Objawy nerwicy serca

Czy zdarzyło Ci się poczuć nagłe kołatanie serca, ucisk w klatce piersiowej lub duszność, mimo że lekarz nie znalazł żadnych problemów kardiologicznych?

Może doświadczyłeś zawrotów głowy lub mrowienia w dłoniach i od razu pomyślałeś o chorobie serca? 

Jeśli tak, być może zmagasz się z nerwicą serca, czyli zaburzeniem, w którym objawy fizyczne są wywołane lękiem i napięciem psychicznym.

Dowiedz się, jakie są objawy nerwicy serca, skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić.

Co to jest nerwica serca?

Nerwica serca to dawna nazwa na schorzenie, które dzisiaj zostało podzielone na kilka różnych zaburzeń.

To, co kiedyś diagnozowano jako „nerwica”, dzisiaj znamy jako całą listę zaburzeń, których wspólnym podłożem jest lęk.

Natomiast „nerwice narządowe” (w tym nerwica żołądka, czy interesująca nas nerwica serca) to zaburzenia lękowe z objawami w postaci bólu w danym narządzie lub całym układzie.

Nerwica serca może także współwystępować z innymi zaburzeniami.

Mimo tego, że podstawą tego zaburzenia jest psychika, objawy nerwicy nie podlegają świadomej kontroli osoby cierpiącej.

Inne nazwy, pod jakimi kryją się objawy nerwicy serca, to: zespół Da Costy, zespół drażliwego serca, zespół serca żołnierskiego, astenia nerwowo-krążeniowa, nerwica krążeniowa lub zespół wysiłkowy.

Somatyzacja – fizyczne objawy psychicznych trudności

Somatyzacja to zjawisko, w którym emocje, stres i napięcie psychiczne wywołują rzeczywiste objawy fizyczne, mimo że nie ma żadnej wykrywalnej choroby somatycznej.

Osoby jej doświadczające często odczuwają bóle, napięcia mięśniowe, zawroty głowy, kołatanie serca czy problemy żołądkowe, choć wyniki badań lekarskich nie wykazują żadnych nieprawidłowości.

Somatyzacja jest sposobem, w jaki ciało może „przetwarzać” nagromadzony stres i niewyrażone emocje.

To mechanizm obronny organizmu, który zamiast manifestować psychiczne napięcie w formie lęku czy smutku, „przekłada” je na dolegliwości cielesne.

Mózg i ciało są ze sobą ściśle powiązane.

Kiedy doświadczamy długotrwałego stresu, nasz organizm reaguje tak, jakby znajdował się w stanie zagrożenia – serce przyspiesza, mięśnie się napinają, układ trawienny spowalnia.

Jeśli ten stan trwa długo, ciało zaczyna wysyłać sygnały w postaci bólu, napięcia lub innych dolegliwości.

Jakie objawy mogą wynikać z somatyzacji?

Somatyzacja może dotyczyć różnych części ciała i przyjmować różne formy:

• Objawy ogólne – przewlekłe zmęczenie, bóle głowy, uczucie osłabienia, problemy ze snem.
• Objawy sercowo-naczyniowe – kołatanie serca, uczucie ścisku w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy (np. w nerwicy serca).
• Objawy trawienne – bóle brzucha, mdłości, biegunki lub zaparcia, wrażenie ucisku w żołądku (często w wyniku stresu).
• Objawy neurologiczne – drętwienie, mrowienie kończyn, uczucie oszołomienia, chwilowe zaburzenia widzenia.
• Objawy bólowe – bóle mięśni, pleców, karku, które często nasilają się w sytuacjach stresowych.

Czy somatyzacja oznacza, że objawy są „wymyślone”?

Nie!

Objawy somatyzacji są realne i odczuwane fizycznie, ale ich źródłem nie jest choroba ciała, tylko reakcja organizmu na psychiczne napięcie.

To dlatego osoby doświadczające somatyzacji często odwiedzają wielu specjalistów, szukając diagnozy, której badania medyczne nie potwierdzają.

Objawy nerwicy serca

W spisie ICD-10, czyli klasyfikacji chorób używanej przez lekarzy, znaleźć możemy osobną jednostkę, obejmującą między innymi nerwicę serca (kod F45.3).

Charakteryzuje się takimi cechami:

• bóle są znaczące i utrudniają codzienne normalne funkcjonowanie (pracę, uczestnictwo w obowiązkach domowych itp.)
• pacjent odczuwa i opowiada o swoich objawach tak, jakby były spowodowane chorobą cielesną
• brak potwierdzenia w badaniach, by objawy były spowodowane problemami organizmu (najczęściej wykonuje się EKG i echo serca)
• pacjenci nadmiernie skupiają się na doświadczanych objawach
• zazwyczaj u pacjentów występują dwa typy objawów:
  – dające się zauważyć z zewnątrz (obiektywnie) objawy pobudzenia organizmu (mogą być to na przykład przyśpieszone bicie serca, poty, czerwienie się)
  – objawy tylko subiektywne, odczuwane przez pacjenta (na przykład ból w klatce piersiowej)

Dodatkowe objawy towarzyszące, które mogą spotkać osobę, cierpiącą na nerwicę serca to:

• ból i dyskomfort w klatce piersiowej
• kołatanie serca
• duszności
• napady paniki i odczuwanie lęku
• może pojawić się obawa przed śmiercią
• drżenie dłoni lub całych kończyn
• mrowienie rąk i warg
• zwiększona potliwość
• kołatanie serca
• przyspieszenie bicia serca
• zaczerwienienie skóry
• nudności i wymioty
• zawroty głowy
• omdlenia
• kłucie w klatce piersiowej, w okolicach serca
• uczucie ucisku, utrzymującego się czasem nawet do kilku godzin
• uderzenia gorąca
• biegunka
• dekoncentracja
• problemy z pamięcią
• przewlekłe zmęczenie

Wyżej wymienione objawy są najczęściej spotykane, lecz zazwyczaj pacjent odczuwa tylko kilka z nich, regularnie lub ciągle przez dłuższy czas (kilka miesięcy, czasem lat).

Objawy mogą nasilać się w okolicach trwania stresującej sytuacji lub podczas dużego wysiłku fizycznego.

Długotrwała nerwica serca może także prowadzić do uzależnień – od leków przeciwbólowych lub od alkoholu, który pozornie przynosi stan relaksu.

Ponadto pojawić się mogą także zaburzenia snu oraz stany depresyjne i depresja.

Ile trwa atak nerwicy serca?

Atak nerwicy serca zazwyczaj trwa od kilku minut do kilkudziesięciu minut, chociaż niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort przez kilka godzin.

Objawy pojawiają się nagle i mogą obejmować silne kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy i poczucie utraty kontroli.

Mimo że dolegliwości są intensywne, atak nerwicowy nie jest groźny dla życia i nie prowadzi do uszkodzenia serca.

Objawy zwykle ustępują po uspokojeniu się, zastosowaniu technik oddechowych lub zmianie otoczenia.

Osoby, które regularnie doświadczają takich epizodów, mogą mieć tendencję do tzw. lęku antycypacyjnego, czyli obawy przed kolejnym atakiem, co może zwiększać częstotliwość występowania objawów.

Właśnie dlatego kluczowe znaczenie ma praca nad redukcją stresu i lęku, najlepiej pod okiem specjalisty.

Gdzie boli serce przy nerwicy?

Ból w nerwicy serca może być różnorodny i zmienny.

Najczęściej pacjenci odczuwają:

• Kłucie lub ucisk w klatce piersiowej, często w okolicy mostka lub lewego boku.
• Ból promieniujący do ramion, szyi lub pleców, choć zwykle nie jest tak intensywny jak w przypadku zawału.
• Dolegliwości zmieniające się w czasie – ból może pojawiać się nagle i ustępować po chwili lub utrzymywać się dłużej, ale nie nasila się przy wysiłku fizycznym, co odróżnia go od bólu związanego z chorobami serca.

Warto pamiętać, że ból w nerwicy serca nie ma podłoża kardiologicznego, ale wynika z napięcia mięśniowego oraz nadmiernej aktywacji układu nerwowego w odpowiedzi na stres.

Po czym poznać nerwicę serca?

Nerwica serca objawia się dolegliwościami, które przypominają choroby układu krążenia, ale nie wynikają z problemów kardiologicznych.

Do najczęstszych objawów należą kołatanie serca, uczucie ucisku lub kłucia w klatce piersiowej, duszności, zawroty głowy, mrowienie kończyn, zimne poty oraz uczucie lęku.

Objawy te często pojawiają się w sytuacjach stresowych lub w momentach silnego napięcia emocjonalnego.

Charakterystyczne dla nerwicy serca jest to, że badania kardiologiczne (np. EKG, echo serca) nie wykazują żadnych nieprawidłowości, a dolegliwości nasilają się przy wzmożonym stresie.

Czy EKG wykryje nerwicę serca?

EKG (elektrokardiogram) nie wykrywa nerwicy serca, ponieważ jest to zaburzenie o podłożu psychicznym, a nie kardiologicznym.

Badanie to może jednak wykluczyć inne choroby serca, które mogłyby powodować podobne objawy.

W przypadku nerwicy serca wyniki EKG są zazwyczaj prawidłowe, nawet jeśli pacjent odczuwa kołatanie serca, ból w klatce piersiowej czy duszności.

Warto wykonać EKG, aby upewnić się, że serce jest zdrowe, a gdy lekarz nie znajdzie nieprawidłowości, skupić się na redukcji stresu i pracy nad emocjami.

Przyczyny nerwicy serca

Jednoznaczne przyczyny nerwicy serca nie są znane.

Na rozwinięcie tego zaburzenia mogą wpływać:

• inne zaburzenia lękowe lub depresyjne
• życie w długotrwałym i silnym stresie (nawet jeśli nie jest on bardzo silny, to średni poziom stresu utrzymującego się długi czas, może mieć podobne skutki jak silny stres podczas traumatycznego wydarzenia)
• traumatyczne przeżycia (nawet takie, których doświadczono w dzieciństwie, mogą znaleźć swoje odbicie w dorosłym życiu)
• występowanie podobnych zaburzeń w rodzinie
• ogólna nadwrażliwość (niestety, niektórzy ludzie są po prostu bardziej podatni na lęk i stres)

Jak odróżnić nerwicę serca od somatycznej choroby serca?

Najważniejsze jest to, by w miarę szybko odróżnić nerwicę serca (czyli problemy o podłożu lękowym) od faktycznej choroby serca (czyli problemów o podłożu organicznym).

Jak można to odróżnić?

• w przypadku nerwicy serca, objawy zaczynają pojawiać się zwykle 20 a 30 rokiem życia, natomiast problemy z sercem najczęściej zaczynają się dopiero po 50 roku życia
• napady paniki i inne zaburzenia lękowe częściej możemy zauważyć u kobiet, a problemy sercowe u mężczyzn
• osoby z nerwicą serca mają tendencję do często zgłaszanych obaw (na przykład przed śmiercią) i dążą do wielu różnych badań, natomiast pacjenci z problemami sercowymi mają tendencję do bagatelizowania swoich objawów i zdają się na wskazówki lekarza

Pamiętaj, że powyższe punkty, to tylko wskazówki, dzięki którym możesz oszacować prawdopodobieństwo w danej sytuacji – czy to problem o podłożu lękowym, czy raczej choroba serca.

Ostateczna diagnoza zawsze należy do specjalisty.

Jak sobie pomóc?

Nie warto bagatelizować nerwicy serca.

Długotrwałe zaniedbanie może nawet prowadzić do faktycznego schorzenia tego organu (częsty i długotrwały stres powoduje szybsze i mocniejsze bicie serca, co w długim czasie może wpływać negatywnie i powodować choroby, a w efekcie pogorszenie samopoczucia).

Jak uspokoić serce w nerwicy?

Aby uspokoić serce w czasie ataku nerwicy, warto zastosować kilka prostych technik:

• Ćwiczenia oddechowe – głębokie, spokojne oddychanie przez nos i powolne wypuszczanie powietrza przez usta pomaga zredukować napięcie i przywrócić prawidłowy rytm serca.
• Techniki relaksacyjne – warto spróbować progresywnej relaksacji mięśni, medytacji lub wizualizacji.
• Zmiana otoczenia – wyjście na świeże powietrze, zmiana pozycji ciała lub spacer mogą pomóc w odzyskaniu kontroli nad objawami.
• Świadoma zmiana myślenia – uświadomienie sobie, że objawy wynikają z lęku, a nie rzeczywistej choroby serca, może pomóc uniknąć paniki.
• Odpowiednie nawodnienie i unikanie stymulantów – warto unikać kofeiny i alkoholu, które mogą nasilać objawy.

Jeśli epizody kołatania serca pojawiają się często, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą, aby wdrożyć długoterminowe strategie radzenia sobie z lękiem.

Skorzystaj z pomocy specjalistów

Jeśli doświadczasz objawów takich jak kołatanie serca, duszność czy ból w klatce piersiowej, pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się z lekarzem.

To niezwykle ważne, aby wykluczyć ewentualne choroby serca i inne schorzenia, które mogą powodować podobne dolegliwości.

Dopiero po dokładnej diagnostyce można stwierdzić, że przyczyną jest nerwica serca, a nie problem kardiologiczny.

Kolejnym krokiem jest wizyta u psychologa lub psychiatry, który pomoże określić źródło problemu i zaproponuje skuteczne metody leczenia. W przypadku nerwicy serca terapia psychologiczna jest kluczowa, ponieważ pozwala nie tylko złagodzić objawy, ale także dotrzeć do przyczyn zaburzenia.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to jedna z najskuteczniejszych metod, która pomaga zmieniać negatywne schematy myślowe i uczy zdrowych sposobów radzenia sobie ze stresem.

W niektórych przypadkach psychiatra może zaproponować leczenie farmakologiczne, np. leki przeciwlękowe lub antydepresyjne.

Pomagają one zmniejszyć nasilenie objawów, jednak same w sobie nie eliminują przyczyny lęku – dlatego najlepsze efekty daje połączenie leków z terapią.

Nie warto zwlekać z szukaniem pomocy – im szybciej podejmiesz działania, tym łatwiej odzyskasz kontrolę nad swoim zdrowiem i samopoczuciem.

Pogłębiaj swoją wiedzę, świadomie ograniczaj stres i naucz się technik relaksacyjnych

Świadomość tego, czym jest nerwica serca i jak działa Twój organizm, to klucz do odzyskania kontroli nad objawami.

Im lepiej rozumiesz swoje ciało i mechanizmy stojące za objawami, tym łatwiej będzie Ci je zaakceptować i ograniczyć strach, który dodatkowo je nasila.

Warto korzystać z rzetelnych źródeł wiedzy, czytać książki, artykuły i – jeśli to możliwe – skonsultować się ze specjalistą, który wyjaśni Twoje wątpliwości.

Równie ważne jest świadome ograniczanie stresu.

Zastanów się, jakie sytuacje w Twoim życiu wywołują największy niepokój i czy masz możliwość ich zredukowania.

Nie chodzi o unikanie codziennych obowiązków, ale o eliminację nadmiernych źródeł napięcia.

Jeśli kontakt z niektórymi osobami sprawia, że czujesz się gorzej, warto rozważyć ich ograniczenie.

Jeśli nadmierna liczba obowiązków Cię przytłacza, może dobrym pomysłem będzie ustalenie priorytetów i delegowanie części zadań.

Nauka technik relaksacyjnych może znacząco pomóc w radzeniu sobie z lękiem i jego fizycznymi objawami.

Regularne stosowanie metod takich jak:

• Ćwiczenia oddechowe – pomagają uspokoić układ nerwowy i zmniejszyć napięcie w ciele.
• Relaksacja mięśniowa (np. metoda Jacobsona) – polega na napinaniu i rozluźnianiu mięśni, co pozwala ciału wejść w stan odprężenia.
• Medytacja i mindfulness – uczą bycia „tu i teraz”, zamiast zamartwiania się przyszłością i analizowania przeszłości.
• Aktywność fizyczna – ruch redukuje poziom hormonów stresu i pomaga w naturalnym rozładowaniu napięcia.

Nie musisz od razu stosować wszystkich tych metod – warto eksperymentować i znaleźć te, które najlepiej działają w Twoim przypadku.

Regularna praktyka sprawi, że Twój organizm nauczy się szybciej reagować na stres i skuteczniej go redukować.

Dbaj o sen, dietę i aktywność fizyczną

Zdrowy styl życia ma ogromny wpływ na kondycję psychiczną i fizyczną, dlatego jeśli zmagasz się z nerwicą serca, warto zwrócić szczególną uwagę na sen, dietę i aktywność fizyczną.

Choć mogą się one wydawać drugorzędnymi kwestiami, w rzeczywistości odpowiednia regeneracja organizmu, prawidłowe odżywianie i ruch pomagają regulować poziom stresu i stabilizować układ nerwowy.

Najważniejsze zasady i wskazówki:

• Sen: Kładź się i wstawaj o stałych porach, unikaj ekranów na godzinę przed snem, ogranicz kofeinę i alkohol wieczorem, zadbaj o wieczorne wyciszenie.

• Dieta: Spożywaj zdrowe tłuszcze (omega-3), produkty bogate w magnez i witaminy z grupy B, unikaj przetworzonej żywności i cukrów prostych, pij wystarczającą ilość wody.

• Aktywność fizyczna: Regularnie się ruszaj – spacery, joga, ćwiczenia, dbaj o krążenie i kondycję serca, dostosuj intensywność aktywności do swoich możliwości.

• Unikanie używek: Ogranicz alkohol, kawę i papierosy, które mogą nasilać lęk i podnosić ciśnienie.

• Styl życia: Nie rezygnuj z codziennych aktywności i hobby, utrzymuj regularny tryb dnia, stosuj techniki relaksacyjne.

• Wsparcie naturalne: Możesz sięgać po napary ziołowe i naturalne środki uspokajające, jeśli działają na Ciebie korzystnie.
• Monitorowanie stanu zdrowia: Po wyjściu z kryzysu dbaj o stabilizację emocjonalną i długoterminową równowagę, aby uniknąć nawrotów.

Podsumowanie

Objawy nerwicy serca, choć do złudzenia mogą przypominać choroby układu krwionośnego, mają swoje przyczyny w psychice.

Lęki i stres, który przeżywasz, może być ujawniany właśnie w sposób fizyczny, poprzez bóle i szereg innych objawów.

Objawy nerwicy serca mogą jeszcze dodatkowo wzmagać stres.

Aby zapanować nad nerwicą serca, trzeba zapanować nad jej przyczynami – czyli poznać jej cechy i opanować lęk, przywracając organizm do stanu relaksu.

Źródła

• Kazimierska, I. Leczenie nadciśnienia tętniczego i hipercholesterolemii w dobie pandemii. Kiedy wizyta, kiedy teleporada?. Kurier Medyczny, 2021(3).
• Rodolico, A., & Mineo, L. (2020). Distinguishing Cardiac from Psychological Somatic Symptoms. Brain and Heart Dynamics, 181-196.
• Zheng, F., Duan, Y., Li, J., Lai, L., Zhong, Z., Hu, M., & Ding, S. (2019). Somatic symptoms and their association with anxiety and depression in Chinese patients with cardiac neurosis. Journal of International Medical Research, 47(10), 4920-4928.
• Nitsch, K., Jabłoński, M., Samochowiec, J., & Kurpisz, J. (2015). Zaburzenia pod postacią somatyczną: problematyczne zjawisko—problematyczna diagnoza. Psychiatria, 12(2), 77-84.
• Światowa Organizacja Zdrowia (2008). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta, 1.

Weryfikacja merytoryczna

Natalia Kocur - Psycholog, Psychoterapeutka

Założycielka Centrum Psychoterapii “Pokonaj Lęk”   Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Certyfikowana Psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (certyfikat nr 1500). Ekspertka zdrowia psychicznego. Więcej