu postanowień. 

Niestety, taka diametralna zmiana jest niezwykle trudna i dokonują jej tylko nieliczni. W zdecydowanej większości przypadków chęć zmiany wszystkiego na raz kończy się po prostu fiaskiem i dużą dozą zniechęcenia do kolejnych zmian.

Być może w poszukiwaniu informacji o rozwoju osobistym trafisz na osoby lub treści, które będą obiecywały natychmiastowe efekty. Jak się pewnie sam domyślasz, praca nad sobą to kwestia długotrwałej dyscypliny, a nie magicznych rozwiązań.

Zorientowanie na cel

Nie ma sensu podejmować samodoskonalenia, jeśli sam nie wiesz, do czego dążysz.

Jednak ważne jest, aby wybrać cel, który jest:

• dla Ciebie atrakcyjny
• leży w zasięgu Twoich aktualnych możliwości
• jest wykonalny (czyli raczej: „co zrobię”, a nie „jak się będę czuł”)

Planowanie przeszkód

Nie jesteśmy w stanie zatrzymać biegu całego świata dlatego, że chcemy zacząć rozwijać samych siebie. Przeszkody i gorsze dni zawsze będą się pojawiać. Pozostawanie na właściwej drodze wymaga zidentyfikowania przeszkód, z którymi prawdopodobnie się spotkasz, i profilaktycznego planu radzenia sobie z nimi.

Najlepsze podejście do samodoskonalenia obejmuje świadomość, że sprawy nie zawsze będą przebiegać gładko i że musisz być w stanie odpowiednio się dostosować.

Oparcie na faktach

Najzdrowsze metody samodoskonalenia oparte są na dowodach naukowych i wieloletnim doświadczeniu.

Chociaż podążanie za „guru”, którzy obiecują cudowne lekarstwa, może być kuszące, to jednak jest to droga nieskuteczna, a czasem nawet bardzo szkodliwa. Rozwój osobisty oparty w 100% na innej osobie to błędny kierunek.

Spersonalizowane do Ciebie

Każdy z nas ma wyjątkową sytuację pod względem osobowości, etapu życia, szeregu własnych pragnień itp. To, co działa dla Twojego przyjaciela, niekoniecznie będzie działać dla Ciebie.

Często wybór sprowadza się to do przeczucia lub odczuwanego poziomu komfortu przy określonym podejściu.

Jeśli masz duszę artysty, być może polubisz wyrażanie się poprzez sztukę, różne formy medytacji i bardziej holistyczne podejście.

Jeśli natomiast masz osobowość bardziej „ścisłą” Twoim motorem napędowym może być skrupulatne śledzenie i mierzenie poczynanych postępów.

Spróbuj tak dopasować wykorzystywane metody, aby były wygodne właśnie dla Ciebie.

Nie obawiaj się odrzucać pewnych rozwiązań, nawet jeśli faktycznie są skuteczne dla milionów ludzi – być może akurat Tobie sprawdzi się coś innego.

Najlepsze techniki i ćwiczenia relaksacyjne

Samoświadomość

O ile nie pracujesz z psychoterapeutą lub trenerem, to od Ciebie będzie zależało opracowanie planu samodoskonalenia. Jest to trudne, szczególnie jeśli nie masz jeszcze świadomości co do tego, co jest nie tak i co chciałbyś zmienić.

Warto jeszcze przed rozpoczęciem planowania zmian poświęcić czas na dobre zbadanie samego siebie.

Co Ci przeszkadza? Co chciałbyś zmienić? Jak chciałbyś się czuć? Nie sugeruj się odpowiedziami innych osób, liczy się Twój indywidualny przypadek.

Optymizm

Podejście do samodoskonalenia, które sprawia, że ​​jesteś szczęśliwszy, jest często najzdrowszą ścieżką. Zazwyczaj podejścia, które obejmują jakąś formę pozytywnej rozmowy ze sobą, uważności i samoświadomości, są bardziej skuteczne i łatwiej je utrzymać. 

Jeżeli natomiast będziesz opierać swoje plany na poczuciu winy, niechęci do siebie i niezadowolenia z własnego życia, to dużo trudniej będzie Ci wytrwać w tak wypracowanym myśleniu, a droga do sukcesu nie będzie przynosić radości.

Chodzi o to, żeby mieć motywację pozytywną, czyli „dążenie do czegoś” (np. do bycia szczęśliwszym, bardziej sprawnym, empatycznym, etc.), a nie motywację negatywną, czyli „ucieczka od czegoś” (nie chcę być taki gruby, nie chcę być najgorszy w zespole z niemieckiego, etc.)

Jak zaplanować rozwój osobisty?

Jeżeli chcesz prawdziwie rozwijać samego siebie, to niezbędny będzie konkretny plan.

Dlaczego? Bo łatwo utknąć w pułapce gromadzenia wiedzy.

Jeżeli nie zaplanujesz konkretnego działania i nie podejmiesz praktycznych kroków, może okazać się, że tylko marnujesz swój czas na ciągłe poszerzanie wiedzy teoretycznej, bez przekładania jej na praktykę.

Zbyt długie przygotowania do działania także mogą być formą odwlekania samego działania, czyli prokrastynacją. Oczywiście możesz (a nawet powinieneś) dalej poszerzać swoją wiedzę o rozwoju osobistym i skutecznych technikach osiąganiu celów, ale nie powinno to zastępować działania.

Jak więc przygotować realny plan rozwoju osobistego?

Znajdź swój cel

Trudno gdzieś dotrzeć, jeżeli nie wiesz, gdzie się wybierasz, prawda? Dlatego najważniejszym pierwszym krokiem jest dokładne określenie, co takiego chcesz osiągnąć. Jest to sprawa bardzo indywidualna i dla każdego celem może być coś innego.

Warto wziąć pod uwagę:

• problemy (aby je w końcu rozwiązać)
• słabości (aby je pokonać)
• mocne strony (aby je rozwijać)
• marzenia (aby zamienić je w rzeczywistość)

W światku związanym z rozwojem osobistym bardzo popularna jest metodologia SMART (ang. sprytny, mądry) służąca do efektywnego określania celów.

Skorzystanie z tej metody ułatwi Ci takie sformułowanie celu, żeby zwiększyć prawdopodobieństwo jego osiągnięcia.

SMART to akronim od słów:

• Skonkretyzowany (ang. specific): cel powinien być określony w sposób jasny i zrozumiały, tak, aby nie można było go interpretować na różne sposoby
• Mierzalny (ang. measurable): cel dobrze sformułować tak, aby móc ocenić stopień realizacji celu
• Ambitny (ang. ambitious): cel powinien być ważny i pchać nas na przód, a jego realizacja powinna w jakiś sposób wpływać na nasze życie, nie powinien być też zbyt łatwy
• Realistyczny (ang. realistic): cel powinien być realnie możliwy do osiągnięcia
• T: Osadzony w czasie (ang. time-bound): powinniśmy określić czas, jaki dajemy sobie na osiągnięcie danego celu

Przeanalizujmy krótki przykład. Bardzo częstym celem zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn jest schudnięcie. Jest to również jedno z najczęstszych postanowień noworocznych.

Jak można sformułować ten cel, tak aby był zgodny z metodologią SMART?

Na przykład: Do 1. stycznia 2021 roku schudnę 10 kilogramów od wagi, którą mam dzisiaj. Cel uznam za osiągnięty, jeśli tego dnia będę ważyć XX kg.

Zauważ, że tak sformułowanego celu nie da się zinterpretować na różne sposoby. Można też łatwo stwierdzić, czy został osiągnięty, czy nie.

Więcej o stanach lękowych

Określ mniejsze zamierzenia

Niektóre cele, szczególnie długofalowe będą wymagały rozbicia ich na mniejsze „pod-cele”, czyli zamierzenia.

Dlaczego warto je ustalać? Bo duży i skomplikowany cel może być przytłaczający, co utrudni zabranie się za jego wykonanie.

Spójrzmy na przykład przykład: jeżeli Twoim celem jest zacząć karierę na zupełnie nowej ścieżce zawodowej, to prawdopodobnie będziesz musiał podjąć dużo różnorodnych działań, aby udało Ci się wypełnić cel. Być może warto ukończyć konkretne kursy, nauczyć się pewnych umiejętności, czy spróbować swoich sił w rekrutacjach do różnych firm. 

Sam cel „Do 2022 roku rozpocznę pracę na stanowisku grafika w agencji reklamowej” jest zgodny z metodologią SMART.

Jednak warto dopisać do niego kilka mniejszych, ale związanych z nim zamierzeń, które w kilku krokach, poprowadzą Cię do osiągnięcia głównego celu.

Podziel zamierzenia na konkretne zadania

Przechodzimy do jeszcze bardziej szczegółowego poziomu planowania. Gdy wiesz już dokładnie, co chcesz osiągnąć i masz przed sobą jasne cele i zamierzenia – czas na faktyczne planowanie. Podziel swoje zamierzenia na konkretne zadania.

Takie pojedyncze zadanie powinno być kwestią możliwą do zrealizowania np. w jeden dzień, a jednocześnie jest ważnym krokiem naprzód.

Twoim celem jest napisanie książki? Jednym z zadań może być wypisanie propozycji dziesięciu pomysłów na książkę.

Może chcesz zadbać o zdrowie? Jednym z zadań będzie z pewnością zapisanie się na badania krwi.

Zamierzasz schudnąć? Jednodniowe zadanie to wykupienie karnetu na siłownię lub przebiegnięcie 5 km.

Warto także od razu wpisać zadania w terminarz, tak byś dokładnie wiedział, kiedy będziesz je wykonywać.

Nie planuj jednak konkretnych zadań zbyt daleko do przodu, bo jest duże ryzyko, że wypadnie coś niespodziewanego, co przesunie Twoje plany.

Zadania planuj w perspektywie, którą jesteś w stanie sobie wyobrazić – na przykład tydzień lub miesiąc.

Dostosowuj plan na bieżąco

Nie żyjemy w próżni i na nasze plany ma wpływ wiele czynników, także tych od nas niezależnych. Nie martw się, to normalne. Dlatego plany muszą być elastyczne.

Jeżeli wypadnie Ci coś ważnego, na przykład choroba, to po prostu poprzesuwaj swoje zadania w czasie. Uważaj jednak, by nie robić tego zbyt często i z błahych powodów.

Może się także zdarzyć, że zmienisz zdanie co do własnego celu. Takie sytuacje także się zdarzają.

Nie martw się, zmiana zdania i rezygnacja z celu nie jest równa poddawaniu się! Przecież chodzi o to, abyś rozwijał siebie, a nie działał wbrew sobie. Jeżeli więc czujesz, że cel przestał Cię cieszyć i ekscytować, cofnij się na początek, przewartościuj swoje pragnienia i wybierz nowy cel. Taki, do którego będziesz dążył z przyjemnością.

Sprawdzaj postępy i nagradzaj się

Raz na jakiś czas (na przykład raz na miesiąc, gdy będziesz planował konkretne zadania na kolejne tygodnie) poświęć chwilę na sprawdzenie swoich postępów. Jeżeli cel sformułowałeś zgodnie z metodologią SMART, to nie będzie to trudne i z łatwością określisz, na jakim etapie się znajdujesz.

Rozważ też dokumentowanie swoich postępów. Na przykład poprzez zdjęcia, prowadzenie zapisków lub wykreślanie kolejnych zadań z listy.

Czasem bardzo trudno nam dostrzec drogę, którą już przebyliśmy i mamy wrażenie, że stoimy w miejscu, mimo że zrobiliśmy ogromny postęp. Taki stan może prowadzić do frustracji, a nawet do zniechęcenia wobec dalszych dążeń.

Gdy już zauważysz swoje postępy, koniecznie doceń siebie. Poczuj, jak przepełnia Cię duma! Możesz nawet sprawić sobie drobną przyjemność, aby świętować małe sukcesy.

Podsumowanie

Rozwój osobisty może być fantastycznym narzędziem, ale także długą drogą przez całe życie. Główną misją jest tu rozwijanie własnych zdolności, pokonywanie słabości i stawanie się z każdym dniem coraz lepszym (w dowolnej dziedzinie).

Temat rozwoju osobistego jest popularny w dzisiejszych czasach, gdy ludziom już nie jest trudno zaspokajać podstawowe potrzeby (jak głód i bezpieczeństwo). Popularność ta doprowadziła także do nagromadzenia ogromnej ilości technik, metod i zaleceń dotyczących rozwoju osobistego. 

Podstawowymi narzędziami niezbędnymi do rozpoczęcia pracy nad sobą są samoświadomość, ustanowione cele i sporządzenie planu na własny rozwój osobisty.

Jak możesz sobie pomóc

Źródła

• Aguinis, H., & Gabriel, K. P. (2022). If You are Serious About Impact, Create a Personal Impact Development Plan. Business & Society, 61(4), 818–826. https://doi.org/10.1177/00076503211014482
• Cai J, Lian R. Social Support and a Sense of Purpose: The Role of Personal Growth Initiative and Academic Self-Efficacy. Front Psychol. 2022 Jan 13;12:788841. doi: 10.3389/fpsyg.2021.788841. PMID: 35095675; PMCID: PMC8793795.
• Stelmach W., (2008) Jeszcze raz, ale inaczej, o teorii Maslowa, MBA 4/2008
• Zhou Q., Mao J. H., Tang F., (2020) Don’t Be Afraid to Fail Because You Can Learn From It! How Intrinsic Motivation Leads to Enhanced Self-Development and Benevolent Leadership as a Boundary Condition, Frontiers in Psychology 2020; 11: 699
• Trzebińska E., (2008) Psychologia Pozytywna, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne
• Kazimierska I., Lachowicz I., Piotrowska L., Formułowanie celów rozwojowych według metodologii SMART, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji
  Galperin S., (2018) Personal Development Counselling [dostęp z: lipiec 2020]: https://cbtpsychology.com/personal-development-counselling/