Afazja to jedno z zaburzeń neurologicznych, które może znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie.
Dotyka zdolności mówienia, rozumienia, czytania i pisania, co czyni życie osób dotkniętych tym schorzeniem trudniejszym.
W tym artykule przybliżymy temat afazji, jej przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia.
Co to jest afazja?
Afazja to zaburzenie zdolności językowych, które pojawia się w wyniku uszkodzenia mózgu.
Najczęściej jest ona skutkiem:
- udaru mózgu,
- urazu głowy,
- guza mózgu,
- chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera.
Afazja może występować w różnych postaciach, od łagodnych trudności w znajdowaniu słów po całkowitą utratę zdolności posługiwania się językiem.
Rodzaje afazji
Afazja to zaburzenie, które wpływa na mówienie, rozumienie mowy i jej powtarzanie.
Może być wynikiem uszkodzenia części mózgu odpowiedzialnych za te funkcje.
Istnieje wiele różnych klasyfikacji afazji, ale większość specjalistów zgadza się co do tego, że jest to problem związany z uszkodzeniem obszarów mózgu odpowiedzialnych za mówienie i rozumienie mowy.
Afazja ruchowa (afazja Broki)
Afazja ruchowa, znana też jako afazja Broki, to rodzaj zaburzenia, które utrudnia mówienie.
Osoby z tą afazją mają trudności z nazywaniem rzeczy, mówieniem spontanicznie i powtarzaniem słów.
Choć dobrze rozumieją mowę, nie potrafią mówić płynnie. Ich wymowa jest nienaturalna, a zdania często są uproszczone i niegramatyczne, brakuje w nich czasowników, przyimków i spójników.
Często powtarzają słowa lub sylaby. Trudno im też czytać na głos i pisać.
Afazja czuciowa (afazja Wernickego)
Afazja czuciowa, znana również jako afazja Wernickego, to zaburzenie, które utrudnia rozumienie mowy. Osoba z tą afazją nie potrafi rozróżniać dźwięków mowy.
W lżejszych przypadkach trudności dotyczą tylko długich zdań, ale w cięższych przypadkach obejmują także proste słowa i polecenia.
Podczas mówienia pacjent może mylić dźwięki i słowa, dodawać dodatkowe sylaby na końcu wyrazów i mówić szybciej niż normalnie.
Z powodu tych problemów jego wypowiedzi są trudne do zrozumienia. Choć zdania mogą być nielogiczne, są wypowiadane płynnie, a ton mowy pozostaje naturalny.
Osoby z afazją czuciową często mają też trudności z pisaniem (agrafia) i czytaniem (aleksja).
Afazja globalna
Najcięższa forma afazji, która utrudnia powtarzanie tekstu, mimo że pacjent rozumie mowę i mówi płynnie.
Zdarzają się jednak błędy w wymowie, jak zniekształcone słowa (np. zamiana głosków).
Pacjent zdaje sobie sprawę z popełnianych błędów, ale zwykle nie potrafi ich poprawić.
Ma trudności z nazywaniem przedmiotów oraz z głośnym czytaniem i pisaniem ze słuchu.
W cięższych przypadkach pojawiają się trudności w rozumieniu skomplikowanych zdań.
Afazja amnestyczna (anomia)
Afazja nominacyjna (anomia) głównie utrudnia nazywanie przedmiotów. Choć występują też inne problemy, są one zazwyczaj łagodniejsze.
W tej afazji pacjent ma trudności z przypomnieniem sobie właściwego słowa i zamiast tego opisuje przedmiot lub mówi ogólnie o jego cechach.
Często podaje nazwę, która jest podobna do właściwej (np. „samolot” zamiast „helikopter”).
Pacjent nie ma problemu z pokazywaniem przedmiotów. Anomia może być też wybiórcza – pacjent nie może sobie przypomnieć słów tylko z jednej grupy, np. zwierząt. W wielu przypadkach anomia jest dobrym znakiem, ponieważ może oznaczać, że objawy afazji ustępują.
Objawy afazji
Afazja może objawiać się w różny sposób w zależności od jej rodzaju i stopnia nasilenia.
Do najczęstszych objawów należą:
- trudności w znajdowaniu odpowiednich słów,
- nieprawidłowa konstrukcja zdań,
- niezrozumiała mowa,
- problemy z czytaniem i pisaniem,
- brak reakcji na polecenia ustne.
Diagnoza i leczenie afazji
Diagnozowanie afazji wymaga współpracy z neurologiem i logopedą.
Proces diagnozy obejmuje:
- Wywiad medyczny – ustalenie przyczyny i przebiegu zaburzenia.
- Testy językowe – ocena zdolności mówienia, rozumienia, czytania i pisania.
- Badania obrazowe – takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), by zidentyfikować uszkodzenia mózgu.
Leczenie afazji opiera się głównie na terapii logopedycznej, która może obejmować:
- ćwiczenia językowe, które pomagają odzyskać zdolności komunikacyjne,
- terapię wspomaganą technologią, na przykład aplikacje pomagające w nauce mowy,
- wsparcie psychologiczne, by radzić sobie z frustracją i obniżonym nastrojem.
W niektórych przypadkach, gdy przyczyną jest guz lub inny problem medyczny, może być konieczne leczenie chirurgiczne.
Jak wspierać osobę z afazją?
Osoby z afazją często potrzebują zrozumienia i cierpliwości.
Oto kilka wskazówek:
- Mów powoli i wyraźnie.
- Używaj prostych zdań i pytań zamkniętych.
- Zachęcaj do używania gestów i rysunków.
- Unikaj poprawiania w sposób, który może zniechęcić.
- Pochwal za każdy postęp, nawet najmniejszy.
Czy afazja jest wyleczalna?
Stopień wyleczalności afazji zależy od jej przyczyny, rodzaju oraz czasu, jaki upłynął od momentu wystąpienia uszkodzenia mózgu.
Regularna terapia logopedyczna może znacząco poprawić zdolności językowe, a w niektórych przypadkach pozwala na niemal całkowity powrót do zdrowia.
Źródła
- Milewska, K., Okurowska-Zawada, B., Kackieło-Tomulewicz, J., & Samusik, M. J. (2021). Taksonomia afazji–kryteria klasyfikacji oraz rodzaje zespołów zaburzeń. Logopaedica Lodziensia, (5), 147-158.
- Żulewska-Wrzosek, J. (2021). Problemy chorych z afazją w kontekście psychospołecznym. Praca Socjalna, (36 (1), 121-137.
Dowiedz się więcej:
- Psycholog a psychiatra i psychoterapeuta – czym się różnią i do kogo się zgłosić?
- Psychogerontologia
- Leki psychotropowe – fakty i mity dotyczące psychotropów
