Pierwsze objawy autyzmu pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, ale mogą być trudne do zidentyfikowania.
Jak je rozpoznać i kiedy warto skonsultować się ze specjalistą?
W tym artykule dowiesz się, na co zwrócić uwagę, aby zapewnić dziecku najlepsze wsparcie już od najmłodszych lat.
Co to jest autyzm?
Autyzm, a właściwie zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD – autism spectrum disorder), to grupa zaburzeń neurorozwojowych, które objawiają się trudnościami w komunikacji, interakcjach społecznych oraz powtarzalnymi wzorcami zachowań.
Zaburzenie to może występować w różnych formach i stopniach nasilenia.
Mówimy o zaburzeniach ze spektrum autyzmu, a nie o pojedynczym zaburzeniu, ponieważ objawy i ich nasilenie mogą być bardzo różne u każdej osoby.
Niektóre osoby mają delikatne trudności w komunikacji, inne potrzebują wsparcia w codziennym życiu.
Spektrum odzwierciedla tę różnorodność – autyzm to nie jedno zaburzenie, ale szeroka gama cech i trudności, które u każdego wyglądają inaczej.
Najczęstsze objawy autyzmu
Objawy autyzmu mogą się różnić w zależności od wieku i nasilenia zaburzenia.
Trudności w komunikacji
- Opóźniony rozwój mowy lub jej brak
- Dosłowne rozumienie słów i problem z odczytywaniem ironii czy metafor
- Trudności w prowadzeniu dialogów
Problemy z interakcjami społecznymi
- Ograniczony kontakt wzrokowy
- Brak odpowiedzi na swoje imię
- Trudność w budowaniu relacji z innymi ludźmi
Powtarzalne zachowania i zainteresowania
- Schematyczne wzorce zabawy, np. układanie zabawek w rzędzie
- Powtarzalne ruchy, takie jak machanie rękami czy bujanie się
- Silne przywiązanie do rutyny i opór przed zmianami
Nadwrażliwość sensoryczna
- Nadmierna wrażliwość na dźwięki, zapachy lub dotyk
- Unikanie określonych tekstur jedzenia
Jak zachowuje się osoba z autyzmem?
Zachowanie osoby z autyzmem może być bardzo różnorodne.
Niektóre osoby są wycofane i unikają kontaktów społecznych, inne natomiast chcą nawiązywać relacje, ale mogą robić to w nietypowy sposób.
Często mają trudności w rozumieniu żartów, sarkazmu czy emocji innych ludzi.
Charakterystyczne są również powtarzalne zachowania, przywiązanie do rutyn oraz intensywne zainteresowanie konkretnymi tematami.
Czego nie rozumie autysta?
Osoby z autyzmem mogą mieć trudności z rozumieniem emocji innych ludzi, niuansów społecznych, żartów czy sarkazmu.
Często trudno im odczytać intencje w zachowaniu innych osób.
Jednak warto pamiętać, że każda osoba z autyzmem jest inna i zakres tych trudności może się różnić.
Objawy autyzmu u niemowląt i małych dzieci
Rozpoznanie autyzmu może być trudne w przypadku najmłodszych dzieci.
Oto lista charakterystycznych objawów u dzieci i niemowląt.
- Dziecko rzadko patrzy na twarze innych ludzi
- Nie interesuje się otoczeniem ani osobami wokół siebie
- Nie odpowiada na próby nawiązania kontaktu – nie reaguje, gdy się do niego mówi
- Jego mimika jest mało wyrazista lub nietypowa, nie dostosowuje jej do sytuacji
- Nie uśmiecha się w odpowiedzi na uśmiech innych
- Nie reaguje na swoje imię
- Nie wskazuje palcem, żeby pokazać coś ciekawego
- Nie śledzi wzrokiem, co pokazują inni lub na co patrzą
- Nie łączy spojrzenia, wyrazu twarzy, tonu głosu i gestów w jedną reakcję
- Często sprawia wrażenie, jakby nie słyszało, co się dzieje wokół niego
- Mało gaworzy lub prawie wcale nie wydaje dźwięków podczas zabawy z innymi
- Nie prosi o wzięcie na ręce ani o przytulenie
- Ma trudności z poruszaniem się – jego ruchy mogą być opóźnione lub nietypowe
- Nie rozumie prostych gestów, takich jak „pa pa”
Po czym poznać, że dziecko ma autyzm?
Dziecko z autyzmem może wykazywać trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego, brak zainteresowania wspólną zabawą czy ograniczoną mimikę twarzy.
Może unikać interakcji społecznych lub mieć problemy z rozumieniem emocji innych osób.
Charakterystyczne są także powtarzalne ruchy (np. machanie rękami) lub silne przywiązanie do rutyn.
Jeśli zauważysz takie zachowania u swojego dziecka, warto skonsultować się ze specjalistą.
Kiedy ujawnia się autyzm?
Autyzm ujawnia się zwykle przed trzecim rokiem życia, ale pierwsze sygnały można zauważyć już w niemowlęctwie.
Niektóre dzieci wydają się rozwijać prawidłowo, a objawy stają się widoczne dopiero w wieku około 1-2 lat.
Warto obserwować rozwój dziecka i zgłaszać wszelkie niepokojące objawy specjaliście.
Objawy autyzmu u młodzieży i dorosłych
U starszych dzieci, nastolatków i dorosłych objawy mogą być bardziej subtelne, ale nadal zauważalne.
Obejmują one:
- Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu przyjaźni
- Ograniczone zainteresowania, często o wysokim stopniu szczegółowości
- Problemy z dostosowywaniem się do zmian w codziennych planach
Jakie cechy wykluczają autyzm?
Nie ma konkretnej listy cech, które wykluczają autyzm, ponieważ objawy ze spektrum są bardzo różnorodne.
Jednak jeśli dana osoba:
- łatwo nawiązuje kontakt wzrokowy
- spontanicznie dzieli się emocjami i radością
- dobrze rozumie relacje społeczne
- nie wykazuje powtarzalnych zachowań ani silnego przywiązania do rutyn
to prawdopodobieństwo autyzmu jest mniejsze.
W przypadku wątpliwości warto jednak skonsultować się z psychologiem.
Z czym mylony jest autyzm?
Autyzm bywa mylony z innymi zaburzeniami, takimi jak:
- opóźnienie rozwoju mowy,
- ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej),
- zaburzenia lękowe,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD).
Czasem dzieci z autyzmem są niesłusznie postrzegane jako „nieśmiałe” lub „trudne wychowawczo”.
Dlatego tak ważna jest dokładna diagnoza u specjalisty.
Kiedy szukać pomocy?
Jeśli zauważasz u siebie lub u bliskiej osoby objawy autyzmu, warto skonsultować się z lekarzem lub psychologiem.
Wczesna diagnoza i terapia mogą znacząco poprawić jakość życia.
Źródła
- Rybakowski, F., Białek, A., Chojnicka, I., Dziechciarz, P., Horvath, A., Janas-Kozik, M., … & Dunajska, A. (2014). Zaburzenia ze spektrum autyzmu-epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpoznawanie. Psychiatria Polska, 48(4).
Dowiedz się więcej:
- Zespół Aspergera – objawy, diagnoza i leczenie
- Choroba psychiczna – rozpoznanie i rodzaje
- Trening umiejętności społecznych – na czym polega i co daje
