Mania to forma zaburzenia nastroju, która objawia się zwiększoną aktywnością, lepszym niż zwykle nastrojem, mniejszym zapotrzebowaniem na sen czy zwiększonym libido.
Czy zatem jest się czym martwić? Skoro są to pozytywne objawy, prawda?
Okazuje się, że równie niebezpieczny jak obniżony nastrój, może być nastrój podniesiony, zwiększona energia i chęć podejmowania nowych wyzwań!
Mogą one bowiem świadczyć o wystąpieniu manii, a pośrednio, o chorobie afektywnej dwubiegunowej.
Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologicznąJak odróżnić manię od normalnych wahań nastroju?
Tym, co wyróżnia epizod maniakalny (manię), jest fakt, że huśtawki natroju występują z większą częstotliwością i intensywnością, niż jest to właściwe rozwojowo (czyli przeciętne dla danego wieku). Trwają one także znacznie dłużej.
Innymi słowy, jeśli wahania nastroju występują częściej, są intensywniejsze i trawją dłużej niż typowe wahania nastroju dla osoby w danym wieku, to możliwe, że mamy do czynienia z epizodem maniakalnym (manią).
Najczęściej występowanie epizodów manii świadczy o zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym (wtedy epizody manii przeplatają się z epizodami depresyjnymi) – mania jest więc tylko jednym ze zwracających uwagę objawów.
Hipomania
Możliwe jest pojawienie się także tzw. hipomanii, czyli łagodniejszej formy manii.
W hipomanii nastrój jest podwyższony, ale stan ten nie utrudnia silnie normalnego funkcjonowania..
Natomiast mania jest na tyle dotkliwa, że dana osoba może nie być w stanie prowadzić normalnego życia. W ekstremalnych przypadkach może nawet potrzebować natychmiastowej opieki szpitalnej.
Chociaż hipomania nie jest tak uciążliwa, jak mania, może być również niebezpieczna i mieć negatywny wpływ na ogólne samopoczucie. Jeśli dana osoba nie otrzyma skutecznego leczenia hipomanii, grozi jej rozwinięcie się w manię (chociaż nie zawsze tak jest).
Więcej o stanach lękowychPrzyczyny powstawania manii
Choć jednoznaczne wyodrębnienie przyczyny epizodu maniakalnego jest bardzo trudne, wyróżniono możliwe przyczyny (czyli czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo znalezienia się w grupie ryzyka zaburzenia afektywnego dwubiegunowego). Są to:
- czynniki neurologiczne (np.: udar mózgu, padaczka, guz mózgu, uraz głowy, stwardnienie rozsiane);
- czynniki endokrynologiczne (np.: nadczynność tarczycy);
- przyjmowanie niektórych typów leków (takich jak np.: sterydy, leki przeciwdepresyjne, meflochina, INH – lek przeciwgruźliczy, leki cytotoksyczne – wykorzystywane w chemioterapii),
- korzystanie z narkotyków (np.: konopii indyjskich, kokainy, amfetaminy),
- ekspozycja na toksyny
Objawy epizodu maniakalnego
Istotną cechą występowania epizodu maniakalnego jest wyraźny okres, w którym występują zarówno podwyższony lub drażliwy nastrój oraz zwiększona aktywność.
Okres ten jest opisywany jako większość dnia, prawie każdego dnia, przez okres co najmniej tygodnia.
Nastrój w manii
Nastrój w epizodzie maniakalnym jest często opisywany jako euforyczny i nieadekwatnie do sytuacji wesoły.
Może charakteryzować się:
- przypadkowym entuzjazmem (tj. bez racjonalnych i widocznych przyczyn)
- wielką chęcią do podejmowania interakcji interpersonalnych, seksualnych lub zawodowych
Często dominującym nastrojem jest drażliwość. Mogą także wystąpić gwałtowne zmiany nastroju w krótkich okresach.
Takie wahania (naprzemienne napady euforii, głębokiego zaniepokojenia i drażliwości) nazywa się labilnością.
Aktywność w manii
Podczas epizodu maniakalnego jednostka może chętnie angażować się w wiele nakładających się nowych przedsięwzięć.
Nowe działania są często inicjowane mimo znikomej znajomości tematu – osoba taka zachowuje się, jakby nic nie było dla niej zbyt trudne. Na przykład uczy się nowego zawodu, otwiera firmę, kupuje dom, buduje coś lub tworzy, praktycznie bez żadnego przygotowania.
Zwiększone poziomy aktywności mogą objawiać się także w nietypowych porach dnia (np. nagłe zabieranie się za porządki lub pracę późnym wieczorem).
Zawyżona samoocena
Podwyższona samoocena w manii widoczna jest zwykle jako bezkrytyczna pewność siebie, a czasem także urojenia dotyczące własnej wielkości.
Pomimo braku jakiegokolwiek doświadczenia lub talentu, jednostka może podjąć złożone wyzwania, np. takie jak pisanie powieści.
Powszechne są także złudzenia dotyczące wyjątkowości własnej osoby (np. posiadania szczególnego talentu, związków z powszechnie znaną osobą, itp.).
Zaburzenia snu
Jednym z najczęstszych objawów manii jest zmniejszona potrzeba snu. Stan taki różni się od bezsenności, w której dana osoba chce spać lub odczuwa silną potrzebę snu, ale nie jest w stanie zasnąć lub utrzymać sen.
W manii osoba może spać bardzo mało lub może na przykład obudzić się kilka godzin wcześniej niż zwykle i czuć się wypoczęta i pełna energii.
Kiedy zaburzenia snu są poważne, dana osoba może spędzić kilka dni bez snu, a mimo to nie czuć się zmęczona.
Rozgorączkowana mowa
Mowa osoby w epizodzie manii może być przyspieszona, głośna i trudna do przerwania.
Osoba w manii może rozmawiać w sposób ciągły i nachalny, bez obawy o znaczenie tego, co się mówi.
Mowa charakteryzuje się żartami, ciągłymi dygresjami i teatralnością połączoną z nadmiernym gestykulowaniem.
Często myśli osoby w manii przychodzą i przemijają szybciej, niż możnaby je wyrazić za pomocą słów. Widać to po częstych i nagłych zmianach tematu.
Mowa może także stać się niezorganizowana i niespójna.
Bezcelowa aktywność
Wzrost aktywności często polega na planowaniu zbyt wielu działań i uczestnictwie w wielu czynnościach, w tym seksualnych, zawodowych, politycznych lub religijnych.
Często występują zwiększone popędy, fantazje i zachowania seksualne. Osoby w epizodzie maniakalnym zwykle wykazują zwiększoną towarzyskość (np. nagłe odnawianie starych znajomości), lecz ich relacje w tym okresie mają charakter natrętny, dominujący i wymagający.
Często wykazują pobudzenie psychoruchowe lub niepokój (tj. bezcelową aktywność) poprzez ciągłe stymulowanie się wieloma bodźcami lub np. prowadzenie wielu rozmów jednocześnie.
Negatywne konsekwencje życiowe
Ekspansywny nastrój, nadmierny optymizm i osłabiona umiejętność osądu często prowadzą do lekkomyślnego zachowania, szaleństwa, rozdawania rzeczy, nierozważnej jazdy, nieprzemyślanych inwestycji i rozwiązłości seksualnej.
Aby objawy prowadziły do diagnozy epizodu maniakalnego, musi nastąpić znaczne ograniczenie codziennego funkcjonowania społecznego lub zawodowego.
Czy mania jest groźna?
Największym problemem z manią i leczeniem jej, jest to, że dla niektórych może wydać się… kusząca.
Kto z nas nie chciałby potrzebować mniej snu, mieć więcej energii i woli do podejmowania nowych wyzwań oraz mieć lepszy nastrój?
Dlaczego więc manię powinno się leczyć?
Ponieważ fazy maniakalne często są destrukcyjne.
Osoba w stanie maniakalnym może wyczyścić do zera swoje konto oszczędnościowe. Może nieodpowiedzialnymi decyzjami zrujnować swoje małżeństwo.
Najbardziej niebezpieczne ze wszystkich konsekwencji manii jest to, że nieleczona może sprawić, że będziesz robić rzeczy, które bezpośrednio narażą życie i zdrowie Twoje lub innych.
A po maniakalnym „wzlocie” często następuje głęboka depresja.
Chociaż w krótkiej perspektywie mania może kojarzyć się dobrze, na dłuższą metę będziesz szczęśliwszy, zdrowszy i bardziej produktywny, jeśli utrzymasz stabilny nastrój.
Jak pewnie się domyślasz, faza maniakalna nie jest również obojętna wobec zdrowia fizycznego.
Długotrwałe niedobory snu, zmieniony apetyt (a więc i wahania wagi), czy permanentnie podwyższone tętno eksploatuje organizm w bardzo szybkim tempie.
Bardzo szybko mogą się pojawić objawy takie jak przyspieszony metabolizm (a czasem także biegunka), bóle mięśniowe, czy trudności z oddychaniem.
Na dłuższą metę – organizm będzie wykończony, działając na ciągle zwiększonych obrotach, nie dostając przy tym odpowiedniego czasu na sen (i regenerację).
Jak poradzić sobie z manią?
Ustaliliśmy już, że mania (a nawet hipomania) może być bardzo groźna, a czasem wręcz może wymagać natychmiastowej hospitalizacji.
Ze względu na tak groźne dla zdrowia i normalnego funkcjonowania objawy, mania powinna być konsultowana z lekarzem psychiatrą.
Nie oznacza to jednak, że nie możesz zrobić nic ponadto zgłoszenie się do lekarza.
Unikaj wyzwalaczy, które pogarszają Twoją manię
Alkohol, narkotyki, czy niektóre leki zmieniające nastrój mogą przyczynić się do wystąpienia epizodu maniakalnego.
Unikanie tych substancji może pomóc w utrzymaniu równowagi emocjonalnej. Może to również ułatwić powrót do stabilności po wystąpieniu manii.
Najczęstszymi „wyzwalaczami” manii u osób zmagających się z chorobą afektywną dwubiegunową, są:
- nadużywanie substancji psychoaktywnych – picie alkoholu lub używanie narkotyków
- zaburzenie zwykłego harmonogramu snu (np. zarwanie nocy)
- spotykanie się z niektórymi osobami, o których wiadomo, że mają zły wpływ na Ciebie (na przykład próbują przekonać Cię do spożywania alkoholu),
- nagła zmiana w regularnej diecie lub programie ćwiczeń,
- przerwanie przyjmowania leków, pominięcie dawki lub przyjmowanie leków o różnych porach,
- pomijanie sesji psychoterapeutycznych.
Utrzymuj regularność jedzenia i snu
Kiedy żyjesz z chorobą afektywną dwubiegunową, niezbędna w życiu codziennym jest systematycznie utrzymywana rutyna.
Obejmuje to przestrzeganie zdrowej diety (w tym unikanie kofeiny i słodyczy, które mogłyby wpłynąć na Twój nastrój).
Zapewnienie sobie wystarczającej ilości regularnego snu może również pomóc w uniknięciu epizodów maniakalnych lub depresyjnych.
Ponadto może pomóc zmniejszyć nasilenie występujących epizodów. Jeżeli psychiatra przepisał Ci leki – szczególnie ważne jest codzienne przyjmowanie ich o tej samej porze.
Zapewnij sobie pomoc w utrzymaniu kontroli
Gdy wiesz już, że zbliża się epizod maniakalny, warto ustalić z najbliższymi sposoby, w jakich mogą pomóc Ci przetrwać ten czas.
Ważną i częstą obawą jest panowanie nad finansami – warto ograniczyć sobie łatwość dostępu do swoich finansów na ten czas, na przykład oddając karty kredytowe i dostęp do kont komuś bliskiemu, zostawiając sobie tylko gotówkę w ilości wystarczającej na pokrycie podstawowych potrzeb.
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
Metody leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej koncentrują się na „wygładzeniu” wzlotów i upadków nastroju i energii – czyli na maksymalnym ustabilizowaniu nastroju.
Stabilizację nastroju osoby chorej, osiąga się przede wszystkim przez zastosowanie farmakoterapii oraz psychoteraoii.
Istnieje kilka nurtów psychoterapeutycznych, które dają obiecujące wyniki w pracy z epizodami maniakalnymi. Należą do nich:
- terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
- dialektyczna terapia behawioralna
- terapia systemowa
Podsumowanie
Nastrój i poziom energii każdego człowieka zmieniają się z czasem – to całkiem normalne.
Mania natomiast jest poważną zmianą w stosunku do sposobu, w jaki dany człowiek zwykle myśli lub się zachowuje, i może trwać tygodniami, a nawet miesiącami.
Epizod maniakalny może powodować poważne problemy w relacjach międzyludzkich, w pracy i w szkole.
Jak możesz sobie pomócŹródła
- American Psychiatric Association. (2017). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: Dsm-5. Arlington, VA.
- Kupfer, D. J. (2008). Oxford American handbook of psychiatry. Oxford: Oxford University Press.
- Myths and Realities About Bipolar Disorder. (n.d.)., https://www.apa.org/news/press/releases/2012/10/bipolar-disorder
