Hipokryzja to jedno z tych zjawisk, które są powszechne w naszym społeczeństwie, ale nie zawsze łatwe do zrozumienia i zdefiniowania. Wielu z nas spotkało się z hipokrytami, ale czy zawsze potrafimy ich rozpoznać?
Kim jest hipokryta?
Jakie cechy go charakteryzują?
Jak rozpoznać hipokryzję w codziennym życiu?
Przyjrzymy się także źródłom i celom hipokryzji oraz temu jak można radzić sobie z własną hipokryzją.
Kim jest hipokryta? Co to jest hipokryzja?
Hipokryta to osoba, której zachowania, sposób myślenia i opowiadania o sobie są niespójne.
Hipokryzja polega zazwyczaj na przedstawianiu siebie w sposób sprzeczny z własnymi przekonaniami, wartościami lub działaniami.
Hipokryci mogą przybierać różne maski, aby zyskać akceptację innych, uniknąć konsekwencji swoich działań lub osiągnąć osobiste korzyści.
Hipokryzja może mieć różne formy, od pozornej dobroci wobec innych (mimo głębokiej niechęci), po udawanie kompetencji w dziedzinach, w których jest się zupełnym laikiem.
Jak rozpoznać hipokrytę? Cechy hipokryty
Rozpoznanie hipokryty może być trudne, ponieważ taka osoba może bardzo zręcznie maskować swoje prawdziwe oblicza.
Niemniej jednak istnieją pewne cechy charakteryzujące hipokrytów:
- Sprzeczność między słowami a czynami: Hipokryci często wygłaszają piękne słowa i zasady, a nawet pouczają innych w kwestii moralności, ale sami nie wcielają głoszonych przez siebie tez w życie. Na przykład, mogą mówić o tym jak ważny jest dla nich kodeks moralny, jednocześnie łamiąc jego zasady w codziennym życiu.
- Dwie twarze: Hipokryci często zachowują się inaczej w obecności innych niż w sytuacjach prywatnych. W towarzystwie mogą być uśmiechnięci i uprzejmi, ale w zamknięciu wydają się zupełnie inni. Na przykład możesz spotkać na polu zawodowym osobę, która w kuluarach opowiada o swojej ogromnej niechęci do szefostwa i mówi, że planuje odejść – a w trakcie spotkania z zarządem jest potulna, a wręcz odnosi się wrażenie, że „podlizuje” się przełożonym.
- Brak autentyczności: Hipokryci zazwyczaj ukrywają swoje prawdziwe emocje i myśli, by zyskać akceptację lub uniknąć konfliktu.
- Zmienność postaw i przekonań: Hipokryci często zmieniają swoje postawy i przekonania w zależności od sytuacji i ważnych dla nich interesów. Nie są wierni swoim wartościom.
Hipokryta – przykłady zachowań
Hipokryzja może przybierać wiele form i manifestować się w różnych dziedzinach życia.
Hipokryci często udają, że charakteryzują się pożądanymi i godnymi podziwu cechami – na przykład hojnością.
Taka osoba może opowiadać o różnych instytucjach pomocowych, o tym, że warto wspierać finansowo bliskich i potrzebujących, a w rzeczywistości nigdy takiej pomocy nie zaoferowali.
Częstym zjawiskiem wśród hipokrytów jest także symulowanie wysokich kompetencji w dziedzinie, w której w rzeczywistości nie mają żadnej wiedzy. Taka osoba może wręcz udawać eksperta i udzielać innym rady niepoparte doświadczeniem.
Także w przypadku relacji możemy zauważyć objawy hipokryzji – na przykład w postaci fałszywego przyjaciela, który udaje przyjaźń dla własnych korzyści, obmawia za plecami i nie oferuje autentycznego wsparcia.
Hipokryta może też wykorzystywać swoje udawanie do nieuczciwego osiągania lepszych wyników w pracy.
Może to pokazywać się w przypisywaniu sobie cudzych wyników, udawaniu eksperta, czy przymilaniu się osobom, które mogą pomóc w osiągnięciu awansu.
Także bardzo częstym zjawiskiem jest obserwowanie hipokrytów, którzy publicznie krytykują innych za łamanie zasad, których oni sami także nie przestrzegają lub pouczanie innych radami, których sami nie stosują.
Przykładem może być osoba, która poucza innych w kwestiach rodzicielskich, która w zaciszu domowym sama zmaga się z nierozwiązanymi problemami z własnymi dziećmi.
Skąd się bierze hipokryzja i czemu służy?
Hipokryzja może wynikać z różnych czynników i pełnić różne role w życiu jednostki. Oto kilka powodów, które mogą prowadzić do hipokryzji:
- Chęć akceptacji społecznej: Hipokryci mogą udawać, aby zyskać sympatię lub akceptację innych. Boją się, że otoczenie nie zaakceptuje ich takimi, jakimi są, więc starają się grać rolę, która odpowiada oczekiwaniom społecznym.
- Unikanie konsekwencji: Czasem ludzie udają, że są inni, by uniknąć konsekwencji swoich działań. Na przykład, mogą obiecywać zmiany w swoim zachowaniu, gdy grozi im z nie jakaś nieprzyjemność, ale w rzeczywistości nie zamierzają ich wprowadzać w życie.
- Osobiste korzyści: Hipokryzja może służyć zdobywaniu korzyści materialnych, społecznych lub zawodowych. Niektórzy ludzie udają coś, by zmanipulować innych i osiągnąć własne cele.
- Brak pewności siebie: Osoby o niskim poczuciu własnej wartości mogą uciekać się do hipokryzji jako mechanizmu obronnego. Udawanie osoby, jaką chciałoby się być, może pomóc im ukryć swoje wewnętrzne niepokoje.
U podstaw hipokryzji leży strach i niska samoocena. Stajemy się hipokrytami, aby uniknąć patrzenia na nasze wady.
Zwykle wynika to ze szczerego przekonania, że nie powinniśmy trzymać się tych samych standardów co inni, ponieważ mamy „lepsze” intencje.
To wygodne – czuć się moralnie lepszym od kogoś innego. Pomaga unikać pokory, która bywa przecież bardzo bolesna.
U korzeni hipokryzji leży silne pragnienie bycia kochanym i akceptowanym.
Strach przed pokorą i osądem jest tak potężny, że używamy hipokryzji, aby uniknąć stawienia czoła… samemu sobie.
Jak reagować na hipokryzję?
Reagowanie na hipokryzję może być wyzwaniem. Paradoksalnie, gdy przyłapiemy kogoś na kłamstwie lub dwulicowości, możemy sami poczuć się niekomfortowo – gdy to ta druga strona powinna się wstydzić.
Na początek pamiętaj, aby być bardzo ostrożnym w ocenie. Nie wszystko, co na pierwszy rzut oka wydaje się hipokryzją, faktycznie nią jest. Zanim kogoś osądzisz, upewnij się, że masz ku temu podstawy.
Najlepszym sposobem na radzenie sobie z hipokrytą w swoim otoczeniu jest otwarta rozmowa (oczywiście o ile zależy Ci na tej osobie).
Wyraź swoje obawy, opowiedz o tym, co niepokojącego zauważyłeś w zachowaniu tej osoby i bez oskarżeń postaraj się zrozumieć, co druga strona ma na celu.
Jeżeli nie zależy Ci na osobie, która przejawia hipokryzję, lub wielokrotne otwarte rozmowy nie przyniosły skutku, możesz zastanowić się nad ograniczeniem kontaktu z taką osobą – jeżeli jej zachowanie wpływa negatywnie na Twoje życie.
Bardzo pomocna, w przypadku kontaktu z hipokrytami, jest umiejętność asertywności.
To niełatwe, ale warto nauczyć się stawiać granice i bronić ich, aby nie dać się wykorzystać w przypadku prób manipulacji.
Asertywność (którą da się wyćwiczyć!) pomoże i da Ci odwagę zareagować w sytuacji, gdy ktoś przypisuje sobie Twoje osiągnięcia, obmawia Cię za plecami, zrzuca na Ciebie winę za własne przewinienia, czy po prostu próbuje Cię zmanipulować.
Jeśli czujesz się wyczerpany kontaktami z hipokrytą, albo zmagasz się z problemem hipokryzji w najbliższym otoczeniu od długiego czasu – szukaj wsparcia od przyjaciół, rodziny lub terapeuty, aby poradzić sobie z emocjonalnymi skutkami takiego zachowania.
A co, jeśli ja jestem hipokrytą?
Warto poświęcić chwilę na refleksję nad własnym zachowaniem i na zastanowienie się, czy sam nie przejawiasz zachowań dwulicowych – a jeżeli tak, to dlaczego?
Jeśli dojdziesz do wniosku, że zauważasz pewną rozbieżność między swoimi słowami, zachowaniami i systemem wartości – refleksja jest pierwszym i bardzo ważnym krokiem do zmiany.
Zmiana zachowania nie będzie łatwa, bo hipokryzja często ma chronić naszą psychikę przed cierpieniem – na przykład z powodu niskiej samooceny, niewystarczających kompetencji, czy braku umiejętności osiągania swoich ambicji.
Dużą wartość w tej sytuacji ma zgłoszenie się do psychoterapeuty, który poprowadzi Cię przez ten proces i pomoże rozpracować i zmienić problematyczne zachowania.
Jeśli nad hipokryzją chcesz pracować samodzielnie, albo chcesz zapobiec staniu się hipokrytą, oto kilka kroków, które możemy podjąć, aby uniknąć stawania się hipokrytą:
- Zdefiniuj swoje wartości: Określ, jakie są twoje wartości i przekonania, w co naprawdę wierzysz – jasny system moralny ułatwia konsekwentne trzymanie się go.
- Bądź świadomy swoich działań: Staraj się być świadomy swoich działań i słów. Zastanów się, czy to, co robisz, jest zgodne z tym, kim naprawdę jesteś i z systemem wartości określonym w poprzednim punkcie.
- Pracuj nad poczuciem własnej wartości: Jeżeli będziesz czuć się świetnie z samym sobą, zniknie pokusa udawania kogoś, kim tak naprawdę nie jesteś.
- Rozwijaj empatię: Pracuj nad empatią i zdolnością do zrozumienia innych ludzi. To pomoże ci uniknąć osądzania innych lub krytykowania ich bez zrozumienia.
- Bądź otwarty na zmiany: Nie obawiaj się zmieniać swojego podejścia lub poglądów, jeśli zdobędziesz nową wiedzę lub doświadczenie. To nie jest hipokryzja, ale naturalny proces rozwoju.
Czy hipokryzję można wykorzystać w dobrym celu?
Nawet w tak potępianym zjawisku jak hipokryzja można odnaleźć promyk nadziei na coś lepszego.
Hipokryzja może być rozwojowa!
Kiedy ludzie nie praktykują tego, co opowiadają, to ten akt hipokryzji może wywołać dysonans poznawczy i motywację do zmiany zachowania.
Dysonans poznawczy jest wynikiem sprzeczności między różnymi elementami naszej psychiki, jak np. przekonaniami, wartościami, emocjami lub wiedzą.
Gdy osoba doświadcza dysonansu poznawczego, odczuwa bardzo nieprzyjemne napięcie psychiczne i jest zmotywowana do jego rozwiązania, aby przywrócić spójność w swoim systemie przekonań.
Idąc tym tropem, możliwy jest nie tylko rozwój przez refleksję nad swoją hipokryzją, ale także wykorzystanie jej do zmiany problematycznych zachowań.
Takie zastosowanie hipokryzji i wywołanego przez nią dysonansu poznawczego może być wykorzystywane na przykład do motywowania do zachowań prozdrowotnych.
Osoba, która zdobywa wiedzę o zdrowiu i głosi zasady zdrowego życia, zacznie odczuwać dysonans z powodu własnych zaniedbań na tym polu – co może poskutkować zmianą tych zachowań, aby dostosować je do aktualnego poziomu wiedzy i budowanego wizerunku.
Podsumowanie
Hipokryta to osoba, która udaje kogoś, kim nie jest, by ochronić swoje ego lub osiągnąć jakieś korzyści.
Rozpoznanie dwulicowych zachowań u innych oraz radzenie sobie z własną hipokryzją może być trudne, ale warto podjąć wysiłek w celu rozwoju autentycznego i uczciwego sposobu bycia.
Zrozumienie przyczyn i konsekwencji hipokryzji może pomóc nam stworzyć lepsze relacje społeczne i okazję do samorozwoju.
Źródła
- Stone, J., & Fernandez, N. C. (2008). To practice what we preach: The use of hypocrisy and cognitive dissonance to motivate behavior change. Social and Personality Psychology Compass, 2(2), 1024-1051.
- Stone, J., & Focella, E.S. (2011). Hypocrisy, dissonance and the self-regulation processes that improve health. Self and Identity, 10, 295 – 303.
- Priolo, D., Pelt, A., Bauzel, R. St., Rubens, L., Voisin, D., & Fointiat, V. (2019). Three Decades of Research on Induced Hypocrisy: A Meta-Analysis. Personality and Social Psychology Bulletin, 45(12), 1681-1701.
- Aronson, E. (2019). Dissonance, hypocrisy, and the self-concept.
- Hale WJ Jr, Pillow DR. Asymmetries in perceptions of self and others’ hypocrisy: Rethinking the meaning and perception of the construct. Eur J Soc Psychol. 2015 Feb 1;45(1):88-98.
- Alicke, M. D., Klotz, M. L., Breitenbecher, D. L., Yurak, T. J., & Vredenburg, D. S. (1995). Personal contact, individuation, and the better-than-average effect. Journal of personality and social psychology, 68(5), 804.
